فرض کنید در شهری هستید که همه ي ساکنین آن خانم باشند! حتی یک مرد هم در اطراف دیدن نمیکنید، ما شما را با چنین شهری آشنا می کنیم. شهري جذاب در دل منطقه کوهستانی کوچابامبای بولیوی که در بین تپههاي مهآلود و طبیعتی بکر آرام گرفته. در ظاهر شبیه به باقی شهرهای کوچک منطقه هست.
سخت می توان این اجتماع حاشیهنشین را از سایر شهرهای کارگرنشین منطقه تشخیص داد؛ سکونتگاهی با منزلهاي آجری کوچک و تکاتاقه و ساختمانهایي که طبقه کارگر بولیوی را در خود جای داده هست.اما این شهر دورافتاده برخلاف ظاهر عادیاش با سایر شهرها یک تفاوت آشکار دارد؛
این شهر فقط توسط زنان اداره می شود؛ زنانی دلمرده و خسته از جامعهاي بیرحم و زنستیز که میخواهند زمام امور زندگیشان را خودشان به دست بگیرند و یکبار برای همۀ وقت} از زیر سایه سنگین سرنوشت محتومشان فرار کنند.
همه ي وقت پای یک زن در بین هست
از سال 1999 چند فعال اجتماعی بولیویایی تصمیم گرفتند زیر سایه توانمندیهاي مدیریتی زنان، منطقه امنی را به نام ماریا آکسیلیادورا برای زندگی خانوادهها ایجاد کنند که در آن برخلاف سایر شهرهای بولیوی، خبری از خشونتهاي خانگی نیست. خانوادههایي که دوست دارند در این شهر کوچک زندگی کنند،
باید قوانین خاص آن را بپذیرند. این شهر دو قانون مهم دارد؛ اول اینکه خرید و فروش مشروبات الکلی در آن ممنوع هست و دوم اینکه خشونتهاي خانگی و جنسیتی در این شهر جایی ندارد. یکی از موسسان ماریا آکسیلیادورا درمورد زندگی در این شهر به گاردین گفته: «تا قبل از اینکه در این شهر ساکن شویم، همسرم مانند اغلب
مردهای بولیویایی عادت داشت وقت و بیوقت من را کتک بزند. از وقتی در ماریا آکسیلیادورا ساکن شدهایم و قوانین آن را پذیرفتهایم، او نوشیدن الکل را کنار گذاشته و دیگر روی من دست بلند نکرده هست.»
این اجتماع کوچک کعبه آمال زنانی هست که در جامعهاي خشونتطلب و مردسالار زندگی میکنند. بولیوی کشوری هست که کشتار زنان در آن بیداد میکند و اعمال خشونت علیه آنها به موضوعی عادی و روزمره تبدیل شده هست. این معضل آنقدر در بولیوی جدی هست که دولت گروهی را تحت عنوان «نیروهای ویژه علیه خشونت» مامور پیگیری
و پیشگیری از سوءرفتار با زنان کرده هست. طبق آمارهای رسمی، سال قبل 94 زن در نتیجه خشونتهاي خانگی در بولیوی کشته شدند و در سال 2015 هم 93 زن به قتل رسیدند که این رقم با دقت به جمعیت 10 میلیون نفری بولیوی آمار نگرانکنندهاي هست. تنها در دو روز ابتدایی سال 2017 هم دو مورد قتل زنان گزارش شده هست.
ایوو مورالز، رئیس جمهور بولیوی در سال 2013 قانونی را تصویب کرد تا با در نظر گرفتن مجازاتهاي سنگین برای مردان خاطی، از خشونتهاي خانگی علیه زنان پیشگیری کند. طبق این قانون، مجازات 30 سال حبس برای کشتار زنان در نظر گرفته شد، اما با استناد به گزارش روزنامه ملی بولیوی، تا به حال فقط یکپنجم قتلهاي انجامشده با مجازات حبس 30 ساله همراه شده هست.
پرسه در شهر زنان
مردم ماریا آکسیلیادورا حالا حدود دو دهه هست که جامعه کوچکشان را به شیوه خودشان اداره می کنند. این اجتماع کوچک توسط پنج زن بنیانگذاری شده هست و همۀ نقشهاي مدیریتی آن برعهده زنان هست. ایده تاسیس ماریا آکسیلیادورا زمانی به ذهن بنیانگذارانش رسید که در کمیتهاي درمورد موضوع خشونت خانگی و سلامت فضای خانواده کار میکردند.
این کمیته قرار بود به خانوادههاي فقیری کمک کند که بهناچار باید زیر فشار سوءاستفادههاي مکرر صاحبمنزلهایشان زندگی می کردند. زمینی که ماریا آکسیلیادورا در آن تاسیس شده، مالکیت جمعی دارد و قابل فروش نیست؛ درنتیجه قیمت اجارهها اثبات میماند و خانوادههاي کمدرآمد هم از پس پرداخت آن برمیآیند. هر کس در این شهر زندگی کند، میتواند به داشتن سرپناه دائمی دلگرم شود.
در حال حاضر 420 خانواده در این ماریا آکسیلیادورا زندگی می کنند. زوجهاي ساکن این شهر در صورت بروز مشکلات زناشویی میتوانند از خدمات مشاورهاي رایگان کمیته پشتیبان خانوادهها برخوردار شوند. ورکشاپهایي در این شهر برگزار می شود که به زنان در اساس اشکال گوناگون خشونتهاي خانگی
ازجمله سوءاستفادههاي مالی و خشونتهاي کلامی و روانی آموزش میدهد. زنان ساکن این شهر اضافه بر تلاش برای مبارزه با خشونت، در اساس فعالیتهاي زیستمحیطی و مقابله با تغییرات آبوهوایی هم برنامههاي ویژهاي تدارک دیدهاند. منش آنها احترام به طبیعت و بهره گیری از محصولات ارگانیک هست.
ایرن کاردوزو از موسسان ماریا آکسیلیادورا می گوید: «من به این نتیجه رسیدم که بهتر هست خوراکیهاي مورد نیازمان را با دستهاي خود ما بکاریم و به عمل بیاوریم. ما در اینجا سبزیجات تازه و پاک بدون موارد شیمیایی مصرف میکنیم. این روش زندگی به طبیعت و ذات بشر نزدیکتر هست.»
پنج موسس ماریا آکسیلیادورا اهتمام زیادی به حفظ آب و منابع طبیعی دارند. آنها معتقدند آسیبپذیری زنان نسبت به تغییرات آبوهوایی از مردان اکثر هست و از این جهت، وظیفه سنگینتری برای مقابله با این آسیب، بر دوش آنهاست. زنان ساکن این شهر دائما درمورد خودکفایی در ساخت غذا هاي مصرفیشان بحث میکنند و مواردی مانند نگهداری طبیعی موارد خوراکی بدون بهره گیری از افزودنیها از دغدغههاي اصلی آنهاست.
به این ترتیب با یک تیر دو نشان می زنند؛ هم در هزینههاي خانواده صرفهجویی کردهاند و هم قدمی در راستای زندگی صلحآمیز و محافظت از طبیعت برداشتهاند.
ورود آقایان خشن ممنوع!
اینطور که موسسان ماریا آکسیلیادورا میگویند، از زمان تاسیس این جامعه کوچک تاکنون چهار مرد از شهر اخراج شدهاند، چون به اعمال خشونت در خانوادههایشان ادامه دادهاند. یکی از مردان ماریا آکسیلیادورا که 15 سال هست در این شهر سکونت دارد، درمورد احساسش از زندگی در این شهر زنانه به گاردین گفته: «در ابتدا مردان از اینکه همۀ وقت}
باید توسط زنان راهبری شوند، احساس انزجار داشتند، اما کمکم این شرایط را پذیرفتند. بعضی از مردان گمان می کنند که از زنان توانمندترند، اما تجربه زندگی امروزی نشان داده که زنان در صحبت کردن و سخنوری و در متقاعدسازی افراد، قویتر عمل میکنند. مردها برخورد مستقیمتری با مسائل دارند و از پیچیدگیهاي زنانه برخوردار نیستند.»
او که شاهد خروج هر چهار مرد اخراجشده از ماریا آکسیلیادورا بوده، اشاره میکند که در هر چهار مورد تقریبا همۀ ساکنان شهر برای دفاع از زنان مورد آزار قرارگرفته همصدا شدند و در یک حرکت جمعی، خاطیان را از شهر آرام و دنیای صلحآمیزشان بیرون کردند.
دفاع از زنانگی
به گزارش پارس ناز مشاغلی که در ماریا آکسیلیادورا به زنان توصیه میشود، از ساعات کاری استاندارد و درآمد کافی برخوردار هست. زنان عضو این جامعه کوچک یاد میگیرند که گریه کردن تنها راه مقابله با خشونت همسرانشان نیست. آنها میآموزند که ساکت نمانند و از زنانگیشان دفاع کنند. اعتمادبهنفس پیدا می کنند تا از شر ضعفهاي
شخصیتیشان رها شوند و زندگی را جور دیگری ببینند. آنها برای نخستین بار در زندگی یاد میگیرند که خشونت فقط به تعرض فیزیکی محدود نمیشود. رئیس اداره مبارزه با خشونتهاي خانگی کوچابامبا می گوید: «برای مددکاران اجتماعی امکان پذیر نیست که منزلها را یکییکی بازدید کرده
و درگیریهاي و تعارضهاي خانگی را حلوفصل کنند، اما این امکان وجود دارد که این تعارضها به اعضای جامعه آموزش داده شود تا خودشان برای تغییر وضعیتشان اقدام کنند و در صورت لزوم از کمکهاي دولتی برخوردار شوند.»
پروژه شهر زنانه بولیوی آنقدر برای فمینیستها و فعالان حقوق زنان دیدنی بوده که پای عکاسان و پژوهشگران فراوانی را طی این سالها به ماریا آکسیلیادورا باز کرده هست. کری اوربوک، یک عکاس آمریکایی که ماهها در این شهر وقت گذرانده، تجربه خود را از معاشرت با زنان ماریا آکسیلیادورا اینطور توصیف کرده هست: «این زنان تجربههاي عجیبی
را از سر گذراندهاند و با مروز تجربیات قبلشان به درک و آگاهی وصفناپذیری رسیدهاند. آنها قابلیتی دارند که اصطلاحا به آن قابلیت ارتجاع گفته می شود. این قابلیت استثنایی به افراد توانایی آن را میدهد که با هر سطحی از مشقت و مشکلات مبارزه کنند و خود را از اوضاع دشوار بیرون بکشند.
قابلیت ارتجاع چیزی نیست که به صورت فردی به دست بیاید، بلکه در دل اجتماع باید به آن رسید. زنان ماریا آکسیلیادورا تصمیمهاي جمعی می گیرند و در یک قلمروی مشترک با هم برای حفاظت از خودشان در برابر خشونت تلاش می کنند.»
وقتی سیاست لطیف می شود
در چند سال جدید، سیاست در تعداد زیادی از کشورها سمت و سوی زنانهاي پیدا کرده و اغلب قدرتهاي بزرگ جهان به بهره گیری از سیاستمداران زن روی آوردهاند و از نتایج این تغییر رویکرد کم و بیش رضایت دارند. این مسئله حالا کمکم به کشورهای کوچکتر و توسعهنیافتهتر هم سرایت کرده و تشکیل همین جامعه زنانه
بولیویایی خود علت محکمی بر این ادعاست. هرچند ماریا آکسیلیادورا آمار رسمیاي برای اثبات کاهش خشونتهاي خانگی در اختیار ندارد، اما رضایت ساکنان شهر از زندگی آرامشان در این شهر زنانه کاملا مشهود و هویداست. این ارتقای کیفیت زندگی حالا در سطوح بینالمللی هم خودنمایی کرده هست.
ماریا آکسیلیادورا یکی از فینالیستهاي جایزه برترین محل سکونت جهان یا World Habitat Awards در سال 2008 بود و علت این نامزدی، موفقیت زنان مدیر شهر در اداره مسالمتآمیز زندگی شهروندان، موفقیت در کاهش خشونتهاي خانگی و ترویج رهبری زنانه در یک فرهنگ زنستیز فوقسنتی عنوان شد.
با تمام این اوصاف، رهبری زنان در کشورهای توسعهنیافته همچنان با چالشهاي فراوانی روبهروست. هرچند این جامعه کوچک گامهاي بزرگی را در اساس حذف خشونت و زندگی صلحآمیز در دل طبیعت برداشته هست، اما در پنج سال قبل، مشکلات معیشتی، روند پیگیری پروژههاي این گروه را کند کرده هست.
کمیته پشتیبانی از خانوادهها در این شهر دیگر به اندازه قبل فعال نیست و آنقدر که زنان این شهر به انجام پروژههاي کوچک و خودنمایانه محیط زیستیشان اهتمام دارند، به ممانعت از خشونت و زنستیزی دقت نشان نمیدهند. بااینحال کار برای ماریا آکسیلیادورا همچنان ادامه دارد؛ شهر زنانه بولیوی آمده هست که بماند. میماند تا خشم فروخفته زنانی را به رخ بکشد که تا آخرین نفس برای آرمانهایشان مبارزه میکنند