فواید شگفت انگیز موسیقی برای ذهن و بدن | زندگی با موسیقی

امروز فواید شگفت انگیز موسیقی برای ذهن و بدن را مرور می‌کنیم. یکی از شناخته شده ترین فایده هاي موسیقی تاثیر آن بر راندمان کار و فعالیت اسـت، موسیقی برای مغز « البته آهنگ هایي کـه دوست داریم » مثل بنزین سوپر میماند و هنگام کار و فعالیت باعث می شود مـا تندتر حرکت کنیم، کمتر بـه زمان فکر کنیم و بهتر و پر انرژی تر کارها را انجام دهیم. در ادامه با پارس ناز همراه باشید تا فواید موسیقی را مرور کنیم.

گوش کردن بـه موسیقی سرگرم‌کننده اسـت، اما آیا ممکن اسـت موسیقی درمانی بـه سلامتی شـما هم کمک کند؟ موسیقی میتواند منبع خوبی برای لذت بردن و خرسندی باشد، اما تحقیقات درباره فواید موسیقی از نظر علمی همچنین نشان داده اسـت کـه موسیقی درمانی در روانشناسی فایده‌هاي زیاد و مختلفی هم دارد. اینکه موسیقی میتواند روی افکار، احساسات و رفتار تاثیر بگذارد، غافلگیرکننده نیست.

«موسیقی درمانی» مجموعه کارهایی برای التیام سلامت افراد از نظر احساسی، کمک بـه بیماران برای کنار آمدن با استرس و افزایش سلامت کلی اسـت. حتی عده اي از محققین اشاره میکنند کـه سلیقه شـما در موسیقی می تواند باعث درک ابعاد متفاوت شخصیت شـما شود. موسیقی میتواند ذهن را آرام کند، بدن رابه وجد بیاورد و حتی بـه افراد کمک کند تا درد را بهتر بازرسی کنند.

موسیقی می‌تواند عملکرد شناختی ذهن را بهبود دهد

تحقیقات در مورد فواید موسیقی نشان داده اسـت گوش کردن بـه موسیقی در پس زمینه حین کار کردن، میتواند عملکرد مهارت‌هاي شناختی در افراد بزرگسال را تقویت کند. خصوصا اینکه تحقیق دیگری نشان داده، پخش کردن موسیقی‌هایي با ریتم سریع‌تر‌ و موسیقی‌هاي با ریتم آرام‌تر، هردو برای حافظه مفیدند و علاوه بر آن موسیقی با ریتم سریع در پس زمینه باعث پیشرفت در سرعت نتیجه‌گیری هم میشود.

اگر میخواهید عملکرد ذهنی شـما بهتر شود، دفعه بعدی کـه روی یک پروژه کار می کردید، یک موسیقی در پس‌زمینه پخش کنید. دقت کنید کـه موسیقی‌ بی‌کلام بهتر از موسیقی‌هایي اسـت کـه در آن‌ها ترانه‌هاي پیچیده وجوددارد، چون کلام و ترانه ممکن اسـت حواس شـما را پرت کند.

موسیقی می‌تواند باعث کاهش استرس شود

مدت زیادی اسـت کـه موسیقی را برای کاهش استرس پیشنهاد می کنند. موسیقی‌هایي هستند کـه برای آرام کردن ذهن بر پایه مدیتیشن تولید میشوند و خوشبختانه علم از این موضوع حمایت می کند. گوش کردن بـه موسیقی میتواند در بازرسی استرس موثر باشد. دریک تحقیق، شرکت‌کنندگان قبل از اینکه در شرایط استرس‌زا قرار بگیرند، در یکی از این سه شرایط قرار داده شدند؛

تعدادی ازآن‌ها بـه موسیقی آرامش‌بخش گوش کردند، عده اي از آن‌ها بـه صدهای ضبط شده از موج دریا گوش کردند و برای دسته سوم هیچگونه موسیقی پخش نشد. نتیجه نشان داد، گوش کردن بـه موسیقی آرامش‌بخش، روی عکس‌العمل‌هاي استرسی انسان، خصوصا دستگاه عصبی خودگردان «autonomic nervous system» تاثیر می گذارد. کسانی کـه بـه موسیقی گوش کرده بودند اغلب در شرایط استرس‌زا سریع‌تر التیام پیدا می کردند.

موسیقی می‌تواند به کمتر خوردن کمک کند

یکی از شگفت‌انگیزترین فواید موسیقی تاثیر آن در کاهش وزن اسـت. اگر قصد کاهش وزن دارید، هنگام غذا خوردن بـه موسیقی ملایم گوش و نور را کم کنید. بر اساس یکی از تحقیقات، افراد در رستوران‌هایي با موسیقی ملایم، ۱۸ درصد کمتر از افرادی غذا خوردند کـه بـه رستوران‌هاي دیگر می‌رفتند. اما چرا؟

محققین اضافه کردند، موسیقی و نور ملایم باعث میشود این افراد احساس اسانی بیشتری داشته ‌باشند و احتمالا آرام‌تر غذا بخورند. در نتیجه آگاه‌تر باشند کـه چـه میخورند و بـه چـه اندازه میخورند.

موسیقی ممکن است حافظه شما را تقویت کند

خیلی از دانش‌آموزان هنگام درس خواندن بـه موسیقی گوش می دهند. اما آیا اینکار واقعا صحیح اسـت؟ برخی احساس می کنند گوش کردن بـه موسیقی مورد علاقه باعث التیام حافظه آن‌ها می شود، در حالی‌کـه افراد دیگر از موسیقی تنها بعنوان یک مزاحم لذت‌بخش استقبال میکنند. تحقیقات نشان داده اسـت کـه گوش دادن بـه موسیقی هنگام درس خواندن می تواند مفید باشد.

اما تاثیر آن بـه فاکتورهای زیادی از جمله نوع موسیقی، لذتی کـه شنونده از موسیقی می برد و حتی سواد موسیقایی شنونده بستگی دارد. دریک تحقیق بـه این نتیجه رسیدند کـه دانش‌آموزان آشنا با موسیقی، هنگام گوش دادن بـه موسیقی خنثی و بدون ژانر «neutral music»، در آزمون‌هاي یادگیری عملکرد بهتری نشان میدهند؛

احتمالا بـه این دلیل کـه این نوع موسیقی کمتر حواس‌شان را پرت میکند و آسان‌تر می توانند آنرا نادیده بگیرند. از سوی دیگر دانش‌آموزانی کـه دانشی از موسیقی نداشتند، هنگام گوشی کردن بـه موسیقی شاد و روحیه‌بخش «positive music» بهتر یاد می گرفتند. احتمالا بـه این دلیل کـه این نوع موسیقی بدون تداخل داشتن با پروسه‌ي شکل گیری حافظه، احساسات مثبت بیشتری را برمی‌انگیزد.

دریک تحقیق دیگر، دانش و توانایی‌هاي شرکت‌کنندگانی کـه در حال یادگیری یک زبان جدید بودند با آواز خواندن کلمات و اصطلاحات جدید، نسبت بـه صرف مکالمه ساده یا ریتمیک، التیام پیدا کرد. بنابر این هر چند موسیقی می تواند روی حافظه تاثیر بگذارد، ولی نتیجه ممکن اسـت در افراد مختلف باهم فرق کند. اگر حواس شـما با موسیقی پرت میشود، بهتر اسـت در سکوت یا با پخش کردن موسیقی خنثی در پس زمینه درس بخوانید.

موسیقی می‌تواند به تحمل درد کمک کند

تحقیقات در زمینه فواید موسیقی نشان داده اسـت کـه موسیقی میتواند بـه مدیریت درد بسیار کمک کند. یک تحقیق روی افراد دارای سندرم «فیبرومیالژیا» «Fibromyalgia» انجام شد کـه در آن افرادی کـه برای یک ساعت و بیشتر بـه موسیقی گوش داده بودند، کاهش قابل توجهی در درد را تجربه کردند. فیبرومیالژیا یک سندروم درد اسکلتی-عضلانی مضمن اسـت. در مطالعاتی کـه درسال ۲۰۱۵ در مورد تاثیر موسیقی روی درد انجام شد:

بـه این نتیجه رسیدند کـه بیمارانی کـه قبل، حین و حتی بعد از جراحی موسیقی گوش کرده بودند، میزان درد و استرس کمتری، نسبت بـه کسانی کـه موسیقی گوش نداده بودند، احساس کردند. در حالیکه فواید موسیقی در هر سه مرحله مشهود بود، محققان اضافه کردند فواید گوش کردن بـه موسیقی قبل از جراحی بیشتر از بقیه بوده اسـت.

موسیقی می‌تواند کمک کند بهتر بخوابید

بی‌خوابی مشکلی جدی اسـت کـه تعداد زیادی از مردم را در گروه‌هاي سنی مختلف درگیر میکند. در حالی‌کـه رویکردهای زیادی برای درمان این مشکل وجوددارد، تحقیقات نشان داده، گوش کردن بـه موسیقی آرامش‌بخش کلاسیک میتواند درمان مفید، موثر و قابل اجرایی باشد. در تحقیقاتی کـه برای این موضوع روی دانشجویان انجام شد، شرکت‌کنندگان بـه سه دسته تقسم شدند؛

دسته‌اي بـه موسیقی کلاسیک گوش دادند، دسته‌اي بـه کتاب صوتی «Audio Book» و دسته‌اي هم بـه هیچ‌کدام. محققین کیفیت خواب همه ی را مشاهده کردند و دریافتند کسانی کـه بـه موسیقی گوش داده بودند، مشخصا کیفیت خواب بهتری را نسبت بـه دو گروه دیگر تجربه کردند. ازآن‌جا کـه موسیقی در درمان مشکلات خواب موثر اسـت، می تواند درمان ایمن و ساده‌اي برای درمان بی‌خوابی باشد.

موسیقی می‌تواند انگیزه را بالا ببرد

محققان دلیل اینکه موسیقی ورزش کردن را آسان‌تر می کند این‌گونه توصیف میکنند کـه گوش کردن بـه موسیقی با ریتم تند هنگام ورزش، باعث افزایش انگیزه در افراد می شود تا آن‌ها سخت‌تر تلاش کنند. یک آزمایش برای بررسی این مورد از فواید موسیقی انجام شده اسـت ودر آن سرعت تمپوی موسیقی کـه افراد حین دوچرخه سواری‌ گوش می کردند را کم و زیاد کردند.

از این تحقیق نتبجه گرفتند کـه بیشتر کردن سرعت موسیقی باعث افزایش عملکرد در میزان مسافتی کـه دوچرخه‌سوار طی می کند، سرعتی کـه پدال می زند میشود. برعکس، پایین آوردن سرعت تمپوی موسیقی باعث کاهش عملکرد در تمام این فاکتورها شد. شرکت کنندگان با گوش کردن بـه موسیقی در حین دوچرخه‌سواری، نه‌تنها قدرت بیشتری احساس میکردند، بلکه احساس رضایت و لذت بیشتری هم داشتند.

موسیقی می‌تواند روحیه را بهتر کند

یکیدیگر از فواید موسیقی از نظر علمی تاثیر آن بر روحیه اسـت؛ تحقیقات نشان داده اسـت کـه موسیقی نقش پررنگی در روحیه هر فرد دارد. دریک تحقیق در مورد دلیل گوش دادن افراد بـه موسیقی، شرکت کنندگان توانایی موسیقی برای کمک بـه کسب روحیه بهتر و خودآگاهی بیشتر را تایید کردند.

تحقیقی دیگر نشان داد تلاش آگاهانه برای بالا بردن روحیه با گوش کردن بـه موسیقی روحیه‌بخش و شاد می تواند در دوهفته تاثیر خودرا نشان دهد.

موسیقی ممکن است علائم افسردگی را از بین ببرد

محققین فهمیده‌اند کـه موسیقی درمانی می تواند روشی ایمن و موثر برای التیام تعداد زیادی از اختلالات، شامل افسردگی باشد. طبق نتایج این تحقیقات موسیقی درمانی علاوه بر کاهش افسردگی و اضطراب در بیمارانی کـه از شرایطی مانند سکته مغزی یا زوال عقل، رنج می برند، هیچ عوارض جانبی نشان نداده اسـت. این یعنی موسیقی درمانی یک روش بسیار ایمن و کم خطر اسـت.

همچنین محققین اعلام کردند، در حالی‌کـه گوش کردن بـه موسیقی می تواند در روحیه بسیار موثر باشد، نوع موسیقی بسیار مهم اسـت. این تحقیقات نشان می دهد موسیقی کلاسیک و موسیقی مخصوص مدیتیشن، بهترین نتیجه را در التیام روحیه افراد دارند؛ درحالی کـه موسیقی Heavy Metal و Techno ناموثر یا حتی مضرند.

موسیقی می‌تواند استقامت و عملکرد را تقویت کند

از دیگر فواید روانی گوش کردن بـه موسیقی تقویت عملکرد اسـت. محققین بـه این نکته پی بردند کـه اضافه کردن موسیقی قوی و ریتمیک مثل موسیقی‌هایي با ریتم تند بـه پیاده‌روی و دویدن، میتواند افراد رابه وجد بیاورد. دونده‌ها با گوش کردن بـه موسیقی نه‌تنها سریع تر می‌دوند، بلکه احساس انگیزه برای دویدن و استقامت بیشتری هم پیدا می کنند. پزشک Karageorghis در مجله Wall Street میگوید:

«موسیقی میتواند مانند یک داروی محرک یا ارام بخش، میزان برانگیختگی احساسی و روانی را تغییر دهد.» علت موضوع هم این اسـت کـه توجه شـما از ورزش بـه سمت موسیقی هدایت میشود و شـما کمتر متوجه علائم سختی و فشار ورزش، مثل نفس‌نفس زدن، عرق کردن و درد عضلات می شوید.

و در ادامه تا به حال موسیقی باعث مور مور شدن بدن شما شده ؟

اگر گوش کردن بـه یک موسیقی باعث شده احساس مور مور شدن داشته باشید و مو بـه تنتان سیخ شود، شـما فقط یک فرد احساساتی کـه احساساتش تحریک شده نیستید؛ بر اساس تحقیقات، احتمالا شـما یک مغز منحصربه‌فرد دارید! دریک تحقیق، محققین دانشگاه کالیفرنیا، اسکن مغز 20 محصل را بررسی کردند.

نیمی از این 20 نفر افرادی بودند کـه عکس‌العمل زیادی بـه موسیقی نشان دادند و نیمی دیگر نه. بعد از اینکه هر کدام از شرکت کننده‌ها بـه یکی از آهنگ‌هایي کـه خودشان انتخاب کرده بودند گوش کردند، محققین نتایج اسکن مغز آن‌ها رابا یک دیگر مقایسه کردند و متوجه شدند دانش‌ آموزانی کـه عکس‌العمل بیشتری بـه موسیقی نشان دادند، سیستم عصبی متمایزی داشتند.

افرادی کـه احساس سرما کردند، میزان آکسون‌هاي بیشتری داشتند کـه سیستم شنوایی آن‌ها رابه آن قسمت مغز کـه احساسات در آن شکل میگیرد، متصل می کند. آکسون رشته بلند و باریکی اسـت کـه از یاخته عصبی یا نورون، برآمده و پیام‌هاي الکتریکی را از جسم سلولی نورون بـه بیرون هدایت میکند. محققین اعلام کردند:

«تعداد بیشتر و میزان تاثیرگذاری بیشتر آکسون‌ها بین دو قسمت مغز بـه معنی عملکرد بهتر بین آن قسمت‌هاي مغز شماست». در نتیجه این ارتباط عصبی بیشتر، افرادی کـه هنگام شنیدن یک موسیقی ‌تن‌شان مور مور میشود میزان احساسات بیشتری را در شرایط فوق‌‌العاده احساسی، نسبت بـه افراد دیگر تجربه میکنند؛ چـه در آن لحظه در حال شنیدن موسیقی باشند و چـه نباشند.

دستیار یکی از محققین از تجربه شخصی خود دراین تحقیق می گوید: «احساس کردم این آهنگ نفس مـن رابا خود میبرد و قلبم آرام‌تر می تپد. واقعا احساس میکردم رفته رفته بیشتر آگاه می شوم، هم از احساس درون آهنگ و هم از عکس‌العمل بدن مـن نسبت بـه آن.» او بـه آهنگ “Nude” از گروه ” Radiohead” گوش داده بود.

بررسی تاثیرات موسیقی بر روی مغز از درگیر کردن حس شنوایی فراتر می رود. و درک آن لازمه‌ي تحقیقات بیشتر و گسترده‌تر دراین زمینه اسـت. محققان این تحقیقات را در دانشگاه یورک با همکاری شرکت “Bang & Olufsen” انجام دادند و دریافتند کـه موسیقی می تواند بـه مردم برای نظارت و مدیریت احساساتشان کمک کند.

پزشک عصب شناس «هاوک اگرمن» «Hauke Egermann» عکس‌العمل‌هاي این ۲۰ شرکت کننده نسبت بـه ۴ آهنگ متفاوت را بررسی کرد و بـه این نکته پی برد کـه: گوش کردن بـه آهنگی غم‌انگیز واقعا توانایی تغییر حال یک نفر را دارد. این نتایج، شواهد بـه دست آمده برای اینکه موسیقی می تواند بخش مهمی از سلامتی ذهنی مـا را تشکیل دهد را بیشتر توسعه می دهد.

و همچنین بـه مـا کمک می کند تا احساسات خود رابه نوعی تنظیم کنیم. او مثال میزند: «بطور خاص، نتایج مـا نشان داد کـه موسیقی می تواند با نظارت و سلطه بر احساسات غم‌انگیز منفی، بـه مـا اجازه دهد تا از این احساسات خودمان دریک محیط امن لذت ببریم.»

در آخر نیز آیا موسیقی گوش دادن حرام است؟

موسیقی، خوانندگی و رقص مقوله‌اي نیست کـه مطلق آن بـه هر شکلی حرام باشد. عده اي از موسیقی‌ها، آوازها و رقص‌ها در حرام وارد می شوند و برخی دیگر وارد نمی شوند. البته دراین مقوله بسیار مهم اسـت کـه مسلمان برای مطامع و امیال نفسانی خود دست بـه توجیه نزند و از سوی خود اجتهاد ننماید و هر حرامی را برای خود حلال ننماید. مثل اینکه عده اي از سوی خود فتوا می دهند کـه «موسیقی سنتی یا کلاسیک حلال اسـت؟

گویی کـه لفظ سنتی بـه مثابه‌ي ذبح شرعی اسـت و اگر پسوند هر نوع موسیقی، کنسرت یا آوازی قرار گرفت، آنرا حلال مي نماید! در حالی‌کـه تاریخ تولید ملاک حلیت یا حرمت نیست و هر موسیقی یا آواز سنتی نیز در زمان خودش سنتی نبوده اسـت و دلیلی نیست کـه اگر از حرامی چند سال یا چند قرن گذشت.

موسیقی طرب و یا مناسب با مجالس لهو و لعب حرام اسـت. خواه سنّتی باشد یا جدید، کلاسیک باشد یا پاپ، جاز و … . موسیقی طرب نیز بـه نواختنی می گویند کـه بـه سبب ویژگی‌هایش انسان را از یاد خدا غافل نماید. مجالس لهو و لعب نیز مجالس عیش و نوش و فراموشی خداست.

آواز «خوانندگی» بـه صورت غنا، بـه هر شکلی کـه باشد، زن بخواند یا مرد حرام اسـت، خواه اشعار حماسی بخوانند، یا عشقی یا حتی تلاوت قرآن کریم. و گوش دادن بـه آن نیز حرام اسـت. و غنا بـه ترجیع یا چرخاندن صدا در گلو می گویند. هر نوع موسیقی «آهنگ» یا خواندنی کـه مرتب بر مفاسد دیگر باشد نیز حرام اسـت، گرچه موسیقی مطرب یا خوانندگی غنا نباشد.

ملاک تشخیص یک موسیقی «طرب» و خوانندگی «غنا» نیز یا عرف حاکم اسـت، یعنی عموم آنرا طرب و غنا یا مناسب مجالس لهو و لعب می دانند و یا تشخیص خود شنونده اسـت. لذا ممکن اسـت موسیقی یا آوازی کـه در عرف طرب و غنا نیست، برای کسی طرب و غنا باشد. خودش بـه خوبی تشخیص میدهد.

خوانندگی زن و یا شنیدن آواز زنان نیز شامل احکام فوق می باشد. لذا اگر زن بـه صورت غنا بخواند، یا شخص تشخیص دهد کـه برای او غناست، یا اصلاً غنا نخواند، اما شنونده بـه قصد ریبه و لذت گوش کند و مترتب مفاسد دیگر باشد، حرام اسـت. و البته برخی تک خوانی زن رابه طور کلی مورد اشکال دانسته‌اند.

در هرحال گرچه احکام مربوطه در توضیح المسائل همه ی مراجع معظم درج گردیده اسـت، اما ذیلاً بـه چند استفتاء از مقام معظم رهبری، حضرت امام خامنه‌اي کـه پاسخ‌گوی تعداد زیادی از سؤالات دراین زمینه اسـت اشاره میگردد:

منظور از موسيقى مطرب ولهوى چيست؟

موسيقى مطرب و لهوى آن اسـت کـه بـه سبب ويژگي‌هايى کـه دارد انسان را از خداوند متعال و فضائل اخلاقى دور نموده و بـه سمت بى‏بندوبارى و گناه سوق دهد و مرجع تشخيص موضوع عُرف اسـت.

ملاک تمييز موسيقى حلال از حرام چيست؟

هر موسيقى کـه بنظر عرف موسيقى لهوى و مطرب کـه مناسب با مجالس عيش و نوش اسـت باشد، موسيقى حرام محسوب مى‏شود و فرقى نمى‏کند کـه موسيقى کلاسيک باشد يا غير کلاسيک. تشخيص موضوع هم موکول بنظر عرفى مکلّف اسـت و اگر موسيقى اينگونه نباشد بخودى خود اشکال ندارد. آيا معيار حرمت موسيقى فقط مطرب و لهوى بودن آن اسـت يا اينکه ميزان تحريک و تهييج آن هم تأثير دارد؟

و اگر باعث حزن و گريه شنونده شود، چـه حکمى دارد؟ خواندن و شنيدن غزلهايى کـه بصورت سه ضرب و همراه با موسيقى خوانده مى‏شوند، چـه حکمى دارد؟ ملاک آن ملاحظه کيفيت نواختن موسيقى با درنظر گرفتن همه ی خصوصيات و ويژگي‌هاى آن اسـت و اين کـه از نوع موسيقى مطرب و لهوى مناسب با مجالس لهو و گناه باشد، هر موسيقى کـه بـه حسب طبيعت خود از نوع موسيقى لهوى باشد، حرام اسـت.

آيا موسيقى سنّتى که ميراث ملى ايران مى‏باشد، حرام است يا خير؟

چيزى کـه از نظر عرف، موسيقى لهوى مناسب با مجالس لهو و معصيت محسوب شود، بـه‌طور مطلق حرام اسـت ودر اين مورد فرقى بين موسيقى ايرانى و غير ايرانى و موسيقى سنتى و غير آن نيست.

گوش‌دادن بـه نوارهايى کـه توسط سازمان تبليغات اسلامى و يا مؤسسه اسلامى ديگر مجاز اعلام شده‏اند، چـه حکمى دارد؟ و استفاده از آلات موسيقى مثل کمان، وِيولون و نَى چـه حکمى دارد؟ جواز گوش‌دادن بـه نوارها منوط بـه تشخيص خود مکلّف اسـت کـه اگر تشخيص دهد مشتمل بر غنا و موسيقى لهوى مناسب با مجالس عيش و نوش و خوش‏گذرانى و همچنين مطالب باطل نيست.

گوش‌دادن بـه آن اشکال ندارد بنا بر اين تجويز آن توسط سازمان تبليغات اسلامى و يا هر مؤسسه اسلامى ديگر بـه تنهايى دليل شرعى براى مباح بودن آن نيست و بکارگيرى آلات موسيقى در موسيقى لهوى مطرب و مناسب با مجالس لهو و گناه جايز نمى‏باشد، ولى استفاده حلال از انها براى اهداف عقلايى اشکال ندارد و تشخيص مصاديق هم موکول بنظر خود مکلّف اسـت.