نشانه هاي خلاق بودن چیست؟ از کجا بفهمیم کـه بـه اندازه کافی خلاق هستیم یا خیر؟ همه ی بـه نحوی خلاقیت دارند، مثال همان ضرب المثلی اسـت کـه می گوید: هر کـه را بهر کاری ساخته اند. در برخی افراد خلاقیت بیشتر از بقیه موج میزند، برای مثال استیو جابز یکی از خلاق ترین هاي معاصر بود. خلاقیت لازمه موفقیت اسـت، چـه در زندگی ودر محیط کاری، در ادامه با مجله پارس ناز همراه باشید.
افراد خلاق علیرغم چیزی کـه معلم سوم دبستانشان بـه آن ها گوشزد کرده اسـت، باور دارند کـه خیالپردازی بـه هیچ عنوان وقت اتلاف کردن نیست. بـه گفتهي کافمن و «ربهکا ال. مکمیلان» «Rebecca L. McMillan»، روان شناس، کـه بـه کمک هم مقالهاي با عنوان «قصیدهاي در وصف خیالپردازیِ مثبت و سازنده» نوشتهاند، پرسهزنی ذهن می تواند بـه روند «تولید خلاقه» کمک کند.
البته تعداد زیادی از مـا بنا بـه تجاربمان می دانیم کـه بهترین ایدههايمان ظاهراً خیلی اتفاقی و هنگامیکه ذهنمان جایی دیگر بوده اسـت، پیدا شدهاند. اگرچه خیالپردازی ممکن اسـت بیفکری بنظر برسد، یکی از مطالعات انجام شده درسال ۲۰۱۲ نشان داده اسـت کـه اینکار در واقع می تواند شامل حالتی از درگیری شدید ذهنی باشد.
والت دیسنی، انیمیشن ساز آمریکایی
خیالپردازی می تواند منجر بـه اتصالات و بینشهاي ناگهانی شود، زیرا بـه توانایی مـا در یادآوری اطلاعات در مواجهه با حواسپرتیها ارتباط دارد. عصبشناسان هم چنین دریافتهاند کـه روندهای ذهنی درگیر در خیالپردازی، با روندهای ذهنی درگیر در تخیل و خلاقیت یکسان اسـت.
جهان برای مردم خلاق در حکم یک صدف اسـت. آن ها همه ی جا ودر هر موقعیتی فرصتهایي را میبینند و مدام در حال جمعآوری اطلاعاتی هستند کـه تغذیهاي برای حالات خلاقانهشان هستند. همان طور کـه بـه دفعات از «هِنری جِیمز» «Henry James»، نویسندهي آمریکایی، نقل شده اسـت، نویسنده کسی اسـت کـه هیچ چیزی از دیدش پنهان نمی ماند.
«جوآن دیدیيِن» «Joan Didion»، نویسندهي آمریکایی، همیشه و همه ی جا یک دفترچه همراه داشت و میگفت کـه مشاهداتش را پیرامون افراد و رخدادها یادداشت میکند تا در نهایت بتواند از انها بعنوان روشی برای شناخت بهتر پیچیدگیها و تناقضات ذهن خودش استفاده کند. دیدیيِن در مقالهاي با عنوان «پیرامون همراه داشتن دفترچه» «On Keeping A Notebook» مینویسد:
«دفترچههايمان مـا را لو میدهند، زیرا هرچند مـا وظیفهشناسانه همه یي چیزهایی راکه در اطرافمان میبینیم ضبط می کنیم، مَخرجِ مشترکِ همه یي چیزهایی کـه می بینیم همیشه، بطور شفاف و بیشرمانهاي، «مـنِ» کینهتوزِ خودمان اسـت.
جلال آلاحمد، نویسنده و مترجم ایرانی
مـا این جا از دفترچهاي برای استفادهي عمومی حرف نمی زنیم کـه حاویِ مجموعهاي ساختاریافته از تفکرات و اندیشههاي قابل احترام و دلپذیر و مایه افتخارمان باشد. بلکه دربارهي چیزی خصوصی صحبت می کنیم، دربارهي تکههاي ریزی از رشتههاي افکار کـه کوچکتر ازآن هستند کـه مورد استفاده قرار گیرند، مجموعهاي سرگردان و غیرقابل تمیز کـه تنها برای شخص نشانهگذار آن دارای معنا و مفهوم اسـت.»
کارل گوستاو یونگ، رواندکتر و متفکر سوییسی
تعداد زیادی از هنرمندان بزرگ میگویند کـه بهترین کارهایشان را صبح خیلی زود یا آخر شب انجام میدهند. «ولادیمیر نابوکوف» «Vladimir Nabokov»، رماننویس روس-آمریکایی، بـه محض این کـه از خواب بیدار می شد، ساعت ۶ یا ۷ صبح، شروع بـه نوشتن میکرد و «فرانک لوید رایت» «Frank Lloyd Wright»، آرشیتکت و طراح داخلیِ اهل ایالات امریکا، ساعت ۳ یا ۴ صبح از خواب بیدار می شد و چندین ساعت کار میکرد و دوباره می خوابید.
جلالالدین محمد بلخی مشهور بـه مولانا، شاعر مشهور ایرانی
«رولو مِي» «Rollo May»، روانشناسِ وجودگرایِ اهل ایالات امریکا می نویسد: «برای باز گذاشتن راه خلاقیت، هر فردی باید ظرفیت استفادهي سازنده از تنهاییاش را داشته باشد و بر ترس از تنها بودن غلبه کند.» هنرمندان و افراد خلاق اغلب بعنوان افراد منزوی دستهبندی می شوند و با این کـه شاید مسئله این نباشد، انزوا و تنهایی می تواند کلید خلق بهترین کارهایشان باشد.
از نظر کافمن، این موضوع با رویاپردازی مرتبط اسـت. زیرا مـا باید زمانی را برای تنها بودن در اختیار خودمان قرار دهیم تا ذهنمان امکان پرسه زدن را پیدا کند. او می گوید: «شـما باید با ندای درونتان ارتباط برقرار کنید تا در نهایت قادر بـه بیان آن شوید. اگر با خودتان تماس برقرار نکنید و دربارهي خودتان تامل نکنید، یافتن ندای خلاق درونتان دشوار خواهد بود.»
یکی از حوزههاي نوظهور روانشناسی بنام «شکوفایی پساحادثهاي» «post-traumatic growth»، بیان می کند کـه تعداد زیادی از مردم میتوانند از سختیها و حوادث سالهاي ابتدایی زندگیشان در جهت رشد و شکوفایی خلاقانه و پایدار در زندگی استفاده کنند. بطور خاص، محققان دریافتهاند کـه حوادث زندگی می توانند بـه افراد کمک کنند تا در زمینههایي مانندِ:
ارتباطات بین فردی، معنویت، قدر دانستنِ زندگی، قدرت فردی و -مهمتر از همه ی در مورد خلاقیت- یافتنِ فرصتهاي تازه در زندگی بهره ببرند. کافمن میگوید: «تعداد زیادی از افراد می توانند از این موضوع بعنوان سوخت محرکی استفاده کنند کـه برای دستیابی بـه دیدگاه متفاوتی از واقعیت، نیاز دارند.
اپرا وینفری، کارگردان و مجری آمریکایی
انچه در زندگی این افراد رخ داده اسـت این اسـت کـه دیدگاه آن ها نسبت بدنیا، بعنوان محلی امن یا بعنوان جایی خاص، در برههاي از زمان، در هم شکسته و باعث شده اسـت یکگام بـه عقب بردارند و بـه محیط پیرامونشان با دیدی تازه و نو بنگرند. این زاویهي دید جدید شرایط را برای بروز خلاقیت مساعد می کند.»
آلبرت انیشتین، فیزیکدان و دانشمند آلمانی
افراد خلاق عاشق این هستند کـه خودشان را در دسترس تجارب، احساسات و حالات ذهنی تازه قرار دهند و این گشادگی، پیشگوی مهمی از خروجیها و نتایج خلاقانه اسـت. کافمن می گوید: «آغوش گشودن بـه سوی تجربههاي نو همواره قویترین نشانهي دستاوردهای خلاقانه اسـت.
این شامل جنبههاي مختلف و متعددی میشود، اما همه یي آن ها بـه هم مرتبط هستند: کنجکاوی فکری، جستوجوی هیجان، پذیرش هیجانات و هم چنین پذیرا بودن نسبت بـه تخیلات. چیزی کـه همه یي این ها رابا هم جمع میکند، محرکی برای کشف شناختی و رفتاریِ جهان اسـت، هم دنیای درونتان و هم دنیای بیرونتان.»
توماس ادیسون، مهندس و مخترع آمریکایی
کافمن می گوید: «قدرت تحمل، پیشنیاز موفقیت در خلاقیت اسـت.» انجام کارهای خلاقانه اغلب بـه صورت روندی از شکستهاي پی در پی توصیف می شود تا در نهایت چیزی را پیدا میکنید کـه ماندگار می شود. بهمین دلیل اسـت کـه افراد خلاق، یا دستِ کم آنهایی کـه موفق شدهاند، آموختهاند کـه بـه شکستهايشان چندان اهمیتی ندهند.
ماری کوری، فیزیکدان و شیمیدان اهل لهستان
افراد خلاق بـه طرز سیریناپذیری کنجکاوند. انها زندگی امتحان شدهاي را انتخاب می کنند و حتی با بالاتر رفتن سنشان هم، حس کنجکاویشان را نسبت بـه زندگی حفظ می کنند. این افراد چـه از طریق مکالمات فراوان و چـه از طریق پرسهزنی ذهنی، بـه دنیای پیرامونشان نگاه میکنند و میخواهند بدانند چرا و چگونه دنیا بـه این صورت اسـت.
اصغر فرهادی، کارگردان و فیلمنامهنویس ایرانی
بـه این دلیل کـه افراد خلاق، بطور طبیعی مشاهدگر و دربارهي زندگی دیگران کنجکاوند، اغلب عاشق این هستند کـه مردم را نگاه کنند و حتی ممکن اسـت بعضی از بهترین ایدههايشان را از این راه بـه دست آورند. کافمن میگوید: «مارسل پروست تقریباً همه یي عمرش رابه مردمنگری گذراند و مشاهداتش را یادداشت میکرد. این مشاهدات و یادداشتها در نهایت سر از کتابهایش درآوردند.»
لویی پاستور، شیمیدان و زیستشناس اهل فرانسه
بخشی از انجام کارهای خلاقانه، ریسکپذیری اسـت و تعداد زیادی از افراد خلاق با خطر کردن در جنبههاي مختلف زندگیشان بـه رشد و شکوفایی می رسند. استیون کاتلر در فوربس می نویسد: «ارتباط عمیق و بامعنایی میان ریسک کردن و خلاقیت وجوددارد و این چیزی اسـت کـه اغلب نادیده گرفته میشود.
خلاقیت، عمل خلق چیزی از هیچ اسـت و نیازمند آن اسـت کـه قمارهایی کـه در وهلهي اول بنا بر تخیل خود آن ها را در پیش گرفتهایم، نزد عموم هم بیان کنیم. اینکارِ افراد ترسو و خجالتی نیست. زمان اتلاف شده، آبروی از دست رفته و پول خرج شده، همگی از عوارض جانبیِ خلاقیتهاي ناکام هستند.»
شهرام ناظری، خواننده و موسیقیدان ایرانی
«فِرِدریش ویلهِلم نیچه» «Friedrich Wilhelm Nietzsche»، فیلسوف شهیر آلمانی، بر این باور بود کـه زندگی و دنیا را باید بـه چشم اثری هنری نگریست. افراد خلاق بیش از سایرین چنین دیدی دارند و همواره بـه دنبال فرصتهایي برای بیان خودشان در زندگی روزمره هستند. کافمن می گوید: «بیان خلاقانه همان خودبیانگری و تجلی خود اسـت. خلاقیت چیزی بیش از بیان فردیِ نیازها، آرزوها و ویژگیهاي خودتان نیست.»
مریل استریپ، بازیگر اهل کشور آمریکا
افراد خلاق ذاتا باانگیزه هستند. یعنی انگیزهشان برای عمل کردن، بجای آرزوی تشویق یا معروفیت، از میلی درونی نشأت میگیرد. روانشناسان اثبات کردهاند کـه افراد خلاق از فعالیتهاي چالشبرانگیز انرژی می گیرند کـه از نشانههاي انگیزشِ ذاتی اسـت. مطالعات نشان دادهاند کـه تنها فکر کردن بـه دلایل درونی برای انجام یک فعالیت، ممکن اسـت برای تقویت خلاقیت کافی باشد.
«ام.اِي. کالینز» و «تِرزا ام. آمابیل» در کتابی با عنوانِ «راهنمای خلاقیت» می نویسند: «افراد خلاقِ برجسته مسائل چالشبرانگیز و ریسکی را انتخاب میکنند و با علاقه با آن ها درگیر می شوند و بـه این ترتیب حسی قوی از نیرومند بودنِ ناشی از توانایی استفاده از استعدادهایشان را تجربه میکنند.»
بـه وجد آوردن مخاطبان با یک ارائه خیره کننده بـه کنار، تحت تأثیر قرار دادن رئیستان با همان ارائه داستان دیگری اسـت کـه تاثیر زیادی روی وجههي کاری شـما خواهد گذاشت. در بیشتر مواقع، اگر حین تهیهي ارائه، اهداف سازمان مد نظرتان بوده باشد، احتمالا واکنش رئیستان بـه ارائهي شـما مثبت خواهد بود.
استفاده از تشبیه بـه ترسیم عکسهای در ذهن مخاطب کمک می کند. تشبیه از تجارب گذشته برای معرفی ایدههاي جدید استفاده می کند. مثلاً یک کارآفرین اینترنتی محصولات آنلاین رابه قیچی، چاقو، دربازکن و سوهانناخن تشبیه میکند و ایدهي خودرا شبیه چاقوی ارتشی سوئیسی میداند کـه تمام ابزارهای بالا راباهم ترکیب کرده اسـت.
نانسی دوآرته در مجلهي Harvard Business Review: میگوید وقتی کـه تشبیه مناسب را برای ارائه خود یافتید، از دانش گذشتهي خود برای ایجاد ارتباط بین آن ها استفاده کنید تا ایدهي خودرا شفافسازی کنید. هرچه این ایده برای خود شـما شفافتر باشد، ترسیم آن برای مخاطب راحتتر اسـت.
فقط بـه این علت کـه این یک ارائهي جدی اسـت و تبعاتی برای شغل شـما دارد نباید خشک و رسمی باشید. اندکی شوخطبعی نه تنها از یکنواختی جلوگیري میکند، بلکه کاریزمای شـما را نشان داده و مخاطب را برای شنیدن ادامهي کلام ترغیب میکند از همه ی مهمتر، شوخطبعی ارائهي شـما را تاثیرگذارتر می کند.
بـه گفتهي میشل جایلن، بنیانگذار موسسهي تحقیقات مثبتکاربردی «Applied Positive Research»: «خندیدن باعث آزادسازی دوپامین در مغز می شود، دوپامین یک مادهي شیمیایی اسـت کـه در ایجاد احساس خوب در فرد نقش دارد، و مراکز یادگیری را در مغز فعال می کند».
شاید فکر کنید این روش نتیجهي معکوس دارد و با خود بگویید، سوای از نتیجه، آیا اینکار حواس مخاطب را پرت نمی کند؟ رونالد اي. برک «Ronald A. Berk» در پژوهش خود با عنوان «بررسی پاورپوینت: از ویژگیهاي پایه تا چندرسانهاي»، بـه این نتیجه رسید کـه:
پخش موسیقی در حین ارائه «سطح توجه را بالا می برد، حافظه را تقویت میکند، زمان یادگیری متمرکز و مهارتهاي تفکر را افزایش می دهد». اما بـه یاد داشته باشید کـه در سراسر ارائه نباید از موسیقی استفاده کرد، می توانید در مقدمهي ارائه یا در حین بیان قسمتهاي کلیدی ارائه، از موسیقی استفاده کنید.
گاهی یک کار ساده میتواند منظور شـما رابه مخاطب برساند. یک کار ساده مثل این کـه از رئیس و تیم خود بخواهید تا اهداف شان را بنویسند و سپس در قالب یک جلسهي گروهی، دربارهي چگونگی رسیدن بـه این اهداف حرف بزنید.
میتوانید از مخاطبان خود آزمونی بگیرید و از انها بخواهید اسلاید بعدی را حدس بزنند. بجای استفاده از اسلاید و نمودار، می توانید گروه را تقسیم کنید و ۲۰ درصد انها رابه گوشهاي از اتاق بفرستید تا نشان دهید رشد ۲۰ درصدی هدف شـما چگونه خواهد بود.
آمار قدرتمندترین راه برای اثبات منظور شـما اسـت. اگرچه ممکن اسـت این آمار بـه خوبی ارائه شوند اما از کاربرد بیشازحد انها خودداری کنید و بجای آن از شیوهي دیگری برای اثبات کلام خود استفاده کنید.
مثلاً چگونگی موفقیت رقبایتان را برای رئیس خود توضیح دهید؛ این دلیل مهمی می شود برای اجرای ایدهي جدید شـما. یا اگر محصولی ساختهاید، قابلیتهاي آنرا نشان دهید مثلاً در حین ارائه بر روی کاور ضدآب گوشی خود، آب بریزید.
مثل یک ایستگاه رادیویی شروع بـه حرف زدن نکنید و با طرح سوالاتی مربوط بـه دیدگاه و تجارب رئیس و تیم خود، انها رابه بحث وارد کنید. با این روش افراد فرصت پیدا می کنند دربارهي خود صحبت کنند و خودشان بـه اهمیت واقعی ارائه شـما پی ببرند.
اگر پیشبینی میکنید سوالات بسیار پیچیدهاي از شـما پرسیده خواهد شد، برای پاسخ بـه این سوالات متخصصی را همراه خود ببرید. اگر بشما گفته شده بود یک وبسایت شرکتی بسازید و قصد ارائهي آنرا دارید، برای پاسخ بـه سوالات فنی، طراح سایت رابا خود بـه جلسه ببرید. احتمالا طراح نیز چند ایده و متریال بصری بـه همراه خود خواهد آورد.
پاورپوینت و اسلایدها را می توان بـه سادگی با استفاده از اندازه فونت و رنگی کـه نمایانگر تم یا طراحی سازمان شـما هم هست، جذابتر کرد. اما ابزارهای کاربردی دیگری نیز وجوددارد کـه ارائهي شـما را فراتر از نمایش استاندارد اسلایدها و پاورپوینت نشان می دهد.
مثلاً از Powtoon برای ساخت ویدئوهای انیمیشن استفاده میشود کـه می توان درکنار پاورپوینت خود از انها استفاده کرد.هم چنین وب سایت Ease.ly هم در ساخت داده نما یا اینفوگرافی بشما کمک می کند. با Prezi هم می توانید سرعت و روند ارائۀ خودرا بسته بـه واکنش و بازخورد مخاطبان تنظیم کنید.