آلاینده هاي محیطی تاثیرات بسیار مخربی روی سلامت مادر و جنین دارند که کمتر به این مورد در جامعه هایي با شهرهای آلوده دقت میگردد. من مادر یک کودک اوتیستیک هستم. اشتباه نکنید! در مورد اوتیسم صحبت نمی کنم، بلکه می خواهم در مورد یکی از علل ناشناخته و ثابتنشده آن بگویم. آلایندههاي محیطی؛ سرب، جیوه و هزار و یک ترکیب شناخته و ناشناخته که عامل شکلگیری هزار و یک نوع مریضی از جمله اوتیسم می شوند.
ما در دنیای صنعتی و ماشینی زندگی می کنیم و با دستان خود ما ترکیباتی را وارد محیط زندگیمان کردیم که نهتنها به خود ما آسیب میزنند، بلکه سلامت نسلهاي بعدمان را هم مورد تهدید قرار میدهند. امروزه یکی از نگرانیهاي اصلی در حوزه پزشکی تاثیر آلایندههاي محیطی بر خانمهاي باردار و جنینشان هست.
با پزشک مریم کاشانیان، متخصص زنان و زایمان در ارتباط با تاثیر آلایندهها بر جنین و این که چطور می توانیم تا حدی از تاثیرات منفی بعضی ترکیبات شیمیایی بر سلامت جنین جلوگیري کنیم، گفتوگو کردهایم.وقتی متخصصان در مورد آلایندههاي محیطی و تاثیر آن بر جنین میگویند دقیقا منظورشان چیست؟
این مبحث بسیار گسترده هست و آلایندهها بسیار متنوع و متفاوتاند. از ترکیبات موجود در دخانیات و ذرات آلاینده در هوا و بنزین و… بگیرید تا ارتعاشات محیطی و امواج و سموم موجود در مواد خوراکی و آب و پلاستیک و….آلایندههاي بسیاری در محیط اطراف ما وجود دارد که همگی با آن در ارتباط هستیم و خانمهاي باردار، نوزادان و کودکان هم از آن مستثنی نیستند. این آلایندهها تقریبا آثار یکسانی بر سلامت دارند.
مثلا چه آثاری؟
مواجهه طولانیمدت با آلایندههاي محیطی از هر نوع می تواند بهطور کل بر سطح باروری تاثیر منفی بگذارد و اساسساز اختلالات عادت ماهانه و نازایی در زنان و مردان باشد. در دوران بارداری نیز میتوانند احتمال سقط جنین، مرگ داخلرحمی جنین، ناهنجاریهاي مادرزادی و بدشکلی آناتومی جنین را بالا ببرند.
وزن پایین نوزاد هنگام تولد، زایمان زودرس، بروز جفت سرراهی، پارگی زودرس کیسه آب، بروز مشکلات عصبی، اختلالات رشد و… از دیگر آثار آلایندهها بر جنین هست. تاخیر رشد در دوران نوزادی و حتی بروز بعضی سرطانهاي دوران کودکی نیز از عوارض دنبالهدار آن ها در دوران کودکی هست.
آیا همۀ مردم جامعه در مواجهه با این سموم، یکسان دچار آسیب میشوند؟
مسلما همه ي یکسان نیستیم. احتمال سقط جنین در خانمی که سیگار می کشد در مقایسه با خانمی که نه سیگار می کشد، نه در مواجهه با دود سیگار اطرافیانش هست، اکثر هست اما باز هم این حرف به این معنی نیست که تمام خانمهایي که سیگار می کشند جنینشان سقط میشود. این آلایندهها درصد بروز احتمالات ذکرشده را افزایش می دهند
کدام آلایندهها در صدر لیست آلایندههایي قرار دارند که می توانند سلامت جنین را تهدید کنند؟
مهم ترین آلایندهها سرب و ترکیبات سمی سیگار هست. در دوره گذشته از بارداری استعمال دخانیات باعث تاخیر لقاح میشود. به ثابت رسیده تاخیر لقاح در خانمهاي سیگاری در مقایسه با خانمهاي غیرسیگاری 40 درصد بالاتر هست. در صورتی که خانمی بتواند باردار شود، استعمال سیگار و قلیان حتی به میزان کم در دوران بارداری تا 75 درصد احتمال بارداری
خارج از رحمی را بالا میبرد و احتمال سقط خود به خود را 2 برابر افزایش می دهد. در ختم بارداری نیز احتمال زایمان پیش از موعد در این گروه از خانمها 2 برابر سایرین هست. اگر خانم سیگاری بتواند زایمان کند، نوزادی با وزن تولد پایین خواهد داشت که میزان اکسیژن خونش بسیار کم هست
این عوارض ارتباطی با تعداد نخ سیگار مصرفی در طول روز هم دارد؟
از نظر علمی به ثابت رسیده هیچ میزان مصرف دخانیات بیضرر نیست. تا سال 1980 اروپاییها گمان می کردند تا تعداد مشخصی «5-0 نخ» مصرف سیگار در بارداری ضرر ندارد اما حدود 30 سال هست که این فرضیه برچیده شده و امروزه استعمال دخانیات در هیچ حدی سالم گزارش نشده هست. ترک سیگار گذشته از بارداری مفید هست
اما تمام آثار سوء را از بین نمیبرد. شاید شنیدن این حرف واقعا دلسردکننده باشد اما قصد ما امید واهی دادن به افراد نیست. ترک سیگار به محض فهمیدن این موضوع که خانم باردار هست، مفید هست، اما نمی تواند تمام خطرات را از جنین دور کند. بهتر هست خانمهایي که قصد بچهدار شدن دارند اصلا به سمت استعمال دخانیات نروند و اگر خانمی سیگار می کشد حتما فورا آن را ترک کند تا خطری متوجه جنینش نباشد.
گرچه استعمال دخانیات توسط افراد دیگری که خانم باردار با انها مواجه هست می تواند باعث تاخیر در لقاح و کندی رشد نوزاد داخل رحم شود و هنگام تولد کاهش 100 تا 750 گرمی وزن نوزاد را به دنبال داشته باشد. گرچه تمام مسائلی که ذکر شد لزوما ایجاد نخواهد شد اما به هر حال احتمال این مسائل طبق آمار در خانمهاي سیگاری بالاتر از خانمهاي غیرسیگاری هست.
گرد و غبار و سرب موجود در هوا هم همین مشکلات را ایجاد می کند؟
بله، این مواد آثاری بر سلامت مادر دارند که به تبع سبب آسیب به جنین میشود. مثلا سرب یکی از علل پارگی کیسه آب هست که باعث میشود نوزاد نارس متولد شود. کندگی جفت و سر راهی بودن آن هم همینگونه هست. آلایندههاي دیگری هم وجود دارد که مایه نگرانی خانمهاي باردار هست، مانند اشعهها، امواج و… در مورد تاثیر این آلایندهها هم بگویید.
بهطور حتم، گرچه از نظر علمی کاملا ثابتشده نیست، اما اشعهها و امواج هم بیضرر نیستند. گرچه اشعه معمولا خانمهایي را تهدید میکند که بهعلت حرفهاي که دارند در مواجهه با آن قرار می گیرند. از این قبیل میتوان به تکنیسین رادیولوژی یا اتاق عمل اشاره کرد. ارتعاشات گوشی هم بهطور حتم بیضرر نیست
ولی آلایندههایي که یک خانم باردار در طول روز با آن در تماس هست بسیار متنوع و متفاوت میباشند و امکان بررسی تکی آن ها وجود ندارد، پس نمیتوان درصد صدماتی که هر یک از آلایندهها وارد می کنند و نوع آسیبی که میزنند، مشخص کرد.
امکان جلوگیري وجود دارد؟
مسلما باید همین کار را کرد. یک خانم باردار یا حتی خانمی که قصد بارداری دارد باید دقت ویژهاي به محیطی که در آن زندگی می کند، آب و خوراکی که می خورد و مواد شیمیاییاي که با آن در ارتباط هست، داشته باشد. از ماهیهاي اقیانوسی که گوشتشان حاوی جیوه هست باید دوری کرد.
یک خانم باردار باید تا جای ممکن مواد خوراکی ارگانیک مصرف کند. تلفن همراه را کنار بگذارد و در زمانهاي بحبوحه آلودگی هوا بیرون نرود. تا جای ممکن از مناطق ممنوعه مانند اتاقهاي رادیولوژی دور بماند یا در شرایط ضروری لباس سربی بپوشد. اگر به ناچار با مواد شیمیایی تماس پیدا کرد به خوبی آن ماده را از روی پوستش بشوید
و حتما در اتاقی با تهویه مناسب استراحت کند. در نهایت از سیگار و افراد سیگاری دور باشد و اگر خانمی سیگاری هست باید حتما خارج از خانه و دور از خانواده سیگار بکشد.