آهن بیش از حد برای بدن مضر است 

مصرف آهن بیش از حد برای بدن زیان آور است بنابر این به خصوص خانمها باید توجه کنند که به اندازه لازم باید آهن مصرف کنید. آهن، ماده‌ي معدنی ضروری برای بدن است اما درست مثل سایر مغذی‌ها، زیادی آن برای بدن خسارت دارد. در واقع آهن آن‌قدر سمی است که جذب آن توسط سیستم گوارش به شدت بازرسی می شود

و بهمین علت، در بیشتر موارد، عوارض جانبی آهن زیادی، به حداقل می رسد. اما زمانی که این‌گونه مکانیسم‌هاي ایمنی دچار اختلال شوند یا عملکرد خوبی نداشته باشند، مشکلی برای سلامتی به وجود خواهد آمد.دراین پست در مورد عوارض جانبی زیان آور مصرف بیش از حد آهن برایتان می گوییم.

آهن چیست؟

آهن، ماده‌ي معدنی ضروری است که بیشتر آن توسط سلول‌هاي قرمز خون مصرف میشود.آهن، بخش مهمی از هموگلوبین است که پروتئینی موجود در سلول‌هاي قرمز خون است. هموگلوبین، مسئول انتقال اکسیژن به تمام سلول‌هاي بدن است. دو نوع آهن خوراکی وجوددارد:

. آهن به صورت هِم «Heme iron»: این نوع آن تنها در غذا هاي حیوانی و کلاًً در گوشت قرمز موجود است و نسبت به آهن غیر هِم، راحت‌تر جذب می شود.. آهن غیر هِم «None – heme iron»: بیشتر آهن خوراکی به صورت غیر هِم وجوددارد که هم در غذا هاي حیوانی و هم در غذا هاي گیاهی موجود است. جذب این نوع آهن را میتوانید با اسیدهای ارگانیک مثل ویتامین C تقویت کنید، اما همراه با ترکیبات گیاهی چون فیتات، جذب آن کاهش پیدا خواهد کرد.

افرادی که آهن هِم کمی از راه تغذیه‌ي خود دریافت می کنند، در دسترس کمبود آهن قراردارند. خیلیها دچار کمبود آهن هستند، ویژه بانو‌ها. در واقع کمبود آهن، رایج‌ترین کمبود ماده‌ي معدنی در تمام دنیاست.

تنظیم ذخایر آهن

این که چرا تنظیم سطح آهن در بدن مهم است دو علت دارد:

1. آهن یک ماده‌ي مغذی ضروری است که در تعداد زیادی از عملکردهای پایه‌اي بدن نقش دارد بنابر این باید مقدار کافی ازآن دریافت کنیم.

۲. مقادیر زیاد آهن بطور بالفعل سمی است، بنابر این نباید زیاد ازآن مصرف کنیم.

بدن با تطبیق دادن میزان جذب آهن از طریق سیستم گوارشی، سطح آنرا در بدن تنظیم می کند. هپسیدین، هورمون تنظیم آهن در بدن است که مسئول حفظ تعادل در ذخایر آهن بدن است. عملکرد اصلی این هورمون، پیشگیري از جذب آهن در بدن است. عملکرد این هورمون به این صورت است:

افزایش سطح آهن آزاد در بدن میتواند رشد باکتری‌ها و ویروس‌ها را افزایش بدهد، بنابر این آهن زیاد می تواند تأثیر معکوس گذاشته و ریسک عفونت را بالا ببرد

. ذخایر زیاد آهن > افزایش میزان هپسیدین > کاهش جذب آهن

. ذخایر کم آهن > کاهش میزان هپسیدین> افزایش جذب آهن

بیشتر اوقات این سیستم به خوبی کار می کند. اما چند اختلال هستند که میتوانند ساخت هپسیدین را مهار کرده ودر نتیجه باعث تجمع زیاد آهن در بدن شوند. از سویی دیگر، بیماری‌هایي که ساخت هپسیدین را افزایش میدهند می توانند کمبود آهن را در پی داشته باشند.

تعادل آهن در بدن تحت تأثیر مقدار آهن در رژیم خوراکی نیز هست. رژیم‌هاي خوراکی که آهن کمی دارند کم کم دوران می توانند منجر به فقر آهن در بدن شوند. همین‌طور مصرف زیاد مکمل آهن می تواند مسمومیت شدیدی ایجاد کند.

مسمومیت آهن

مسمومیت آهن می تواند ناگهانی یا بتدریج باشد. با اوردوز کردن ناگهانی آهن یا مصرف مکمل آهن در مقادیر زیاد برای مدت طولانی و یا اختلال مزمن تجمع آهن در بدن، مشکلات جدی در بدن به وجود خواهد آمد.

تحت شرایط نرمال، آهن آزاد بسیار کمی در جریان خون وجوددارد. آهن با پروتئین‌هایي چون ترانسفرین پیوند می زند ودر نتیجه جلوی آسیب زدن آن به بدن گرفته می شود. اما مسمومیت با آهن می تواند میزان آهن آزاد در بدن رابه میزان قابل توجهی افزایش بدهد. آهن آزاد، یک پرو – اکسیدان است «بر عکس آنتی‌اکسیدان»، و می تواند سبب آسیب به سلول‌ها شود. بیماری‌هاي مختلفی میتوانند سبب این رخداد شوند.

مثل:

. مسمومیت با آهن: مسمومیت با آهن زمانی روی می دهد که فرد، طبق معمولً کودکان، در مصرف مکمل آهن زیاده‌روی کرده و اوردوز می کنند.

. هموکروماتوز ارثی: یک اختلال ژنتیکی است که سبب جذب زیاد آهن از غذا میشود.

. اوردوز آهن آفریقایی: نوعی اوردوز آهن است که به علت مقادیر زیاد آهن در غذا و نوشیدنی‌ها به وجود می آید. این بیماری برای نخستین بار در آفریقا مشاهده شد.

اگر در دسترس اوردوز آهن هستید میتوانید با راهکارهای زیر، خطر آن رابه حداقل برسانید:

. کاهش مصرف غذاهایی چون گوشت قرمز

. اهدای خون بطور منظم

. اجتناب از مصرف ویتامین C‌ هم‌دوران با غذا هاي غنی از آهن

. استفاده نکردن از ظروف آهنی

آهن و ریسک سرطان

بدون تردید آهن اضافی در بدن سبب سرطان، هم در حیوانات و هم در انسان‌ها میشود. معلوم شده که اهدای خون بطور منظم یا از دست دادن خون میتواند این ریسک را کاهش بدهد.

آهن و ریسک عفونت

هم کمبود آهن و هم تجمع آهن زیاد در بدن فرد را مستعد عفونت میکند، که دو علت دارد:

1. سیستم ایمنی بدن از آهن برای نابود کردن باکتری‌هاي زیان آور استفاده می کند، بنابر این مقداری آهن برای مبارزه با عفونت لازم است.

2. افزایش سطح آهن آزاد در بدن میتواند رشد باکتری‌ها و ویروس‌ها را افزایش بدهد، بنابر این آهن زیاد میتواند تأثیر معکوس گذاشته و ریسک عفونت را بالا ببرد.

افرادی که هموکروماتوز ارثی دارند نیز بیشتر مستعد ابتلا به عفونت‌ها هستند.