توصیه های امام رضا «ع» برای زیبا شدن

در اینبخش توصیه های امام رضا «ع» برای زیبا شدن را مرور می‌کنیم. امام رضا هشتمین پیشوای شیعیان برای داشتن پوست و مویی زیبا توصیه هایي مفیدی ارائه کرده اند که علم امروز هم این موارد را تایید می کند، داشتن صورت زیبا و ظاهر آراسته از طرف پیامبر اکرم «ص» هم به مسلمانان توصیه شده اسـت. حضرت محمد هرروز حمام می‌کردند و همیشه آراسته و خوش رو بوده اند، با پارس ناز همراه باشید.

توصیه های امام رضا «ع» برای زیبایی پوست و مو

امام رضا علیه‌السلام در فرصت‌های مختلفی که برای ایشان پیش آمد؛ ضمن ذکر برخی خواص خوراکی‌ها و تأثیر آن‌ها بر روی پوست بدن توصیه‌های ارزشمندی دراین زمینه داشته‌اند. امام هشتم «ع» در دستورالعملی جالب در باره داشتن مو و صورت زیبا می‌فرمایند:

استفاده از سفیده‌ي تخم‌مرغ و ماساژ دادن پوست با آن به علت مواد موجود در آن برای نرمی و لطافت پوست سفارش شده اسـت اما در خوردن این ماده غذایی باید حساب‌شده عمل کرد چرا که برای پوست تأثیر معکوس دارد. امام رضا «ع» می‌فرماید: خوردن همیشگی تخم‌مرغ، سبب پیدایش کنجدک «کک مک» درصورت میشود.

استفاده از روغن زیتون طبیعی برای کمک به نرمی و انعطاف‌پذیری پوست و رفع چین و چروک‌ها سفارش شده اسـت. امام رضا «ع» در رساله ذهبیه در مورد عادت‌های غذایی فصل سرد توصیه کرده‌اند: دراین فصل باید غذا های پر انرژی مصرف کرد. مالیدن روغن و ماساژ استخوان ‌ها در حال استراحت با روغن‌های شب بو،‌ زیتون و گل سرخ به تقویت و استحکام کمک میکند.

هم چنین ماساژ درمانی یکی از راه‌های رفع چین و چروک‌های پوست اسـت ودر طب اسلامی سفارش‌های متعددی برای آن شده اسـت. امام رضا علیه‌السلام در باره اهمیت این روش درمانی در تامین نیرو و نشاط بدن می‌فرماید:

وَ أَرْوِي أَنَّهُ لَوْ کَانَ شَيْ ءٌ يَزِیدُ فِي الْبَدَنِ لَکَانَ الْغَمْزُ يَزِیدُ وَ اللَّيِّنُ مِنَ الثِّيَابِ وَ کَذَلِکَ الطِّیبُ وَ دُخُولُ الْحَمَّامِ وَ لَوْ غُمِزَ الْمَيِّتُ فَعَاشَ لَمَا أَنْکَرْتُ ذَلِکَ

روایت میکنم که اگر چیزی موجب افزایش نیرو و نشاط بدن باشد، ماساژ دادن بدن و لباس نرم، هم چنین بوی خوش و استحمام [جزیی ازآن] اسـت و اگر مرده‌اي در اثر ماساژ دادن زنده شده، مـن انکار نمیکنم.

در خراسان روزی جوانی از شیعیان از زردی، خدمت آن حضرت شکایت کرد. حضرت فرمودند: خیار را پوست بکن و بعد پوستش رابا آب بپز و بعد از پختن به مدت سه روز مقداری ازآن را در حال ناشتا بخور.

استفاده از میوه و سبزیجات هم به علت داشتن ویتامین‌های مفید می تواند منجر به استحکام و درخشندگی پوست شود. یکی از مواد مناسب برای تقویت پوست استفاده از مرکبات به ویژه لیمو اسـت. اسید موجود در لیمو باعث میشود تا پوست روشن‌تر شود و چین و چروک‌ها کمتر به نظر برسند. هم چنین بوی تازه لیمو باعث ایجاد حس تازگی در فرد میشود. مرکبات در طب الأئمّه «ع» از ارزش و اهمیت ویژه‌اي برخوردار اسـت.

پیشوایان دین با بهره‌گیری از الهامات ربانی جوامع بشری را به ارزش دقیق علمی میوه‌ها و فرآورده‌های طبیعی آگاه نموده‌اند. در توصیه‌های دکتری ائمه «ع» خوردن مرکبات قبل از غذا خوب و بعد از غذا بسیار پسندیده دانسته شده اسـت. امام رضا «ع» هم مصرف این میوه باارزش را برای هضم و جذب غذا و کمک به رسوب‌زدایی از خون بدن و التیام سوخت و ساز و پیشگیري از غلظت خون مفید شمرده‌اند.

امام رضا علیه‌السلام در دستورالعملی درباره ناراحتی پوستی بهک یا همان پیسی راه درمان آنرا بیان کرده‌اند. مردی می‌گوید: از امام رضا «ع» در مورد بهک پرسیدم. فرمود: مقداری ماش تازه را در فصل برداشت آن بردار و همراه برگش بکوب و فشار بده تا آبش گرفته شود. آن آب را در حالت ناشتا بخور و بر قسمت بهک زده بمال.

امام رضا «ع» هم چنین برای نشاط پوست می‌فرمایند: توصیـه می کنم که از زیاده‌روی در خوردن پیاز خودداری کنید؛ زیرا پیاز زیاد رنگ نشاط و شادی را از چهره میبرد و سایه‌اي غم‌انگیز به سیما فرو می‌اندازد.

همان طور که گفتیم گوارش میتواند تأثیری مستقیم بر پوست داشته باشد. علی بن محمد بنشیم گفت: به محضر امام رضا «ع» از مشکل گوارش غذا شکایت کردم، حضرت فرمود: زرده تخم‌مرغ بخور. گفت: همین کار را کردم و ازآن سود بردم. آن حضرت هم چنین می‌فرمایند: زیاد تخم‌مرغ آب پز خوردن، تنگی نفس و نفس‌نفس زدن می‌آورد و خوردن زیاد تخم‌مرغ سبب بیمار شدن طحال و سپرز میشود.

امام رضا علیه‌السلام در جایی دیگر به خواص روغن زیتون اشاره نموده و چنین می‌فرمایند: نعم الطّعام الزّیت یطیّب النّکهة و یذهب بالبلغم و یصفّي اللّون و یشدّ العصب و یذهب بالوصب و یطفیء الغضب؛ روغن زیتون غذای خوبی اسـت، دهان را خوش‌بو و بلغم را برطرف می‌سازد، رنگ صورت را صفا و طراوت می‌بخشد، اعصاب را تقویت کرده، بیماری و درد و ضعف را از میان میبرد و آتش خشم را فرو می‌نشاند.

از خواص اعجاب انگیز انجیر تقویت مو و کمک به رشد مو های بدن اسـت. امام رضا علیه‌السلام می‌فرمایند که انجیر مو را می‌رویاند. از طرفی انجیر نیروزا، مقوی نیروی جسمی، کمک‌کننده به هاضمه، ملین و تسکین‌دهنده تشنگی و حرارت اسـت و شاید به همین خاطر اسـت که امام رضا «ع» می‌فرماید: وَلایُحتاجُ مَعَهُ إِلى دَواءٍ؛ باوجود انجیر دیگر شـما احتیاجى به دارو ندارید.

امام رضا «ع» انار را میوه‌اي می‌دانند که برای آوردن فرزندانی سالم توصیه می کنند و می‌فرماید که انار فرزند را زیبا می‌گرداند. انار یک تصفیه‌کننده خون بوده و برای کبد بسیار مناسب اسـت. به این دلیل از قدیم خوردن این میوه برای شفافیت پوست توصیه می‌شده اسـت. از امام رضا«ع» هم نقل شده که: «انار بخورید تا دهان‌تان پاکیزه و خوش‌بو شود.» و هم چنین در توصیه‌هایي جامع می‌فرمایند:

انجیر و مشروب مویز که اهلش می نوشند، اگر باهم خورده شود تولید نقرس و پیسی می کند. مداومت بر خوردن پیاز باعث کلف «یک اختلال تغییردهنده رنگ پوست صورت به سمت سیاهی میباشد که علل مختلفی دارد» درصورت میشود. خوردن غذا های شور و گوشت‌های نمک‌سود و هم چنین خوردن ماهی شور بعد از عمل حجامت و فصد رگ‌ها تولید بهک و جَرَب میکند.

بررسی زیبایی از نگاه اسلام

انسان به اقتضای فطرت خویش، جویای زیبایی و آراستگی اسـت و از ژولیدگی و پریشانی ظاهر نهی کرده اسـت. از آنجا که دین مقدس اسلام منطبق بر این فطرت الهی اسـت به حس آراستگی، که یکی از چهار بعد روح انسانی؛ یعنی حس زیبایی، حس نیکی، حس دانایی و حس مذهبی اسـت، توجه کرده و برای تأمین نیازهای انسان دراین زمینه توصیه هایي ارایه کرده اسـت.

از دیدگاه قرآن کریم، استعداد درک زیبایی از جمله مواهب فطری خداوند در روح آدمی اسـت و وجود موجودات زیبا در جهان، پاسخی به این خواسته فطری بوده و نعمتی از نعمتهای گرانبهای آفریدگار حکیم اسـت. اسلام به پیروانش دستور میدهد همواره، مظاهر زشتی و درهم ریختگی را از خود و محیط زندگی خویش دور ساخته، بویژه هنگام برخورد با دیگران آراسته و با ظاهری زیبا در دسترس دید همنوعان ظاهر شوند.

از این رو در اسلام، استفاده از زیبایی های موجود در جهان طبیعت نه تنها مجاز شمرده؛ بلکه بدان توصیه و سفارش نیز شده اسـت. آراستگی در زندگی خانوادگی و اجتماعی انسانها از اهمیت ویژه اي برخوردار اسـت. انسان افزون بر آنکه به مقتضای فطرت خویش، جویای زیبایی و آراستگی به عنوان یکی از ابعاد وجودی خویش اسـت، در گسترش و تحکیم روابط خانوادگی و اجتماعی نیز ازآن گریزی ندارد.

انسان موجودی اجتماعی اسـت و به کمال مطلوب خود جز با زندگی در اجتماع نمی تواند دست یابد، از این رو انواع و اقسام زینتهایی که مورد پسند جامعه و سبب مجذوب شدن دلها به سوی اوست، را مورد استفاده قرار میدهد و بدین گونه خودرا درنظر دیگران محبوب می کند.افزون بر آراستگی ظاهری، نوعی دیگر از آراستگی نیز هست که اهمیت فزونتری دارد و آن آراستگی باطنی و یا معنوی اسـت.

این سوگند از آراستگی شامل اموری چون: ایمان، علم، صبر، شکر و… اسـت که در واقع میتوان آنرا عبارت از ویژگی های اخلاقی دانست که سبب آراسته شدن نفس و باطن انسان به زیبایی هایي این چنینی میشود. دراین نوشتار، ابتدا به بررسی دیدگاه اسلام درباره آراستگی ظاهری پرداخته، سپس آراستگی باطنی و معنوی را از دیدگاه اسلام مورد بررسی قرار خواهیم داد.

آراستگی و زیبایی از نگاه قرآن

خداوند در قرآن کریم از آراستگی آسمانها به وسیله ستارگان یاد کرده، می فرماید: « همانا مـا آسمان دنیا را به زیور ستارگان بیاراستیم.» قرآن کریم در آیه اي انسان هارابه آراستگی و برگرفتن زینت های خود، هنگام رفتن به مساجد دعوت میکند «که البته این توصیه منحصر به آرایش ظاهری نبوده و زینتهای معنوی مانند طهارت و تقوا را نیز شامل میشود.»

خداوند می فرماید:

« اي فرزندان آدم، نزد هر مسجدی- به هنگام نماز- آرایش خویش- جامه و آن چـه مایه آراستگی اسـت- فرا گیرید،… بگو: چـه کسی آرایشی را که خدا برای بندگان خود پدید آورده و روزی های پاکیزه را حرام کرده اسـت؟ بگو: این‌ها در زندگی دنیا برای مؤمنان اسـت- ولی کفار هم بهره مندند- در حالی‌که در روز رستاخیز ویژه ایشان اسـت.»

چنانکه بیان شد حس زیبایی، بعدی از ابعاد روح انسانی را شکل میدهد. با توجه به این، باید یادآور شد آراستگی با زیبایی ارتباطی تنگاتنگ دارد. انسان، آفریده موجودی زیباست که زیبایی را می پسندد، از این رو باید تلاش کند به وسیله زینتهایی که خداوند در اختیار او قرار داده اسـت، خودرا آراسته، از این زیبایی و آراستگی لذت ببرد.

آراستگی و زیبایی در کلام معصومان

در روایات معصومان «ع» نیز نسبت به موضوع آراستگی –اعم از ظاهری و باطنی و معنوی- اهتمام ویژه اي به چشم می‌خورد. اما درباره آراستگی ظاهری، فرمایش علی «ع» که امام صادق «ع» آنرا روایت کرده اسـت، خود سند گویایی از اهتمام اسلام به موضوع آراستگی اسـت. علی «ع» فرمود: « خداوند جمیل اسـت و جمال و زیبایی را دوست دارد و هم چنین دوست دارد اثر نعمتهای خودرا در مردم مشاهده فرماید.»

برخی به اشتباه، آراستگی رابا دینداری و یا به معنی دقیق تر کلمه، زهد در تضاد دیده و گاه با مشاهده پوشش آراسته بزرگان دین، آنان را مورد اعتراض قرار می دادند. مثلاً 
ابن قداح –از اصحاب امام صادق «ع»- چنین روایت کرده اسـت: «امام صادق «ع» در حالی‌که لباسی زیبا از جنس پارچه های مرو «پارچه اي قیمتی منسوب به مرو» به تن داشت به
 عبّاد بن کثیر –صوفی- برخورد نمود، عبّاد عرض کرد:

یا اباعبدا…! تـو از خاندان نبوتی و پدرت علی، امیرالمومنین بود که همیشه کرباس می‌پوشید، این لباس های فاخر مروی چیست که به تن کرده اي؟ حضرت فرمود: وای بر تـو اي عباد! این چـه اعتراضی اسـت که می کنی؟ زینت خدایی و روزی های پاکیزه را چـه کسی حرام کرده؟ خدای عزوجل وقتی به بنده اش نعمتی بدهد دوست دارد [اثر] آن نعمت را در بنده اش ببیند.»

بنابر این انسان مؤمن میتواند در عین 
بی اعتنایی به آن چـه اسباب غفلت وی را از خدا و روز بازپسین فراهم می آورد، به ظاهر خویش رسیدگی نموده و آنرا به نحو شایسته و مشروع بیاراید و بدین گونه دین و دینداری را در چشم و دل دیگران زیبا جلوه داده، آنان را به سمت دین جذب نماید.

پیامبر «ص» تا آن حد بر پاکیزگی و آراستگی ظاهر تأکید داشتند که می فرمودند یک مسلمان باید چنان به آراستگی خود اهمیت دهد که در بین مردم، مانند خالی نمودار و برجسته باشد. امام علی «ع» آراستگی را جزو خلق و خوی افراد با ایمان می‌داند و نیز توصیه میکند: « آن گونه که هر یک از شـما خودرا برای بیگانه اي می آراید و دوست دارد وی وی را در بهترین شکل ببیند، باید برای برادر مسلمانش نیز خودرا همان گونه بیاراید.»

افزون بر این، از نگاه علی «ع»، چـه کسی بهتر از افراد مومن که از نعمتهای بی شمار خداوند بهره برده و خودرا بدانها بیارایند. در منطق امیر مومنان «ع» هیچ مانعی ندارد که افراد پرهیزگار دراین دنیا در بهترین خانه مسکن گزینند، از بهترین خوردنی ها تناول کنند، از گواراترین نوشیدنی ها بنوشند، با برترین لباسها خودرا بیارایند و… خلاصه هم چون دیگران از لذتهای دنیا بهره برند.

امام علی «ع» فرمود:

« لباس، زیبایی را آشکار می کند.» اما برخی انسانها چندان به تمیزی و آراستگی لباس خویش توجه ندارند و حتی برخی از دینداران، رسیدگی به وضع ظاهری لباس را در تضاد با حالات دینی و معنوی خویش دانسته، با وضعی نامرتب در انظار دیگران ظاهر میشوند، حال آنکه از نگاه اسلام، آراستگی لباس و تمیزی و زیبایی آن بسیار مورد تأکید و سفارش اسـت.

از این رو امام حسن مجتبی «ع» هنگامی که برای نماز برمی خاست، بهترین لباس های خودرا می پوشید. از ایشان پرسیدند چرا بهترین لباس خودرا می پوشید؟ می فرمود: «خدا زیباست و زیبایی را دوست می دارد و مـن برای پروردگارم خودرا می آرایم، خدا فرموده اسـت: « هنگام خواندن هر نماز، آراسته باشید»؛ این اسـت که دوست دارم، بهترین جامه هایم را بپوشم.»

از نگاه معصومین علیهم السلام، در روابط اجتماعی لازم اسـت انسان خودرا بیاراید ودر نظر دیگران نیک جلوه دهد، البته میتواند در آن چـه در مقابل دید سایر افراد نیست و تاثیری در تحکیم روابط اجتماعی ندارد، به گونه اي که خود می پسندد رفتار کند. مثلاً میتواند لباسی فاخر، نرم و گران قیمت را روی لباس های خشن و ساده خود بپوشد، که هم معنویت و زهد خودرا به نحوی پاس دارد.

آراستگی همسران برای هم

در راستای سخن از اهمیت آراستگی در اسلام، بد نیست دیدگاه اسلام درباره اهمیت آراستگی همسران برای هم دیگر را نیز مورد بررسی قرار دهیم. از نگاه اسلام، آراستگی همسران برای یک دیگر از چنان اهمیتی برخوردار اسـت که بی توجهی به آن از اسباب انحراف و به فساد کشیده شدن زنان و مردان به شمار آمده اسـت.

از برخی روایات می‌توان چنین دریافت که حفظ آراستگی ظاهر یکی از عوامل مهم در حفظ عفت و پاکدامنی زوجین اسـت. امام رضا «ع» فرمود: «پدرم از پدرانش علیهم السلام خبر داد که زنان یهود از عفت بیرون نرفتند و به فساد کشیده نشدند مگر به سبب کم توجهی شوهرانشان به آرایش و نظافت خود. و نیز فرمود: زن از تـو همان را میل دارد که تـو از او میل داری.» هم چنین روایت شده:

«آراستگی مرد برای زن، به پاکدامنی زن می افزاید.» در خصوص آرایش زنان برای شوهران نیز آمده اسـت، محمد بن مسلم از امام معصوم «ع» درباره زیور زنان پرسید، امام «ع» فرمود: « زن نباید خودرا رها کند و بی زیور گذارد، اگر چـه با گلوبندی باشد و نباید دستش بی خضاب باشد، اگر چـه به حنا بمالد و اگر چـه مسن باشد.»

رنگها نیز میتوانند از عوامل مهم آراستگی زن و مرد در زندگی زناشویی محسوب شوند ودر تداوم روابط بین همسران نقشی مهم ایفا کنند. از این رو استفاده از رنگ های شاد و مسرت بخش مورد سفارش قرار گرفته اسـت. استفاده از این رنگها دارای آثاری چون آرامش بخشی، شادی بخشی و… اسـت و از جمله زینتهای الهی به شمار می‌رود.

در پایان توجه به این نکته مهم، ضروری مي نماید که هر چند زن نیز چون مرد نباید در محیط اجتماع و نیز خانه از زیبایی و آراستگی خود غفلت ورزد، اما باید به این نکته نیز توجه داشت که تعداد زیادی از زیبایی های زن و جلوه های آراستگی او باید به چارچوب خانه ودر ارتباط با محارم و بویژه همسر محدود و منحصر شود.

آراستگی باطنی و معنوی

در قرآن کریم یک آیه وجوددارد. خداوند از ایمان به عنوان امری که آنرا در دلهای بندگان خوب خود آراسته، یاد میکند و می فرماید: «…و بدانید که پیامبر خدا در بین شماست- و شـما باید از او فرمان برید نه او از شـما-، که اگر در تعداد زیادی از کارها شـما را فرمان برد هر آینه به رنج افتید و هلاک شوید، و لیکن خداوند ایمان را در نزد شـما دوست داشتنی ساخت و آنرا در دلهای شـما بیاراست….»

محبوب کردن ایمان در دل مؤمنان بدان معناست که

خدای تعالی ایمان را به زیوری آراسته که دلهای شـما را به سوی خود جذب می کند، به طوری که دلهای شـما به سهولت دست ازآن برنمی دارد و ازآن به سوی چیزهای دیگر رو نمی کند.در روایات معصومین «ع» از امور فراوانی که سبب آراستگی روان آدمی و شخصیت او می شود، یاد شده اسـت که ازآن جمله میتوان به عقل، علم، حکمت، ادب، سکوت، حلم و بردباری، حیا، شکر و صبر و…اشاره کرد.