سعدی شاعر شیرازی با نگاشتن دو کتاب گلستان و بوستان توانست تا درس هاي اخلاقی و همین طور ادبیات کهن زبان فارسی را برای نسل هاي آینده به یادگار بگذارد. بوستان سعدی یا سعدینامه اولین اثر سعدی هست که کار سرودن آن در سال ۶۵۵ هجری قمری پایان یافتههست
«بوستان» سعدی یا «سعدی نامه» اولین اثر سعدی شاعر و حکیم نامدار ایرانی هست که کار سرودن آن در سال ۶۵۵ هجری قمری پایان یافته هست.شیخ مصلح الدین سعدی شیرازی این اثر را در زمانی که در سفر بوده هست، سروده و هنگام بازگشت به شیراز آن را بر دوستانش عرضه کرد. این اثر در قالب مثنوی و در بحر متقارب سروده شده هست،
و از نظر قالب و وزن شعری حماسی هست هر چند که از نظر محتوا به اخلاق و تربیت و سیاست و اجتماعیات پرداخته هست. ویژگی مهم این اثر روانی و سادگی زبان آن در کنار مفاهیم عمیقاخلاقی حکمی هست که شیخ شیراز درضمن حکایات به آن ها اشاره ميکند.کتاب بوستان سعدی از یک سرآغاز (دیباچه) و ده باب تشکیل شده هست که ترتیب آن به شرح زیر هست:
دیباچه
باب اول – در عدل و تدبیر و رای
باب دوم – در احسان
باب سوم – در عشق و مستی و شور
باب چهارم – در تواضع
باب پنجم – در رضا
باب ششم – در قناعت
باب هفتم – در عالم تربیت
باب هشتم – در شکر بر عافیت
باب نهم – در توبه و راه صواب
باب دهم – در مناجات و ختم کتاب
این کتاب حدود چهارهزار بیت دارد، و سعدی آن را به نام «اتابک ابوبکر بن سعد زنگی» کرده هست. بر این کتاب شرحهاي فراوانی هم نگاشته شده هست و گرچه نسخههاي فراوانی هم از آن تجدید طبع شده هست که نسخه تصحیح زندهیاد محمدعلی فروغی و نسخه تصحیح با تحشیهنویسی و مقابله با سایر نسخهها به کوشش مرحوم پزشک غلامحسین یوسفی(انتشارات خوارزمی) از جمله مهمترین این کتابها به شمار ميروند.
مشابهٔ اشعار بوستان سعدی
شبی یاد دارم که چشمم نخفت شنیدم که پروانه با شمع گفت:
که من عاشقم گر بسوزم رواست تو را گریه و سوگواری چراست؟
بگفت اي هوادار مسکین من برفت انگبین[۱] یار شیرین من
چو شیرینی از من به در ميرود چو فرهادم آتش به سر ميرود
همیگفت و هر لحظه سیلاب درد فرو ميدویدش به رخسار زرد
کهاي مدعی! عشق کار تو نیست که نه صبر داری، نه یارای ایست
تو بگریزی از پیش یک شعله خام من استادهام تا بسوزم تمام
تو را آتش عشق گر پر بسوخت مرا بین که از پای تا سر بسوخت
نمانده ز شب همچنان بهرهاي به زاری بکشتش پریچهرهاي
همی گفت و ميرفت دودش به سر که اینست پایان عشق اي پسر
اگر عاشقی خواهی آموختن به کشتن فرج یابی از سوختن
بوستان سعدی در زبانهاي دیگر
گارسن دوتاسی به فرانسوی Garcin de Tassy اولین کسی بود که در ۱۸۵۹ بوستان سعدی را به طور کامل به فرانسه برگرداند. پس از او مترجمان دیگری نیز این اثر را به فرانسه ترجمه کردند که از مشهورترین انها ميتوان از ژانباتیست نیکولا به فرانسوی J. -B. Nicolas باربیه دومنار به فرانسوی A. Barbier de Meynard نام برد.[۲]
بوستان سعدی برای اولین بار در 130 سال پیش و برای دومین بار و به طور کامل این روزها از سوی بنگاه انتشاراتی والشتاین در 472 صفحه به زبان آلمانی نیز منتشر شده هست. این کتاب با همکاری نشر حافظ و گوته در شهر بن کشور آلمان انتشار یافته و جلال رستمی، سرپرست آن بوده هست.
برگهاي از بوستان سعدی نوشته شده در بخارا به سال 1539 میلادی. این اثر ارزشمند امروزه در موزه هنر نلسون اتکینز واقع در کانزاس سیتی در ایالات متحده نگاهداری ميشود.