تخمدان پلی کیستیک بیماری زنانه است که خودش را همراه با درد نشان میدهد. امروز نگاهی خواهیم داشت به روند درمان این بیماری. تخمدان پلی کیستیک، بیماری است که امروزه انگار گریبانگیر تعداد زیادی از دختران جوان شده و انها رابا مشکلات باروری مواجه کرده است.
این بیماری شاید 30سال پیش فقط در خانم هاي چاق دیده میشد اما هم اکنون دخترهای جوان لاغر حتی در سنین 17سالگی هم به آن مبتلا میشوند.
شاید شما هم تا به حال با جابه جایی هاي چند روزه عادت ماهانه تان و رشد چند موی زائد روی چانه یا قفسه سینه و افزایش آکنه هایتان دلهره کیست هاي تخمدانی را از سر گذرانده باشید.
تخمدان پلی کیستیک همان بیماری ” اشتین لونتاین ” است که در زمان قدیم با علائم «هیرسوتیسم» «افزایش رشد مو هاي زائد»، افزایش آکنه صورت، الیگومنوره «تعداد کم دفعات قاعدگی» یا آمنوره «فقدان قاعدگی» و نازایی توسط آقای ” اشتین لونتاین ” شناخته شد.
درباره افزایش مو هاي زائد و ارتباط آن با نازایی میتوانید به این پست ها مراجعه داشته باشید: هیرسوتیسم و رویش مو هاي زائد در زنان و مو هاي زائد زنگ خطر نازایی است؟ .
در زمانی که بیماری پلی کیستیک مطرح شد بیشتر مختص افراد چاق بودو علت بروز آن به هم خوردن تعادل هورمون ها در خانم هاست به این ترتیب که سطح هورمونهای مردانه یا بطور مستقیم در خون بالا میرود یا گیرنده ها نسبت به این هورمون ها حساس تر میشوند و محیط بدن خانمها تبدیل به یک محیط مردانه میشود.
تخمک گذاری ها طبق معمول دراین محیط مردانه اختلال پیدا میکند. در چنین مواقعی شاهد عدم تخمک گذاری یا کم شدن تخمک گذاری ها و افزایش علائم مردانه ازجمله رشد مو هاي ریش و سبیل و بقیه قسمت هاي بدن و ریزش مو هاي سر به طریق مردانه در دو طرف شقیقه ها میشویم.
هر فردی که بیماری پلی کیستیک دارد ممکن است تمام علائم ذکر شده برای آنرا نداشته باشد. این بیماری طیف گسترده اي دارد. برای مثال ممکن است دورتا دور تخمدان فقط فولیکول هاي ریز با فاصله بین ۲ تا ۹ میلی متر وجود داشته باشد و بیمار هیچگونه علامتی نداشته باشد یا کسیکه اصلا درسال پریود نمیشود و تمام بدنش از مو هاي زائد پوشیده شده و مو هاي سرش به میزان زیادی کاسته شده است.
بیماری پلی کیستیک طبق معمول از ابتدا با نامرتبی پریودها شروع میشود به این ترتیب که پریودها یک تا ۲ هفته عقب میافتد ودر نهایت به جایی ختم میشود که بیمار فقط با استفاده از آمپول ها یا قرص هاي پروژسترون پریود میشود.کم یا زیاد بودن خون ریزی ها در زمان عادت ماهانه بستگی به جایگاه بیمار دراین طیف دارد. عده اي از افراد مبتلا بسیار چاق هستند و طبق معمول سطح هورمونهای زنانه شان هم بالاست.
دراین افراد ضخامت لایه داخل رحم زیاد میشود در نتیجه خون ریزی هایشان میتواند زیاد باشد. بیماران دیگری هم هستند که هر ۲ تا ۳ ماه یکبار پریود میشوند و چون دراین فواصل چند ماهه تخمک گذاری ندارند سطح داخلی رحم شان ضخیم میشود.این ضخیم شدن آندومتر یا لایه داخلی باعث میشود بعد از چند ماه که پریود اتفاق میافتد
بسیار شدید باشد. وضعیت برای برخی افراد نیز برعکس است، یعنی بیمار هر ۲ تا ۳ هفته یکبار پریود میشود. دراین افراد سطح هورمون ها بعلت تخمک گذاری بطور مرتب بالا و پایین نمیشود و چون در وسط سیکل بطور ناگهانی یکی از هورمونهای استروژن یا پروژسترون افت میکند بیمار دچار خون ریزی میشود و فکر میکند پریود شده درحالی که این خون ریزی پریود نیست و مربوط به عدم تعادل هورمون هاست.
بیماری پلی کیستیک میتواند جنبه ارثی و مادرزادی داشته باشد به خصوص درخانواده هایي که دچار چاقی موروثی نیز هستند. در حال حاضر شیوع آن نسبت به ۳۰ سال پیش خیلی بیشتر شده است.در قدیم این بیماری فقط در بیماران چاق دیده میشد اما امروزه حتی لاغرها هم ممکن است دچار پلی کیستیک هاي بسیار مقاوم به درمان شوند.
متاسفانه درحال حاضر کمتر کسی پیدا میشود که در سونوگرافی اش این کیست ها دیده نشود و علائمی نداشته باشد. تنها کسانی که بطور مرتب ورزش میکنند و غذای فست فود و چرب نمیخورند و مراقب هیکل خود هستند، دچار این علائم نمیشوند.
اکثر افراد مبتلا به بیماری پلی کیستیک زمانی به دکتر مراجعه میکنند که با علائم آن مواجه میشوند. دختران جوان مبتلا به این بیماری که تازه پریود شده اند و طبق معمول هم لاغر هستند کمتر متوجه علائم آن میشوند بنابر این بیشتر مراجعان در رابطه با این بیماری در سنین بالای ۱۶ سال قراردارند.
این افراد ۱۶ تا ۱۷ ساله طبق معمول باید پریودهایشان بعد از ۴ تا ۵ سال مرتب شده باشد اما بازهم شاهد بی نظمیهاي عادت ماهانه هستند و آمنوره دارند. در کل میتوان گفت رده سنی مبتلایان بیشتر بین ۱۶ تا ۳۶ سال است.
بیماری پلی کیستیک را میتوان با درنظر گرفتن علائم کلینیکی، سونوگرافی و آزمایش تشخیص داد
بیماری پلی کیستیک را میتوان با درنظر گرفتن علائم کلینیکی، سونوگرافی و آزمایش هاي خاصی تشخیص داد. زمانی که بیمار با علائم هیرسوتیسم، آکنه، نامرتبی پریود یا حتی نازایی مراجعه میکند برای او آزمایش هایي در روز دوم عادت ماهانه تقاضای میشود تا اختلالات هورمونی اش مشخص شود.
دراین افراد طبق معمول سطح هورمونهای هیپوفیزی LH و FSH دچار اختلال میشوند به این ترتیب که نسبت هورمون LH به FSH بیشتر از ۲ میشود.علاوه براین فاکتور مهم دیگری به نام«AMH «Anti Mullerian Hormone نیز وجوددارد که میزان طبیعی این هورمون طبق معمول بین ۵ تا ۵/۵ است اما میزان آن در مبتلایان به بیماری پلی کیستیک حتی تا ۱۲ هم میرسد.
در سونوگرافی نیز به خصوص اگر به طریق واژینال انجام شود طبق معمول فولیکول هاي زیر ۱۰ میلی متری بسیار زیادی دور تا دور تخمدان مشاهده میشود.برخی پزشکان به بیماران ترس واهی میدهند مبنی براینکه مبتلایان به این بیماری هیچوقت باردار نمیشوند درحالی که ممکن است حتی پریود بیمار مرتب و علائم شدید نداشته باشد.
این اظهار نظر بیمار را وحشت زده میکند درصورتی که باید در مورد بیماری پلی کیستیک به خوبی توضیح داده شده و به آن رسیدگی شود. در تعداد زیادی از موارد مبتلایان به این بیماری یا با رژیم یا با درمان بالاخره باردار میشوند.
برای درمان بیماری پلی کیستیک جدا از کاهش وزن و ورزش مرتب میتوان برحسب علائم بیمار از درمان هاي دارویی نیز استفاده کرد. یکی از این داروها متفورمین یا همان داروی ضددیابت است.متفورمین ورود قند رابه سلول تسهیل میکند و این باعث میشود فرد همیشه گرسنه نباشد و احساس سیری کند.
درنتیجه وزن بیمار کاهش پیدا خواهد کرد. این کاهش وزن باعث میشود متابولیسم هورمون ها التیام یابد و چربی بدن کاهش پیدا کند در نتیجه هورمونهای جنسی کمتر داخل این چربی ها تجمع پیدا میکنند.
بارها دیده شده که با تجویز متفورمین برای چند ماه، پریود بیمار مرتب شده یا بیماری که نازایی داشته خود بخود باردار شده است. در آخر اگر هیچ یک از روشهای درمانی ازجمله استفاده از متفورمین، دگزامتازون، رژیم غذایی، ورزش و … جواب نداد و بیمار نتوانست وزنش را پایین بیاورد و پریودهایش را منظم کند، وادار میشویم از لاپاراسکوپی استفاده کنیم.
در لاپاراسکوپی فولیکول هایي که ریز هستند رامعمولا با الکترود میسوزانیم. البته درگذشته متاسفانه پزشکان یک قطعه ازتخمدان را برمیداشتند و این باعث میشد سطح هورمونهای مردانه افت کند وفرد باردار شود.برای رفع مو هاي زائد یا هیرسوتیسم نیز میتوان از داروهای بسیار ساده مانند اسپیرونولاکتون استفاده کرد.
این دارو مدر است و باعث افزایش ادرار میشود و علاوه بر کاهش مو هاي زائد رشد مو هاي سر را نیز التیام میبخشد.از طرفی اگر بیمار آکنه داشته باشد طبق معمول از داروهای ضد آکنه موضعی یا حتی داکسی سایکلین میتوان استفاده کرد.
اگرهم آکنه خیلی شدید باشد گاهی اوقات بیمار وادار میشود تحت نظرمتخصص پوست از دارویی به نام روآکوتان استفاده کند که حاوی اسید رتینوئیک است. البته این دارو باید باتوجه به آزمایش هاي کبدی مصرف شود.