بهداشت دهان و دندان در سلامت انسان تاثیر بسیار زیادی دارد, از طرفی شمار زیادی از مریضی ها میباشند که از طریق دهان نیز خود را نشان میدهند. دندان ها یکی از مهمترین ابزارهای تغذیه اي در انسان و دیگر موجودات میباشند. اهمیت به دندان برای اغلب ما تعریفی دارد که اکنون با دقت به تحقیق هاي جدید باید تعاریفی سنتی را تغییر دهیم.
باید از نگاه سنتی نسبت به مراقبت از دهان و دندان کمی فاصله گرفت, گرچه فاصله به معنای ترقی مدنظر هست. تردیدی نیست اگر بگوییم که بیشتر ما پر کردن دندان و مراقبت از لثه ها را همانند ي بارز مراقبت از دهان و دندان میدانیم. این در حالی هست که مراقبت هاي پیش از خراب شدن دندان بسیار مهم تر میباشند. طبق آخرین تحقیق هاي انجام شده, خرابی دندان میتواند با دیابت, مریضی هاي قلبی و همچنین سرطان در ارتباط باشد.
بیشتر ما گذشته از خواب مسواک میزنیم, اما همۀ چیز از صبح شروع میشود. وقتی که از خواب بیدار میشویم و احتمالا صبحانه اي هم میل میکنیم. سپس لباس ها را پوشیده و به سمت محل کار میرویم. دسته اي از ما که به وجه ظاهری خود ما اهمیت میدهیم
گذشته از بیرون آمدن از منزل مسواک میزنیم. برخی تبسم جذاب را یکی از علامت هاي شخصیتی خود تلقی میکنند و برخی دیگر نیز برای پیش گیری از بوی بدن دهان و همین طور پوسیدگی مسواک میزنند.دست کم دو بار مسواک در روز پیشنهاد شده که گرچه برخی فقط یکبار مسواک میزنند و عده اي همان یکبار را هم فراموش میکنند!
نتیجه نیز مشخص هست;دندان درد و مراجعه به دندان دکتر و صرف خرج هاي فراوان. گرچه برخی چند روز درد آن را بردباری میکنند و در نهایت نیز تسلیم میشوند. اما سوال این جا هست که دندان چه ارتباطی با دیابت, مریضی هاي قلبی و همچنین سرطان دارد؟
این ایده که باکتری یا مواد شیمیایی ترشح شده توسط سلول هاي دستگاه ایمنی در لثه میتوانند وارد جریان خونی شوند و بر رفتار بافت ها و یا اندام هاي دیگر تاثیر بگذارند, ارتباط دهان و بدن نامیده میشود. فرانچسکو دایوتو, مدرس موسسه دندان سازی ایستمن در لندن میگوید;”دهان از بقیه بدن جدا نیست. گرچه هم اکنون هنوز زود هست که بگوییم مریضی لثوی با مریضی هاي جدی بدن ارتباطی دارند, اما مردم نباید نقش آن را دست کم بگیرند.”
ارتباط دهان و بدن چیز جدیدی نیست. در واقع بقراط هم به موردی اشاره کرده بود که آماس مفاصل با کشیدن یک دندان از بین رفت. یک دکتر انگلیسی به اسم ویلیام هانتر نیز در سال 1900 میلادی ادعا کرد که “عفونت موضعی” دندان و لثه خود عامل یک مریضی دیگر در جایی دیگر از بدن خواهد شد.
به همین علت بود که مردم تا سال ها پس از آن در صورت دیدن هر گونه خرابی به سرعت دندان خود را می کشیدند. این رویه تا سال 1968 میلادی ادامه داشت تا این که اولین مطالعه سلامت دندان بزرگسالان در بریتانیا انجام شد. آن مطالعه نشان داد که حدود سه چهارم افراد بالای 55 سال هیچ یک از دندانهای طبیعی خود را نداشتند.
در دهه جدید نیز چندین تحقیق به ارتباط سلامت دهان و دندان با دیابت نوع 2, مریضی هاي قلبی و همچنین سرطان پرداختند. محتمل ترین توضیح التهاب هست؛ شدت دردِ دندان درد تقریباً اندازه شدت درد کوبیدن شدن انگشتان پا و یا ورود یک تکه چوب آلوده به پایتان هست,
با این تفاوت که درد انها لحظه اي و دردِ ناشی از دندان درد ممتد هست. چنین دردهای مزمنی میتواند به ساختار سلولی و DNA آن صدمه وارد کنند. پروفسور فرانسیس هیوز, استاد کالج کینگز لندن میگوید;”به نظر میرسد التهاب با مریضی هاي دیگری در ارتباط هست و ما در نگاه سنتی به آن توجهی نمیکنیم.”
مسواک هاي برقی نسبت به مسواک هاي سنتی بهتر میباشند. یکی از اصلی ترین دلایل مسواک زدن, از میان بردن پُژَک «پلاک» دندان «Dental Plaque» هست. پُژَک دندان لایه اي از باکتریها هست که در سطوح داخل دهان رشد کرده و به صورت لایه اي سفیدرنگ یا زرد کمرنگ بر روی دندان ها دیده میشوند. وجود پژک به چند علت مفید نیست;اولی این که باکتری موجود در پژک اسیدی را فرآوری میکند که مینای دندان را نابود کرده و موجب پوسیدگی میشود.
غیر از آن, انواع دیگر باکتری در پژک وجود دارد که موجب التهاب در نواحی مجاور آن دندان میشوند. هیوز میگوید;”باکتریِ عامل مریضی هاي لثوی در گودی محل نفوذ میکند, جاییکه در آن اکسیژن وجود ندارد. بنابراین هرچه کلفتی پژک دندانهای شما بیشتر باشد, آن باکتریها بیشتر از آن پیشباز میکنند.”
مریضی هاي لثوی در مراحل ابتدایی خود به صورت “ورم لثه” ظاهر میشود و ممکن هست هنگام مسواک زدن خونریزی کند. اگر آن درمان نشود به شکل پیوره یا پیرادندان آماس «Periodontitis» یا همان مریضی بافت هاي اطراف دندان درمی آید. احتمالا بتوان قوی ترین ارتباطِ دهان و بدن
را در مریضی هاي قلبی - عروقی جستجو کرد. دایوتو در سال 2007 پژوهشی را انجام داد که نشان داد تمیز کردن عمقی دندان ها و لثه ها با بهره گیری از بی حسی موضعی موجب میشود تا سرخرگ هاي شخص شش ماه بعد ارتجاعی تر و تندرست تر باشند.
در همین ارتباط نیز انجمن قلب کشور آمریکا در سال 2012 پژوهشی را منتشر کرد که نشان می داد مریضی پریودنتال با تصلُب شَرایین «Atherosclerosis» یا همان سختی رگ ها در ارتباط هست. گرچه با دقت به وجود چنین شواهدی, هنوز نمیتوان با اطمینان گفت که مریضی لثوی مستقیما در ارتباط هست.
در مطالعه دیگر که جدیدا چاپ شده مشخص شد بین التهاب و دیابت نوع 2 نیز ارتباط اي وجود دارد. این تحقیق نشان داد که در فرآیند هاي مریضی هاي لثوی و درمان آن, قدرتِ بازرسی گلوکز خون فرد کاهش مییابد و همین مسئله میتواند اساس ساز دیابت نوع 2 باشد.
ارتباط بین مریضی هاي لثوی و سرطان کمی محتاطانه تر بررسی شده هست. هیوز میگوید;”منطقی هست, اما مکانیسم آن کاملا مشخص نیست.” التهاب مزمن خود میتواند یکی از عوامل باشد, زیرا امکان جهش هاي منجر به سرطان را ممکن می سازد.
در پژوهشی نشان داده شد که در مریضی هاي لثوی, باکتری «Fusobacterium nucleatum» نقش دارد که موجب تضعیف دستگاه ایمنی در شناسایی و نابودی سلول هاي سرطانی میشود .برخی از کارشناسان میگویند که روزی دو بار مسواک همراه با مراجعه منظم به دندان دکتر برترین راه سلامت دهان و دندان هست.
کارشناسان گروه بهداشتی کوکراین معتقدند که مسواک هايِ برقی نسبت به مسواک هاي سنتیِ بهتر میباشند. انها همین طور میگویند خمیردندان هایي را گزینه کنید که حاوی فلوراید و عامل ضد باکتری تری کلوسان باشند.