تعریق بدن می تواند برای ما ناراحت کننده باشد، اگر عرق همراه با بوی نامطبوع باشد وضعیت بدتر هم خواهد شد! اما همۀ این اتفاقات برای سلامت بدن ما هست. عرق کردن یا تعریق البته میتواند شرمآور باشد اما از عملکردهای مهم بدن هست. تعریق، و عدم تعریق نیز می تواند نشانه ي مفیدی باشد حاکی از این که در بدن مشکلی وجود دارد.
علل
تعریق، آزاد شدن مایع شور از غدد تعریق هست. این مایع یک هدف اصلی دارد: وقتی بخار می شود، به خنک کردن بدن کمک میکند. تعریق به وسیلهي سیستم عصبی خودمختار یا سمپاتیک، منظم میشود. سیگنالها، با بهره گیری از انتقال دهندهي عصبی استیل کولین، به غدد تعریق فرستاده می شوند. سپس عرق از طریق مجاری، در سطح پوست آزاد میشود.
بر طبق تحقیقات کتابخانهي ملی پزشکی، هر فرد بین دو تا چهار میلیون غدد تعریق دارد که بالاترین تراکم این غدد در کف دست و پا هست. پزشک یوجین بائر، افسر ارشد پزشکی در درمیرا و رئیس سابق دانشکدهي پزشکی دانشگاه استنفورد، گفت: «تعداد غدد تعریق از نوزادی تا بزرگسالی تغییر نمی کند. بنابراین نوزادان بیشترین تعداد غدد تعریق را در هر اینچ مربع دارند؛ یعنی ۸ تا ۱۰ برابر بزرگسالان.»
عرق بدون بو هست. وقتی باکتریهاي روی پوست با عرق ترکیب شوند بوی بدن ساخت می شود. اکثر عرقها بیرنگ هم هست. هم بوی عرق و هم رنگ آن ناشی از غدد تعریق اپوکرین هست. پزشک نیکت سونپال از کالج تورو در دانشگاه پزشکی اوستئوپاتیک نیویورک گفت: «لکههاي زردرنگ زیر بغل توسط غدد اپوکرین ایجاد میشود،
که حاوی پروتئین ها و اسیدهای چرب هست و در نتیجه ترشحات زیر بغل را ضخیم و شیری میکند.» ترشحات همین طور باکتریهاي پوست را جذب می کنند، که باعث تجزیهي ترشح و ایجاد بوی بد می شود.
چه چیزی طبیعی هست؟
غیرمعمول نیست که بعضی افراد فقط به میزان کمی و بعضی افراد به میزان زیادی عرق کنند. پزشک رابرت سالیس، همکار در عضویت پزشکی ورزش در مرکز پزشکی فونتانا پرمننت قیصر، گفت: «محدودهي طبیعی برای تعریق بسیار گسترده هست. ممکن هست بعضی افراد در طول یک ساعت فعالیت شدید فقط نیم لیتر عرق کنند اما بعضی دیگر سه تا چهار لیتر، و هر دوی اینها هنوز در محدودهي طبیعی میباشند.»
اندازه و جنسیت فرد نیز در نحوهي عرق کردن و محل عرق کردن نقش دارد. بعنوان مثال افرادی که چاق میباشند تمایل به تعریق در الگوی مرکزی دارند، مثل مرکز قفسه سینه یا کمر. افرادی که اندام متناسبتری دارند تعریق آنها اکثر به طور مساوی در سراسر بدن هست. همین طور، زنان معمولا کمتر از مردان عرق می کنند.
سالیس توضیح داد: «مردم فکر می کنند زنان به احتمال بیشتری مبتلا به سکتهي گرما می شوند و بنابراین نمی توانند دوی ماراتن انجام دهند. حقیقت این هست که زنان غدد تعریق کمتری دارند اما توده عضلانی کمتری هم دارند بنابراین حرارت کمتری ساخت میکنند. «و در نتیجه به تعریق کمتری نیاز دارند»»
از دست دادن عرق در مقابل مصرف آب
میزان عرق فرد، مقدار عرق از دست رفتهي او در طول فعالیت هست. دوندگان ماراتن، ورزشکاران سهگانه و سایر ورزشکاران برای پیشگیری از کمآبی بدن، میزان عرق خود را پیدا میکنند به طوری که می دانند در طول فعالیت به چه مقدار آب نیاز دارند. در این جا نحوهي اندازهگیری میزان عرق را دیدن میکنیم:
۱- بدنتان را لخت و بر زمینه آلبوماي از مقیاسها وزن کنید.
۲- به طور ایدهآل در شرایطی که رقابتی باشد «تپه، رطوبت و غیره»، به مدت یک ساعت یک فعالیت جسمانی شدید مثل دویدن، انجام دهید.
۳- دوباره با بدن لخت خودتان را وزن کنید.
مقدار وزن از دست رفته، میزان عرق هست. ۰٫۴۵ کیلوگرم وزن از دسترفته برابر با ۰٫۴۷ لیتر عرق ازدسترفته، میباشد. سالیس گفت: «این میزان می تواند با دقت به شدت فعالیت، رطوبت، میزان قند خون و سایر عوامل، تا حدودی متفاوت باشد. وقتی این میزان به دست آمد، باید آن را بعنوان مقدار آبی که ورزشکار باید در طول آن ساعت فعالیت به تدریج بنوشد، تلقی کرد».
مشکلات
عدم تعریق در زمانی که فرد گرم هست می تواند نشانهاي از تعداد زیادی از اختلالات پزشکی باشد. پزشک نیها پاتاک، ویراستار پزشکی WebMD، به لایوساینس گفت: «من وقتی میشنوم که فردی گرمش هست اما عرق نمیکند، دو چیز به ذهنم میرسد. نگران کننده ترین آن، با دقت به بقیهي داستان، سکتهي گرما هست.» پاتاک توضیح می دهد که سکتهي گرما بعد از قرار گرفتن طولانی مدت در معرض حرارت بالا رخ می دهد.
در افراد جوان تر، معمولا بعد از ورزش طولانی مدت یا فعالیت طولانی مدت در فضای باز، بدون هیدراتاسیون کافی، رخ می دهد. در افراد مسن، به علت مریضیهاي اساسی، داروها یا عوامل دیگری از قبیل ناتوانی جسمی، سکتهي گرما میتواند بدون تقلا رخ دهد. آب و هوای گرم و مرطوب، خنک شدن از طریق تبخیر عرق را بی اثر می سازد.
هر چه فردی اکثر در معرض گرما قرار گیرد، کمآبی بدنش اکثر می شود؛ که در نهایت می تواند باعث شود دمای بدن بالاتر از ۴۰ درجه سانتیگراد برود و احساس ضعف، سرگیجه، حالت تهوع و سردرگمی به همراه دارد. پاتاک گفت: «بدون تعریق ممکن هست احساس گرمای چندان کنید. سکتهي گرمای بدون درمان می تواند عوارض جدی داشته باشد.»
بائر گفت دلایل بسیار دیگری وجود دارد که چرا بعضی افراد عرق نمیکنند. بعنوان مثال، ممکن هست آسیبهاي عصبی وجود داشته باشد. مریضی هایي که منجر به این نوع آسیب عصبی می شوند عبارت هست از دیابت، اعتیاد به الکل، مریضی پارکینسون یا آسیب مستقیم به پوست از جمله تروما. گاهی اوقات مریضی هاي پوستی مثل پسوریازیس یا عرقسوز، می تواند با عملکرد طبیعی غدد تعریق هم تداخل داشته باشد.
مریضی هایي به نام هیپوهیدروزیس و هیپوهیدروتیک اکتودرمال دیسپلازی، که به عدم تعریق هم مشهور میباشند، نیز میتوانند باعث بد عمل کردن غدد تعریق شوند.پاتاک گفت یائسگی هم میتواند منجر به احساس گرما کردن یا گرگرفتگی بدون تعریق شود. فردی که گرمش نیست اما هنوز عرق می کند، ممکن هست مشکلی مربوط به سیستم عصبی سمپاتیک داشته باشد.
به گزارش پارس ناز بائر گفت: «در تعداد زیادی از موارد، این تعریق بیش از حد به محرکهایي از قبیل خوردن غذا هاي ادویه دار یا عصبانیت، وابسته هست؛ اما غالبا هیچ علت خاصی وجود ندارد که چرا این اتفاق میوفتد.»بر طبق کلینیک مایو، تعریق یک مریضی پوستی هست که در آن به علت وجود غدد تعریق بیش از حد فعال، بدن اکثر از میزان ي که برای خنک شدن نیاز هست
عرق میکند؛ که میتواند بر زیر بغل «تعریق زیر بغل»، کف دستها، کف پاها و صورت تاثیر بگذارد. اگر تعریق شدید با درد قفسه سینه، سرگیجه، لرز، تهوع، رسیدن دمای بدن به ۴۰ درجه سانتیگراد یا بالاتر همراه باشد، به دنبال کمک پزشکی فوری باشید.
حقایق اکثر
پاتاک گفت: «محققان به دنبال گرفتن انرژی از عرق انسان میباشند. آنها نشان دادند که می توانند از خواص الکتروشیمیایی عرق برای برق دادن به دستگاه هاي پزشکی پوشیدنی، مثل مانیتورهای فشار خون و ضربان قلب، بهره گیری کنند. به منظور توسعهي منابع انرژی برای دستگاه هاي الکترونیکی پوشیدنی، از این تکنیک ها بهره گیری می شود. کار انها نشان می دهد که میتوان از عرق انسان بعنوان یک سوخت زیستی بهره گیری کرد!»