درباره خاصیت های مفید غذایی فلز مس 

همه ي می‌دانیم که بدن ما برای ادامه حیات نیاز به مواد معدنی طبیعی دارد که یکی از آنها مس هست و برای بدن خوب می باشد.مس جزء ریزمغذی‌هاي ضروری برای بدن هست كه مقدار آن در كبد، مغز و قلب با بالاترین غلظت و در ماهیچه‌ها بسیار كم می‌باشد؛ اما به خاطر چندان بودن توده ماهیچه‌اي، حدود 40 درصد كل مس بدن در عضلات اسكلتی وجود دارد.

مس جزء ریزمغذی‌هاي ضروری برای بدن هست كه مقدار آن در كبد، مغز و قلب با بالاترین غلظت و در ماهیچه‌ها بسیار كم می‌باشد؛ اما به خاطر چندان بودن توده ماهیچه‌اي، حدود 40 درصد كل مس بدن در عضلات اسكلتی وجود دارد.

متابولیسم مس:
جذب مس در روده باریك انجام میشود. ورود مس به سطح مخاطی روده با انتشار تسهیل شده و خروج آن از غشای قاعده‌اي – جانبی به شكل انتقال فعال صورت می‌پذیرد. جذب خالص مس از 60-25 درصد متغیر هست و با افزایش دریافت، جذب آن كاهش می‌یابد. مس به سرعت از معده و قسمت بالای روده كه محتویاتش هنوز حالت اسیدی دارد،‌

جذب میشود. جذب مس از روده به تركیب مس – متالوتیونین وابسته هست. این تركیب با افزایش مصرف اسید اسكوربیك كم میشود و نشان میدهد كه به خاطر افزایش مصرف ویتامین ‍C كمبود مس ایجاد شده هست.مس در كبد به متالوتیونین متصل شده و به شكل ذخیره نگه داری می شود و با سرولوپلاسمین از كبد به پلاسما وارد میگردد.

مس به مقدار كم از طریق صفرا از كبد خارج میشود. این زیاد‌ترین مسیر دفع مس می‌باشد. مقادیر كمی مس نیز از طریق عرق، ادرار و خون سیكل ماهیانه دفع میشود.

عملكرد مس:
مس برای جذب و بهره گیری آهن در بدن مورد نیاز هست. این ماده بعنوان بخشی از آنزیم سوپراكسید دسموتاز بدن را در مقابل رادیكال‌هاي آزاد حفظ می‌كند و در ساخت انرژی در میتوكندری و در سنتز ملانین، كاتكولامین‌ها و كلاژن نیز نقش دارد.دریافت مقدار كافی مس در رژیم خوراکی زن باردار عاملی موثر در میزان رشد جنین و رشد نوزاد پس از تولد می‌باشد.

نقش مس در متابولیسم لیپیدها و مریضی قلبی – عروقی:
مس در متابولیسم لیپیدها موثر هست. با آزمایشی كه روی موش‌ها انجام گرفت، مشخص شد كمبود این ماده به طور قابل توجهی كلسترول پلاسما را افزایش می دهد و اضافه بر آن موجب تغییراتی در باند شدن كلسترول به انواع گوناگون لیپوپروتئین‌ها میشود كه با افزایش ریسك آترواسكلروز همراه هست.

تداخلات:
تداخل مس با مواد مغذی:
روی: با رژیم خوراکی حاوی مقادیر بالای روی، اوضاع مس در انسان‌ها و حیوانات دچار اختلال میشود.

اسید اسكوربیك: مكمل‌هاي اسید‌اسكوربیك باعث كمبود مس در حیوانات می گردد.

مولیبدن: مصرف مقدار بالای مولیبدن در رژیم خوراکی انسان‌ها دفع ادراری مس را افزایش میدهد.

كربوهیدرات‌ها: هنوز مدارك مستدلی برای تداخل كربوهیدرات و مس در انسان به دست نیامده هست. فیبر و فیتات اثر مهاری ضعیفی بر جذب مس دارد.

داروها:
پنی‌سیلین كه برای درمان مریضی ویلسون به كار می رود، باعث دفع ادراری مس می شود. بهره گیری از آنتی‌اسیدها در مقادیر بالا نیز در جذب مس اختلال ایجاد می‌كند.

منابع خوراکی:
مس در اکثر مواد خوراکی وجود دارد؛ از جمله منابع حیوانی. مواد خوراکی حاوی مس بالا شامل: صدف، جگر، گوشت ماهیچه، مغزها، حبوبات، غلات، شكلات و میوه‌هاي خشك می‌باشد. میوه‌ها و سبزی‌ها مقدار كمی مس دارند. شیر گاو هم از نظر مسس فقیر هست؛ اما مس شیر مادر به خوبی جذب میشود.

مقادیر مورد نیاز:
میزان پیشنهاد شده هرروز برای نوجوانان و بالغین در هر دو جنس 900 میكروگرم، برای شیرخواران 220-200 میكرو‌گرم، برای خردسالان 440-340 میكرو‌گرم، در دوران بارداری 1000 میكرو‌گرم و در دوران شیردهی 1300 میكرو‌گرم می‌باشد.

كمبود:
كمتر از 20 درصد افراد از كمبود مس رنج می برند. شاخص‌هاي حساس برای اوضاع مس آنزیم‌هاي حاوی مس در سلول‌هاي خونی هست.كمبود مس با كم‌خونی، نانوتروپنی و اختلالات اسكلتی، به‌خصوص غیرمعدنی شدن مشخص میگردد و در كودكان نوتروپنی و لوكوپنی از نشانه‌هاي نخست كمبود مس هست.

مریضی‌هاي ناشی از كمبود مس عبارتند از: استئوپروز، استئوآرتریت و روماتوئید، بیماریی قلبی – عروقی، ایجاد اوضاع‌هاي مزمن در استخوان، بافت پیوندی قلب و رگ‌هاي خونی و سرطان كولون. كمبودمس در كودكان موجب كم‌خونی، شكل غیرعادی در استخوان، اختلال در رشد، اضافه‌وزن، كثرت عفونت‌ها و كمبود انرژی میشود.كمبود خفیف مس نیز موجب كاهش تحمل در مقابل عفونت، مشكلات جنسی، خستگی و اختلال در عملكرد مغز میگردد.

علل كمبود مس:
مصرف غذاهایی كه از نظر مس فقیر میباشند، یكی از علل كمبود مس می‌باشد. همین طور، اختلال در هضم، اسهال یا مشكلات كبدی و نیز دریافت مكمل‌هایي كه در جذب مس تداخل ایجاد می‌كنند «مثل آهن و روی»، موجب كمبود این ماده در بدن میشوند.

چه افرادی در معرض كمبود قرار دارند؟

افراد مسن، ورزشكاران و افرادی كه كارهای فیزیكی سخت انجام می دهند، گیاهخواران، به‌ویژه آنهایی كه لبنیات هم مصرف نمی‌كنند، زنان باردار و جنین آنها، نوزادان نارس، به‌ویژه نوزادان بسیار كم‌وزن، نوزادانی كه از فرمولاهایی كه با مس غنی نشده‌اند و یاا از شیر گاو بهره گیری می‌كنند، اکثر در معرض كمبود مس قرار میگیرند.

چگونه متوجه شویم كه نوزاد ما دچار كمبود مس نیست؟
1- افراد باردار و شیرده دریافت مس خود را افزایش دهند.

2- اگر نوزادان از شیر غنی‌شده بهره گیری می‌كنند، باید تعادلی میان روی، مس و كلسیم آنها باشد.

3- اگر نوزادان از شیر گاو بهره گیری می‌كنند، دریافت مكمل مس برای آنها ضروری هست.

4- نوزادان نارس و كم‌وزن و نیز آنهایی كه به طور مداوم دچار اسهال یا عفونت میشوند، باید مس بیشتری دریافت كنند.

سندرم منكز:
این سندرم به نام سندرم موی مجعد نیز شناخته می شود كه منجر به سوءجذب مس، افزایش دفع ادراری و انتقال غیرطبیعی آن در داخل سلول میشود. سندرم منكز یك مریضی ارثی هست كه با عقب‌ماندگی رشد، كاهش دمای بدن، نقص در كراتینه شدن وو رنگ موها و اختلال روانی پیش‌رونده در شیرخواران مشخص می شود. در این بیماران اختلالات زیادی در بافت پیوندی وجود دارد.

مسمومیت:
مسمومیت با مس از طریق مصرف غذا بسیار نادر هست؛ اما مصرف چندان مكمل یا نمك‌هاي مس مورد مصرف در كشاورزی سبب مسمومیت می شوند. دریافت مقادیر سمی منجر به اختلال در تشكیل گلبول‌هاي قرمز، سیروز كبدی، كما و كاهش ترشح ادرارر می گردد. هر مریضی كبدی كه موجب اختلال در دفع صفرا شود، موجب نگه داری مس میشود.

مریضی ویلسون:

با تجمع چندان مس در بافت‌هاي بدن، مثل چشم‌ها مشخص میشود. یك رژیم گیاهخواری سخت ممكن هست برای این افراد خوب واقع شود؛ زیرا میوه‌ها و سبزی‌‌ها مقادیر كمی مس دارند.