دلیل ایجاد زخم بستر و روش های درمانی آن 

زخم بستر معمولا برای افرادی که به صورت یکجا و بدون حرکت روی تخت می مثل رخ می دهد که در صورت درمان نشدن می تواند بسیار خطرناک شود. یکی از مشکلات نسبتا رایجی که بروز آن در بیمارانی که برای مدت طولانی بستری میباشند، اکثر هست، زخم‌بستر هست. در این مقاله با پزشک فریبا قلمکار، متخصص پوست و عضو هیئت‌علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، درمورد این مشکل و روش‌هاي پیشگیری و درمانش گفت‌وگو کرده‌ایم.

علت اصلی بروز زخم‌بستر چیست؟

زخم‌بستر یا زخم فشاری به علت ساکن بودن و بروز اختلال در خونرسانی ایجاد می‌ شود. این زخم انواع مختلفی دارد و به انواع سطحی تا عمقی تقسیم می‌ شود. زخم‌بستر معمولا در بیمارانی ایجاد می‌ شود که برای طولانی‌مدت مجبور به استراحت روی تخت بیمارستان میباشند

و حرکت ندارند در نتیجه به دنبال بروز فشار روی یک ناحیه و اختلال در خونرسانی دچار زخم‌هاي سطحی و گاهی عمقی پوست می شوند. بسیار مهم هست که از بروز زخم‌بستر پیشگیری و در صورت بروز فورا آن را درمان کنید زیرا عفونت حاصل از زخم می‌ تواند سبب بروز عفونت‌هاي خونی در بیماران و حتی مرگ آن ها شود.

برای پیشگیری از آنچه‌کار کنیم؟

باید مرتب اوضاع بیمار را تغییر داد تا جریان خون در همه ي جای پوست و اندام‌ها هماهنگ و یکنواخت شود. بیمار دائم نباید در یک حالت خواب باشد زیرا در این شرایط احتمال بروز اختلالاتی در گردش خونش بالاست. با ماساژدرمانی به شرطی که هنوز زخم‌بستر آغاز نشده باشد، میتوان به جریان خون کمک کرد. بهره گیری از تشک شناور هم یکی از ابتدایی‌ترین امکاناتی هست که جلوی وارد شدن فشار را به یک نقطه از پوست میگیرد.

اگر یک بیمار دچار زخم‌بستر شد، چه باید کرد؟

مصرف بعضی ویتامین‌ها از جمله ویتامینA، C و املاحی مثل زینک (روی) می‌ تواند به بهتر شدن و التیام سریع‌تر زخم‌ها و بهبود مریضی کمک کند. در صورتی که به علت زخم‌بستر پوست سطحی از بین رفته باشد، امکان ایجاد عفونت وجود دارد و تجمع باکتری‌ها می توانید اوضاع را بدتر کند. در این شرایط باید از مواد ضدعفونی‌کننده ساده بهره گیری کرد

تا این مواد خودشان به پوست آسیب نرسانند. بهره گیری از زینک‌اکسید هم خوب هست. اگر زخم عمقی‌تر باشد باید با مواد ضدعفونی‌کننده زخم را شست تا از سوار شدن عفونت پیشگیری شود و در صورت لزوم باید آنتی‌بیوتیک غذایی مصرف کرد. بهره گیری از کرم سیلور سولفادیازین که به کلاژن‌سازی کمک می کند و ضدمیکروبی هست نیز خوب هست.

آیا اضافه بر درمان‌هاي معمول، آیا درمان‌هاي جدیدی هم برای این منظور معرفی شده؟

بله، یکی از روش‌هایي که اخیرا مورد مطالعه قرار گرفته، بهره گیری از عسل هست. اضافه بر مصرف پانسمان‌هاي سیلیکونی و کانفرم به شرطی که عفونت سوار نشده باشد، می‌ توان از عسل روی زخم بهره گیری کرد و اثبات شده اثر آن با سیلور سولفادیازین نمونه هست.

از حرارت، لیزرهای کم‌توان و امواج اولترا ویولت و بنزوییل پراکسید 20 درصد هم می‌ توان کمک گرفت. لیزرهای فرکوئنسی اولتراسوند که به صورت الکتریکال خونرسانی را تحریک میکند و لیزرهای ولتاژ مونوفازیک یا جریان‌هاي‌ هاي ولتاژ پالس مونوفازیک نیز می‌ تواند خوب باشد. از پانسمان‌هاي حاصل از کشت فیبروبلاست و انواع پانسمان‌هاي گرفته‌شده از پوست میگو و سلول‌هاي پرده آمنیوتیک نیز میتوان برای ترمیم زخم‌هاي بستر بهره گیری کرد.

اوضاع خوابیده به پشت

نواحی زیرقسمت هاي خاصی از بدن میباشند که معمولا در اوضاع خوابیده تحت فشار قرار میگیرند و احتمال بروز زخم بستر در آن ها اکثر هست.

1. پس سر
2. کتف
3. استخوان خاجی
4. پاشنه
اوضاع خوابیده به پهلو
1. گوش
2. شانه
3. آرنج
4. ناحیه سرینی
5. زانو
6. قوزک‌پا
7. پاشنه
اوضاع خوابیده روی ‌شکم
1. آرنج
2. گوش، چانه، بینی
3. پستان‌‌ها(درخانم‌ها)
4. ناحیه تناسلی (درآقایان)
5. استخوان لگن
6. زانو
7. نوک انگشت

ماساژ، ممنوع!

به هیچ عنوان موضعی از پوست راکه به صورت حاد دچار التهاب هست یا احتمال آسیب عروق خونی موضعی میرود، ماساژ ندهید. اینکار روند تخریب بافت‌هاي زیر پوست را تسریع می کند. پس برخلاف تصور عوام که ماساژ را برای بهبود خونرسانی خوب میدانند، ماساژ راهکار پیشنهاد‌شده‌اي برای پیشگیری از زخم بستر نیست.

برای کاهش احتمال خطر آسیب پوست، بهتر هست با بهره گیری از امولوسیون‌هاي مرطوب‌کننده، پوست را مرطوب نگه دارید. هنگام تغییر اوضاع مریضی که کاملا بی‌حرکت یا وابسته به صندلی هست، از کشیدن وی در تخت بپرهیزید و او را کاملا از سطح تخت جدا و سپس جابه‌جا کنید.

پیشگیری از زخم‌ فشاری

با بهره گیری از سطوح محافظ و مواج

سال‌هاست که سطوح محافظت‌کننده در برابر فشار (مثل تخت‌ها، تشک‌ها، صندلی‌ها و…) برای پیشگیری و پیشگیري از پیشرفت زخم بستر در انواع زخم‌هاي فشاری کمک‌کننده میباشند اما کدام یک از این سطوح محافظت‌کننده اخیر در مقایسه با سطوح استانداردی که از قدیم به‌عنوان محافظ به کار برده می‌شدند در کاهش بروز زخم‌هاي فشاری موثرترند؟

گروه مطالعاتی کاکرین که متشکل از 27 هزار محقق هست و در بیش از 90 کشور دنیا به بررسی نتایج تحقیقات بالینی در اساس پزشکی و بهداشتی می‌پردازد، نتیجه مطالعه مروری‌اي راکه در این اساس انجام داده بود به این صورت اعلام کرد:بهره گیری از تشک‌هاي مواج و کم‌کننده متناوب فشار، نسبت به تشک‌هاي اثبات، به وضوح مقرون‌به‌صرفه‌تر و موثرتر هست.

 به گزارش پارس ناز همین طور پوشش‌هاي کاهنده فشار که روی تخت‌هاي جراحی قرار میگیرند، می‌ توانند بروز زخم‌هاي فشاری بعد از عمل را کاهش دهند، بنابراین اشخاصی که برای ایجاد زخم‌هاي فشاری مستعدند، بهتر هست از تشک‌هایي که از فوم‌هاي خاص تشکیل شده‌اند به جای تشک‌هاي استانداردی که در بیمارستان‌ها به کار میروند، بهره گیری کنند.

اضافه بر این، مرور ما نشان داد افرادی که از پوشش ساخته‌شده از پوست گوسفند روی تشکشان بهره گیری می‌ کنند کمتر دچار زخم فشاری میشوند.