به فرزندان در انجام کارهای خانه مسئولیت دهید 

مسئولیت پذیری ویژگی هست که اگر از دوران کودکی در فرزندان نهادینه شود می تواند تاثیر زیادی در رشد شخصیت انها داشته باشد. یکی از کارهایی که در خانه انجام میشود تمیز‌کردن خانه هست. گاهی در این میان کودکان دوست دارند به والدینشان کمک کنند و وظایفی را برعهده بگیرند اما آیا اینکار درست هست یا نه؟

واگر خوب هست باید از چند سالگی این وظیفه را به آنها بسپاریم. در این گفت‌وگو پزشک کتایون رازجویان به ما می گویند که از چه زمانی میتوانیم این مسوولیت را به کودکانمان بسپاریم.

از چه زمانی و چگونه می توان به کودک مسوولیت داد؟
معمولا بین 3 تا 5 سالگی، کودک هر چیزی را از روی تقلید یاد میگیرد برای همین میتوانید مرتب کردن اتاق را مثل بازی به او نشان دهید و او را در اینکار همراهی کنید. او نیاز دارد بداند که اینکار را از کجا شروع کند و هر وسیله را چطور سرجای خود بگذارد. تصور نکنید فرزند شما خیلی کوچک هست.

وقتی زمان تمیز کردن اتاق کودکتان می شود حتما مسوولیت‌هایي به او بدهید.کودک با کمک شما معنای مسوولیت را می‌فهمد و تمایل پیدا میکند که اینکار را تکرار کند. درضمن بین 6 تا 11 سالگی، او تمایل دارد خود را مستقل‌تر نشان دهد و ترجیح میدهد اتاقش را به تنهایی مثل یک فرد بزرگسال مرتب کند. این موضوع به آن معنا نیست

که او میداند چطور اینکار را انجام دهد. دلایل صحبت‌هاي خود را برایش توضیح دهید، از تحمیل نظرات خود اجتناب کنید و به جای او وسایلش را مرتب نکنید. مثلا بدون هماهنگی و موافقت فرزندتان دکوراسیون اتاق او را تغییر ندهید.بعضی از کودکان اجازه نمیدهند والدینشان وارد اتاق آنها شوند. از طرفی خودشان هم تمایلی برای تمیز کردن اتاقشان ندارند. در این شرایط چه باید کرد؟

گرچه کمی بی‌نظمی طبیعی هست؛ به همین علت بهتر هست نظم و ترتیب شدید، خصوصا با روش‌هاي سختگیرانه را به او تحمیل نکنید. هرگز اتاق فرزندتان را به‌ویژه زمانی که در خانه نیست، مرتب نکنید. وقتی میخواهید وارد شوید، در بزنید و منتظر بمانید تا شما را دعوت کند. در این رفتارتان، احترام به حریم شخصی و دقت به احساسات

و دل‌مشغولی‌هایش را نشان میدهید. این زمان فرصت خوبی هست که نظر او را پیرامون نحوه تمیز کردن اتاقش جویا شوید. پاکیزگی خیلی مهم هست اما آن را به موضوعی غوغایی در خانواده تبدیل نکنید، بلکه با شناخت روحیات فرزندانتان سعی کنید هم همکاری فرزندان را جلب کنید و هم مسوولیت‌پذیری و نظم و ترتیب را در او تقویت کنید

آیا برای کمک گرفتن از کودکان و نظافت و کارهای خانه باید زمان خاصی را در نظر گرفت؟
بله، مثلا نباید اجازه دهید ساعات صرف غذا و خواب بچه‌ها تحت‌الشعاع اینکار قرار گیرد زیرا اضافه بر این که باعث بداخلاقی آنها میشود، بازگرداندن آنها به برنامه منظم قبلی، شما را با مشکل روبرو می کند. از طرف دیگر حوصله بچه‌ها وقتی که، چند ساعت متوالی بدون دقت به آنها مشغول کار میشوید، سر می رود و ممکن هست

از این فرصت بهره گیری کنند و هر کاری که دلشان بخواهد انجام دهند. باید دقت داشته باشید، فرزندان کوچک می توانند شرکای خوبی در امر تمیز کردن خانه باشند. به این ترتیب میتوانید در هر روز زمان خاصی را برای نظافت اختصاص داده و کارها را با همسر و فرزندان خود انجام دهید. گرچه کار کودک در خانه باید متناسب با سن،

توانایی و وقت او باشد. مثلا، از بچه 6-5 ساله نباید انتظار داشته باشید دیوار تمیز کند، اما در این سن می تواند اسباب‌بازی‌ها و لوازم دیگر خود را جمع کند و پس از گردگیری قفسه‌ها توسط شما، آنها را سر جای خود قرار دهد.در این میان سهم نوجوانان خانه چیست؟ معمولا کمک خواستن از آنها با دقت به شرایط روانی دوران بلوغ کمی سخت هست.

اتفاقا باید کارهایی با مسوولیت اکثر به آنها داده شود؛ مثل تمیز کردن کاشی‌هاي آشپزخانه، جاروبرقی کشیدن و… چنین کارهایی بعضی اوقات خواست آنها نیست، اما می شود با همدلی و مهربانی کارها را بهتر کنار یکدیگر انجام بدهید. ضمن این که نوع تربیت و آموزش‌هایي که به کودکتان از ابتدا داده‌اید در این شرایط بسیار تعیین‌کننده هست

بعضی از والدین وقتی کودکشان شیئی را می‌شکند یا خرابکاری می کند او را با واژه‌هاي غلطی ناراحت می کنند. به اینگونه والدین چه توصیه‌اي میکنید؟

اینکار اصلا درست نیست برای همین توصیه میکنم از داد زدن بر سر بچه‌ها در مورد نحوه تمیزکاری، جدا خودداری کنید، می توانید با خونسردی به آنها توضیحات لازم را بدهید تا با مشارکتی دوستانه یک همکاری خوب را تجربه کنید. اساسا این نوع همکاری‌ها، روحیه کار دسته‌جمعی را میان افراد خانواده بالا می برد و به آنها آموزش می دهد.

مسوولیت تمیز کردن خانه نباید بر دوش یک نفر باشد و بهتر هست همۀ افراد در خانه با یکدیگر همکاری کنند؛ در این صورت هیچ‌وقت یک نفر خسته نخواهد شد.با این اقدامات اضافه بر افزایش صمیمیت، روح همکاری و مشارکت در خانواده تقویت میشود و اعتماد به‌نفس کودکان و نوجوانان به واسطه قبول مسوولیت، بالا میرود.

این نکته مهم هست، برای انجام هر کاری باید خوشحالی کنیم و با صدای بلند بخندیم و همین طور از افراد خانواده به‌ویژه بچه‌ها تشکر کنیم که به ما کمک می کنند. ضمنا یادتان باشد تصحیح کردن، ناخودآگاه این پیام را به کودک منتقل می کند که تلاشش به اندازه کافی خوب نبوده. بنابراین به جای دقت به مقدار کاری که انجام داده، به تلاشش دقت کنید

و از سرزنش کردن او نیز بپرهیزید. سرزنش کردن سبب می شود کودک تصور کند هرگز نمی تواند شما را راضی نگه دارد بنابراین دست از تلاش برمی‌دارد. به یاد داشته باشید با گذشت زمان، کودک در کارهایش مهارت پیدا میکند، بر آنها مسلط میشود و از عهده انجام کارها بهتر برمی‌آید

درضمن سعی کنید به جای جمله‌هاي منفی از جمله‌هاي مثبت بهره گیری کنید؛ مثلا به جای «اگر لباس‌هاي مهمانی را درنیاوری…» از این عبارت بهره گیری کنید؛ «اگر میخواهی بازی کنی اول باید لباس‌هاي مهمانی را درآوری.» بدین ترتیب اگر چند بار این جمله‌ها را تکرار کنید، انجام این کارها برای کودک به شکل عادت درمی‌آید و دیگر نیازی نیست کارها را مرتب به او یادآوری کنید

چه کارهای دیگری از جانب والدین میتواند سلامت روانی کودک را تحت‌الشعاع قرار دهد؟
 به گزارش پارس ناز بهتر هست تمیزکردن خانه را با برنامه‌ریزی و منظم اجرا کنید. بعضی از خانم‌ها عادت دارند یکباره همۀ وسایل اتاق‌ها، آشپزخانه، کابینت‌ها، کمدها و… را بیرون بریزند. با اینکار خانه نامرتب و ناامن میشود. این بی‌نظمی می تواند سلامت روانی بچه‌ها را تهدید کند. بنابراین فهرستی از تمام کارهایی که باید انجام شود، تهیه کنید و به ترتیب اولویت انجام دهید

دادن پاداش برای انجام کارهای شخصی کودک چقدر درست یا غلط هست؟
پاداش دادن همۀ وقت} خوب نیست چون او را شرطی می کند. او باید بداند مثل دیگر اعضای خانواده وظایفی دارد که باید انجام بدهد، بدون این که انتظار پاداشی داشته باشد. گرچه تشویق‌هاي کلامی را فراموش نکنید و رفتارهای پسندیده فرزندتان را جلوی خودش به زبان بیاورید. اینکار باعث میشود با شور و شوق بیشتری دوباره آن کار را تکرار کند و در خاطرش ماندگار شود

ضمنا فراموش نکنید که خودتان الگوی خوبی برای کودکانتان هستید. اگر از فرزندتان می خواهید وسایلش را سر جایش بگذارد، خودتان باید در خانه اینکار را انجام دهید و وسایلتان را دور‌وبر خانه پرت نکنید!