فوتبال ایران و شرایط سخت قبل از برجام 

همه تحریم هایی که علیه ایران اعمال شده بود تقریبا همه چیز را در بر گرفت حتی فوتبال ایران که شرایط مالی سختی را پشت سر گذاشت. اولین ضربه ای که فوتبال ایران از تحریم های بانکی آمریکا خورد، به اواخر سال 88 باز می گردد. یک میلیون دلاری که در مسیر کوالالامپور به تهران، ناگهان از نیویورک سر در آورد

و همانجا مسدود شد؛ پولی که قرار بود بابت بازی های انتخاباتی جام جهانی 2010 آفریقای جنوبی به دست فدراسیون علی کفاشیان برسد اما فوتبال ایران نه به جام جهانی رسید و نه توانست پولی که رقبای دیگشر به دست آورده بودند، در حسابش ببیند.

داستان یک میلیون دلار ضبط شده ناشی از تحریم ها، نمونه ای شد از مجموعه تحریم ها علیه فوتبال ایران و پول های بلوکه شده در فیفا و کنفدراسیون فوتبال آسیا. ماجرا از آنجا کلید خورد که قرار شد این پول به بانکی با نام «فی بانک» در شعبه کوالالامپور پرداخت شود تا فدراسیون معادل ریالی آن را از حسابی در بانک ملت تهران دریافت کند.

آن روز، این تنها راه ممکن برای انتقال ارز به ایران بود اما بعدها مشخص شد «فی بانک» توسط بانک ملت و برای باز کردن گره مشکلات در کوالالامپور آغاز به کار کرده و در حقیقت مرکزی است برای دور زدن تحریم های بانکی علیه ایران. فی بانک، خیلی زود در لیست بانک های ممنوعه قرار گرفت و به همین دلیل، در جریان انتقال دلار و بنا به دستور خزانه داری آمریکا، مبلغ یک میلیون دلار در آمریکا ثبت و ضبط شد.
آن روزها اگرچه کنفدراسیون فوتبال آسیا دلایل بسیاری برای نشان دادن این انتقالی که هیچ ارتباطی به مسائل سیاسی و نظامی ندارد و انتقالی بین دو سازمان غیر انتفاعی، غیر دولتی و با سابقه ورزشی بود هم به جایی نرسید و پاسخ خزانه داری آمریکا غیرمنطقی و با صراحت، منفی بود.

سال 1389، فدراسیون فوتبال ایران یک بار دیگر درخواست تجدید نظر کرد تا حداقل یک میلیون دلار ضبط شده به پرداخت کننده اصلی یا همان کنفدراسیون فوتبال آسیا برگردد که این بار وضع پیچیده تر شد. دلیل سده ولی عجیب بود. مسئولان فدراسیون فوتبال ایران متوجه شده بودند

دو خبرنگار آمریکایی که در اوایل دهه هشتاد میلادی در لبنان اسیر شده بودند، برای جبران خسارت وارده شده به خود، مبلغ یک میلیون دلار ضبط شده ایران را هدف گرفته اند.شاهین رحمانی، مدیر سابق امور رسانه ای مسابقات باشگاهی AFC درباره این ماجرا گفته بود که جرمی لوین که در سال 1985 آزاد شده بود

یا بنا به ادعایی از دره بقا به سوریه فرار گرده بود، همراه با همسرش، داستان یک میلیون دلار پول فوتبال ایران را وارد فصل پرماجرای دیگری کرد.این نمونه ای کوچک از وضع سازمان های ورزشی در ایران، برای مبادلات ارزی خود با خارج از کشور بود و به خوبی موانع را نشان می داد.

سال ها بعد، کارلوس کی روش، در مسابقات جام ملت های آسیا، پرده از تبعیض دیگر با دیگر کشورهای حاضر در جام برداشت. سرمربی پرتغالی تیم ملی فوتبال ایران، از تحریم ها علیه فوتبال ایران گفت و مشکلات فوتبال ایران را بین المللی کرد.

او در جام ملت های آسیا در استرالیا، به خبرنگاران گفت: «پس از جام جهانی کار ما بدتر شد زیرا تمام پول های ما توسط فیفا و ای اف سی بلوکه شده و زمانی که در چنین مسابقه هایی حاضر می شویم، باید انتظارات هشتاد میلیون ایرانی را که رویاهای زیادی دارند و از تیم حمایت می کنند، برآورده کنیم.

من یک شهروند جهانی هستم. یک سرمربی هستم و این را نمی فهمم وقتی منابع لازم برای برگزاری بازی ها را نداریم، این برای فوتبال و بازیکنان جوان در ایران عادلانه نیست. این درست نیست زیرا بحرین با نه بازی به این مسابقه ها آمد و ما فقط دو بازی داشتیم.

ما این دو بازی را به این علت برگزار کردیم که کره جنوبی و عراق به ما لطف کردند. گمان نم زمان آن رسیده باشد که از مردمی که می توانند به ما کمک کنند، کمک بخواهیم. آنها قربانی محدودیت های تحریم ها شده اند.»
کی روش گفته بود: «این وضع، بازی جوانمردانه ندارد. بازی جوانمردانه این است که به این بازیکنان فرصت داده شود تا در رقابت های بین المللی بازی کنند. آنها شایسته همان فرصت هایی هستند که تمام بازیکنان جهان از آنها برخوردارند اما ما می بایست بر اساس واقعیت تصمیم گیری کنیم. با وجود تمام کارهایی که با بازیکنان جوان انجام دادیم، من به این بازیکنان تازه افتخار می کنم.»

مشکلات تحریم در فوتبال ایران به همین موضوعات خلاصه نبود. فیفا هر ساله مبالغ ثابتی برای پرداخت به فدراسیون های عضو دارد، پرداخت هایی تا سه میلیون دلار اما فدراسیون جهانی فوتبال پیش از این برای پرداخت به ایران با مشکلات بسیاری روبرو بود. نه بانکی پرداخت به حساب های بانکی در ایران را قبول می کرد و نه پرداخت به حساب یک ایرانی ممکن بود.

فیفا هم به هیچ عنوان حاضر نبود پول نقد به واسطه های ایرانی بپردازد. فیفا تا اواخر بحث تحریم ها حتی قبول نمی کرد پول را به سحابی که عنوان دارنده اش غیر از نام فدراسیون فوتبال ایران باشد بپردازد و این گونه نقش صرافی ها هم در عمل از بین رفته بود و کار به جایی رسید

که تنها راه ممکن، درخواست برای پرداخت مطالبه معوقه به طلبکارانی مانند کی روش با حکم های کمیته انضباطی فیفا علیه باشگاه های ایرانی بود که البته فیفا روی خوشی به این معاملات غیرمعمول نشان نمی داد.

تحریم های بین المللی بانکی علیه فوتبال از نگاه فوتبالی، تکل از از پشت به فوتبال ایران محسوب می شد. این تحریم ها محدود به همین موضوعات نبود. باشگاه های ایران که از مراحل مختلف لیگ قهرمانان آسیا صعود می کردند، برای دریافت مطالبات شان از کنفدراسیون فوتبال آسیا باید راهی برای دور زدن تحریم ها می یافتند.

آنها باید حساب شرکت های مورد اعتماد را اعلام می کردند یا از افراد واسطه در خارج از کشور کمک می گرفتند و یا حتی نمایندگان شان با چمدان های پر از پول نقد به اقصا نقاط دنیا سفر می کردند.
وضع برای داوران بین المللی فوتبال ایران بدتر بود. آنها که در جام جهانی با مسابقات آسیایی سوت می زدند، برای دریافت مبالغ ناچیز حق الزحمه، سختی های بسیاری را تحمل می کردند و چاره ای نداشتند جز آن که شماره حسابی از دوستان خود در خارج از کشور معرفی کنند تا بعد از مدتی طولانی و از طریق واسطه های مختلف، مبالغ گاه ناچیز خود را دریافت کنند.

ارتباط فوتبال ایران با دنیا قطع شد. در حقیقت فوتبال ایران تبدیل به قدرتی کم تاثیر در معادلات فوتبال قاره ای و دنیا شده بود که مردانش نقش تاثیرگذاری در تصمیم سازی ها و تصمیم گیری ها نداشتند. اوضاع در داخل بدتر شد. فدراسیون علی کفاشیان به بهانه تحریم، از طریق حساب یکی از نزدیکانش، پول های هنگفتی را جابجا می کرد و بهانه اش این بود که فوتبال ایران تحریم است.

علی کفاشیان در چهاردهم اسفند 93 در گفتگویی اعلام کرد: «ما هیچ حساب ارزی نداریم و به همین دلیل وقتی می خواستیم حقوق کی روش را پرداخت کنیم، به او گفتیم به حسابی در دبی خواهیم ریخت که آن هم حساب هوشنگ مقدس بود که همان پول عینا در زمان تعیین شده به کی روش تحویل داده شد

و یک ساعت هم در حساب او نماند. این در حالی بود که او هیچ کارمزدی بابت این مسئله دریافت نکرد. اگر می خواستیم به یک صرافی قابل اطمینان این پول را واریز کنیم، درصدی از آن را بابت کارمزد کم می کرد اما مقدس یک قران هم بابت این موضوع نگرفت. حتی برخی اوقات از جیب خودش پول داده که ما بعدها با او تسویه حساب کردیم.»

اما هوشنگ مقدس، ادعای رییس سابق فدراسیون را قبول ندارد، او در برنامه زنده تلویزیونی گفت: «هیچ پولی از فیفا به حساب من نیامده است. اگر پولی واریز شده پول های کارلوس کی روش بودند که به درخواست سرمربی به حساب من آمده اند و خیلی سریع به حساب خودش منتقل شده اند، چون ما برای انتقال پول از فدراسیون به حساب او با مشکل روبرو هستیم.»

دیگر رسانه ها متوجه تخلفات عجیب در فوتبال ایران شده بودند. اسناد منتشر شد و مشخص شد ده ها میلیارد تومان در حساب هوشنگ مقدس، آمد و شد می کند. چندی بعد مسئول رسیدگی به پ رونده «فساد در فوتبال»، در خصوص ادعاهای رییس فدراسیون فوتبال درباره واریز مبالغی به حسابی در خارج از کشور،

گفت: «آنچه در خصوص ابهامات مالی فدراسیون فوتبال گفته شده، دقیق و درست است و البته ا همه واقعیت ها را عنوان نکردیم.»
او در پاسخ به ادعای کفاشیان که گفته بود به دلیل تحریم مجبور شدیم این مبالغ را به حساب شخصی مقدس واریز کنیم، گفت «مبالغ قابل توجهی از منابع ارزی و ریالی فدراسیون فوتبال طی سال های گذشته به حساب شخصی فردی به نام هوشنگ مقدس در خارج واریز شده است

و به گزارش پارس ناز  این مبالغ فقط مربوط به دستمزد کی روش نیست. مگر کی روش در تحریم است که نمی توانند دستمزدش را به حساب خودش بریزند؟ اساسا اگر فدراسیون فوتبال در تحریم است، چطور می توانستند مبلغ را به حساب مقدس بریزند ولی نمی توانستند به حساب خود کی روش واریز کنند؟

پس چرا بقیه فدراسیون ها از این نوع اقدامات انجام نمی دهند؟ مگر آنها تحریم نیستند؟ مبلغ قابل توجهی از طرف فدراسیون فوتبال به حساب هوشنگ مقدس واریز شده تا به فردی که از اقوام کفاشیان است پرداخت شود، در حالی که برای این فرد حکم مدیریت مالی صادر شده که برخلاف اساسنامه فدراسیون است

و همه مسئولیت های مالی فدراسیون به عهده خزانه دار است و جالب اینجاست که همین قوم و خویش رییس فدراسیون نیز بر خلاف اساسنامه، به جای خزانه دار که مسئولیت مالی بر عهده اوست، در جلسه کمیته معاملات شرکت می کند و اسناد ترک تشریفات را امضا می کنند.»

به نظر می رسید اگرچه تحریم ها برای فوتبال ایران نامناسب بود اما برای برخی، شرایط تازه ای را به وجود آورده بود. میلیون ها دلار بدون نظارت، در حساب های شخصی رد و بدل می شد و کمتر کسی از آن خبر داشت. بی نظمی مالی مشهود شده بود، اما برجام همه چیز را به خانه اول بازگرداند.

چند هفته بعد از توافق بزرگ، مجید تخت روانچی، معاون وزیر امور خارج و یکی از مذاکره کنندگان ارشد ایرانی با قدرت های 1+5 درباره تکلیف پول های بلوکه شده فدراسیون فوتبال اعلام کرد: «پول هایی که فیفا برای فدراسیون فوتبال پرداخت کرده، بلوکه شده بود و ما در این خصوص در طول مذاکرات مدت ها رایزنی کردیم

و احساس کردیم در حق فدراسیون فوتبال ما اجحاف شده بود، در حالی که ورزش هیچ ارتباطی به مسائل دیگر ندارد و خدا را شکر توانستیم گشایشی در این وضع ایجاد کنیم.»او گفت: «پول از طریق زوریخ که مقر فیفاست، به حساب سفارتخانه ما واریز می شود و فدراسیون فوتبال به پولش رسیده است؛

البته چون برای انتقال این مبلغ به داخل کشور ممنوعیتی وجود دارد، این پول در یکی از حساب های سفارتخانه های اروپایی ما نگه داشته می شود؛ وزارت امور خارجه بر اساس درخواست فدراسیون فوتبال، این پول را هر جایی که درخواست کند، هزینه می کنند.»

اگرچه هنوز موضوع پول های بلوکه شده فوتبال ایران حل نشده است اما دیگر خبری از واسطه ها هم نیست. اوضاع آرام آرام به سمت بهبودی پیش می رود و پول ها از کانال های رسمی به حساب فوتبال ایران واریز می شود. ارتباط با دنیا از سر گرفته شده و تعداد سفرها برای تامین منافع فوتبال ایران افزایش یافته است.

از همه مهمتر، برندها و اسپانسرها هم مایل به حضور در ایران برای سرمایه گذاری هستند و دیگر محدودیتی برای آنها وجود ندارد. دوران تازه ای می تواند شکل بگیرد، اگر مدیران ورزش ایران، زبان بین المللی را بدانند و راه حضور در عرصه ها را بیابند.