مرخصی عادت ماهانه برای خانم ها در زامبیا 

دوران عادت ماهانه برای برخی از خانم ها بسیار سخت و طاقت فرسا است و اگر با استراحت همراه باشد بسیار بهتر خواهد بود. در زامبیا بحث علنی در باره عادت ماهانه زنان یک تابو محسوب می‌شود.و به همین دلیل است که ماده‌ای در قانون کار این کشور گنجانده شده که به زنان کارمند اجازه می‌دهد یک روز در ماه را که “روز مادر” نامگذاری شده سر کار حاضر نشوند. این قانون شامل همه زنان می‌شود اعم از این که دارای فرزند باشند یا نه.

تعریف قانونی این تصمیم روشن نشده- زنان می‌توانند یک روز در ماه را به انتخاب خودشان مرخصی بگیرند بدون این که نیازی به گواهی پزشک داشته باشند؛ موضوعی که سبب شده عده‌ای این قانون را مورد سؤال قرار دهند.ندکلا مازیمبا، که در بخش روابط عمومی کار می‌ کند می‌گوید: “به عقیده من این قانون بسیار خوبی است چون زنان در طول عادت ماهانه ناراحتی زیادی متحمل می‌شوند”.

خانم مازیمبا که ازدواج نکرده و فرزند هم ندارد، هر ماه یک روز به دلیل دردهای شدید ناشی از عادت ماهانه، با استفاده از “روز مادر” به اداره نمی‌رود.او می‌گوید:”ممکن است در اولین روز عادت ماهانه‌تان دچار دل پیچه شدید شوید، یک دل پیچه واقعا شدید، شما می‌تواند هر قرص مسکنی را مصرف کنید ولی نهایتا یک روز کامل را در بستر می‌گذرانید.

در زامبیا روزهای تعطیلی زیادی وجود دارد
خانم مازیمبیا می‌افزاید:”بعضی اوقات قبل از شروع عادت ماهانه شخص دچار دل درد شدیدی می‌شود ولی به تدریج این درد کمتر می‌شود. در مورد من، در اولین روز که عارضه‌ها واقعا بد هستند، استراحت موثر است.”در زامبیا لازم نیست که زنانی که قصد غیبت از کار را دارند از قبل ترتیبات لازم را در محل کارشان بدهند، بلکه می‌توانند همان روزی که قصد ماندن در منزل را دارند به اداره خبر دهند که از “روز مادر” استفاده می‌کنند.کارفرمایی که چنین حقی را برای کارمندان زن قائل نشود، مورد تعقیب قرار خواهد گرفت.

جاستین ماکوزا، رئیس خانم مازیمبا از این قانون حمایت می‌کند و می‌گوید فشاری را که به زنان به دلیل مادر بودن و هم زمان کار خارج از خانه وارد می‌شود، درک می‌کند.او که خودش ازدواج کرده می‌گوید این تدابیر می‌تواند در نحوه کار زنان تاثیر مثبت داشته باشد: “بازدهی تنها با حاضر شدن شخص در اداره تامین نمی شود. بلکه باید مقدار بازدهی کار شخص مهم باشد.”

ولی آقای ماکوزا اذعان دارد که در سیستم کنونی مشکلاتی از لحاظ غیبت کارمندان بدون اطلاع قبلی و نیز وسوسه بعضی از مردم برای سوءاستفاده از این سیستم وجود دارد:او می‌گوید:”ممکن است کسی یک کار شخصی داشته باشد و همان روز از “روز مادر” برای انجام برنامه خود استفاده کند.”

اما همه از “روز مادر” حمایت نمی‌کنند و بسیاری از زنان هم از جمله منتقدین این قانون هستند.موتینا ماسوکوتوانه-چیکوپلا، ازدواج کرده و صاحب سه فرزند است.او که دارای یک شغل تمام وقت در رشته بازاریابی است هرگز از “روز مادر” برای مرخصی استفاده نکرده و استدلالش این است که این کار موجب ترغیب زنان شاغل به تنبلی می‌شود.

او می‌گوید:”من به آن (روز مادر) اعتقادی ندارم و از آن استفاده نمی‌کنم. عادت ماهانه برای بدن زنان یک امر عادی است، درست مثل بارداری یا زایمان. من فکر می‌کنم زنان از این موضوع سوء استفاده می‌کنند به خصوص این که هیچ راهی برای اثبات این که زنی در حال گذراندن عادت ماهانه‌اش است وجود ندارد.”

او می‌افزادید:”مشکل در زامبیا این است که ما بیش از حد تعطیلی داریم از جمله تعطیلی برای دعاهای ملی. از این رو حدس من این است که “روز مادر” کسانی را تعطیلی دوست دارند خوشحال می‌کند.”کنگره اتحادیه‌های بازرگانی زامبیا که نماینده تمام کارگران کشور است، یکی از حامیان این قانون است.

ولی کاترین چینوندا، امانتدار ملی در این کنگره می‌گوید زنی که در حال گذراندن عادت ماهانه نیست استحقاق برخورداری از این تعطیلی را ندارد و باید مانع آن شد.او تاکید می‌کند:”ما زنان را با مفهوم روز مادر آشنا می‌کنیم و به آنها می‌گوییم فرض این است که در این روز آنها باید استراحت کنند و حتی برای خرید یا انجام کاری از خانه بیرون نروند چون این کار اشتباه است”

قانون در باره این که چه چیزی مجاز است روشن نیست و به نظر می‌رسد تنها کارفرمایان معدودی به منظور راهنمایی زنان کارمندشان، دستورالعمل خاصی تهیه کرده اند.خانم چینوندا، با این ایده که مردان هم باید مانند زنان حق استفاده از یک روز تعطیلی را در ماه داشته باشند- پیشنهادی که برخی از مردان می‌کنند- مخالف است.

او می‌گوید: ” بعضی از مردها گاهی برای خوردن مشروب می‌روند و در نتیجه سر کار حاضر نمی‌شوند…آنها نمی‌توانند بفهمند زنی که دچار عادت ماهانه است چه احساسی دارد.”ولی برخی در حالی که از مفهوم روز مادر، حمایت می‌کنند، می‌گویند این قانون برای کسب و کار بد است.هرینگتون چیباندا، رئیس فدراسیون کارفرمایان زامبیا می‌گوید: “ممکن است مافوق شما برایتان کاری در نظر گرفته باشد و بعد شما ناگهان سر کار حاضر نشوید، این موضوع به کار لطمه می‌زند.”

او می‌گوید: “تصور کنید که پنج تا شش کارمند شرکتی که چند کارمند دارد، در یک روز واحد بخواهند از غیبت “روز مادر” استفاده کنند، بر سر بازدهی این شرکت چه خواهد آمد؟”جویس نونده-سماکوکو، وزیر کار زامبیا که قبلا یک فعال اتحادیه بازرگانی بوده می‌گوید در دهه ۱۹۹۰ از روز مادر، به صورت غیررسمی استفاده می‌شد تا این که نهایتا به صورت قانون درآمد. ولی او معتقد است که هیچکس نباید از این قانون برای طفره رفتن از کار استفاده کند:

او تاکید دارد که”اگر سر کار حاضر نشوید ولی بعد شما را به طور مثال در یک دیسکوتک ببینند، در آنصورت غیبت شما به عنوان تعطیلی روز مادر، محسوب نخواهد شد.”شما نباید حتی از شهرتان خارج شوید یا شما را در آرایشگاه یا در حین خرید ببینند؛ شما را می‌توانند اخراج کنند. به عنوان مثال زنی که از مرخصی روز مادر استفاده کرده بود ولی او را در حالی که سرگرم کشاورزی بود دیده بودند، کارش را از دست داد.”

یکی از مشکلات قانون این است که کاملا روشن نیست و این موضوع موجب سردرگمی کارفرمایان وحتی کارمندان می‌شود.
ولی شاید حتی بیشتر از مزایای عملی آن، این نیت و روح قانون است که بسیاری از مردم زامبیا با آن موافقند.همانطور که لیندا کاسونده، یک حقوقدان ارشد می‌‌گوید دلیل این که چرا روز مادر برای مردم زامبیا مهم است

این است که نشان می‌دهد مردم پذیرفته‌اند که در زندگی این زنان هستند که مسؤلیت نگاهداری و مراقبت به طور عمده بر دوش آنان است؛ اعم از آنهایی که ازدواج کرده باشند یا نه.