مزاحمت جنسی در محل کار ، قطعا بارها و بارها شنیده اید. اگر خانم شاغلی هم باشید، ممکن اسـت در دسترس اذيت جنسی در محل کار قرار گرفته باشید، اینکـه میگوییم اذيت جنسی و تعرض جنسی بـه این معنی اسـت کـه: هرگونه رفتار، نگاه، حرف و حرکتی کـه رنگ و بوی اذيت جنس مونث را داشته باشد بـه معنای تعرض محسوب می شود. در ادامه بطور کلی این معضل جهانی را مورد بررسی قرار میدهیم.
طبق دستورالعملهاي کمسیون فرصتهاي شغلی برابر «EEOC»، اذيت جنسی در محل کار میتواند شامل اشارهها و کنایههاي ناخوشایند جنسی، تقاضای یک فعل جنسی و سایر اذيتهاي کلامی یا فیزیکی کـه محتوای جنسی دارند باشد، کـه البته شامل مکاتبات و نوشتهها نیز میشود.
اگر ایمیلی از همکارتان دریافت کردید کـه بـه نظرتان محتوایی اینچنینی داشت، پیش از اینکـه با مدیرتان دراین مورد حرف بزنید، درصورت امکان اول با فرستندهي ایمیل حرف بزنید، چون این احتمال وجوددارد کـه سوء تفاهمی پیش آمده باشد و برطرف شود.
از کسی مدام تقاضای ملاقات کردن یا مدام پیشنهاد اعمال جنسی دادن «باوجود اینکـه بارها این تقاضای رد شده اسـت»، علامت آشکاری از اذيت جنسی در محل کار اسـت. ۸۷ تا ۹۴ درصد از افرادی کـه مورد سوء استفادههاي جنسی قرار می گیرند، شکایت رسمی نمی کنند. زیرا از این می ترسند کـه از سوی دیگران، خصوصا مدیر، برچسب ِ «دردسر ساز» بخورند.
اگر کسی از شـما سوالهاي شخصی بپرسد کـه باعث شوند احساس خجالت کنید می توانید آنرا جزو اذيت جنسی بـه حساب بیاورید. حتی سوال سادهاي مانند «آخر هفتهات چطور بود؟»
اگر همراه با ایما و اشارههاي جنسی باشد یا فرد مقابل با حالت بدنی خاصی آنرا ادا کند و بشما حس ناخوشایندی بدهد، اذيت جنسی محسوب می شود. هیچ کس نمی تواند وادارتان کند بـه سوالهاي مداخله آمیزی در مورد زندگی خصوصیتان جواب دهید یا اطلاعات شخصیتان را فاش کنید، فرقی هم نمیکند طرف مقابل شـما چـه سمتی در سازمانتان داشته باشد.
اذيت و اذیت جنسی در محل کار همیشه فقط یک قربانی ندارد. یک تصویر یا صحنهي ناخوشایند حتی دریک فضای کوچک میتواند باعث شود در تمام قسمتهاي محل کار، احساس ناراحت کنندهاي ایجاد شود. چیزی کـه برای یک نفر ممکن اسـت بیاهمیت یا حتی خندهدار باشد شاید برای دیگری آزاردهنده و تهاجمی باشد.
اگر چیدمان یا حتی تصویر یا شیء خاصی در دفتر کسی بـه نظرتان آزاردهنده اسـت، در در میان گذاشتن این موضوع شک نداشته باشید. شغل و نام شـما هرگز نباید بابت در میان گذاشتن چنین مسئلهاي تحت تاثیر قرار بگیرد. عدم گزارش اذيت جنسی، برخلاف قانون اسـت.
عده اي از اظهار نظرها در محل کار میتوانند بیشتر جنبهي شوخی. کنایه داشته باشند، اما طبق دستورالعملهاي رسمی، اذيت جنسی بـه حساب می آیند. جملاتی مانند: «عجب لباسی پوشیدهاي، نمیتوانم چشم از تـو بردارم!»، جزو اذیتهاي جنسی هستند. چون هر چند کـه بیپرده نیستند، اما رفتارهاییاند کـه می توانند بشما احساس شرم، ناراحتی و یا اضطراب بدهند.
از در آغوش کشیدن گرفته تا زدن روی شانهها، هرگونه تماس فیزیکی بین دو کارمند باید کاملا توافقی باشد. تماس فیزیکیاي کـه خارج از روابط حرفهايتان باشد و ناراحتتان کند باید فورا بـه مافوق یا منابع انسانی سازمان اطلاع داده شود.
قول ارتقاء سِمت یا افزایش حقوق دادن در برابر تقاضایهاي جنسی، شایع ترین نوع اذيت و اذیتهاي جنسی در فضای حرفهاي اسـت. این رفتار بینهایت خشونت آمیز اسـت و بهمین علت باید هر چـه زودتر بـه واحد منابع انسانی اطلاع داده شود.
صحبت کردن در مورد شوهاي تلویزیونی یا فیلم هاي سینمایی با استفاده از عکسهای ناراحت کننده
وقتی گپ و گفتهاي معمول در محل کار تبدیل بـه هرزه گویی و رفتارهاي زننده میشوند وقت آن اسـت کـه خودتان را از این گفت و گوها کنار بکشید.
مدام در مورد شوهاي مشهور تلویزیونی یا فیلمهاي سینمایی حرف زدن و یا شرحهاي تصویری ارائه دادن کـه بـه افراد احساس ناراحت کننده بدهد، طبق دستورالعملهاي EEOC، اذيت جنسی محسوب میشود. قبل از اینکـه با واحد منابع انسانی دراین مورد صحبت کنید، از رفتارهاي فرد مور نظر فیلمی ضبط کنید کـه همراه با زمان و تاریخ باشد و بتوانید ادعای خودرا ثابت کنید.
شوخیهاي وقیحانه، مثلاً «او نمیفهمد، چون یک زن اسـت!» شاید جنسی بنظر نرسند، اما اگر اثر خودرا میگذارند. حتی یک نظر یا یکبار توهین کردن هم میتواند تاثیر منفی بر احساس یک کارمند و اعتماد بنفس او بگذارد و محل کار را آلوده کند.
ضمنا بیشتر شدیدترین انواع اذيتهاي جنسی در محل کار، اغلب بعد از افزایش تکرار الگوهاي رفتاری کـه ظاهراً جزئی و کم اهمیتاند روی میدهند.
فرستادن استیکر لبخند طبیعی اسـت، اما ارسال تکستها و پیامهاي اغواگرانه بـه یک همکار یک ممنوعهي بزرگ اسـت. مطمئن نیستید طرف مقابل خطوط قرمز را رد کرده اسـت یا نه؟
معیار را بر تکرار رفتار یا عادت کردن بـه آن قرار دهید، مخصوصا اگر گوشزد کنید کـه این رفتارها نارحت کنندهاند و باید متوقف شوند، اما همان گونه ادامه پیدا کنند. این موضوع شامل دریافت هدیههاي ناخواسته یا دریافت پیشنهادهاي بی مورد نیز میشود. در مراجعه بـه واحد منابع انسانی، این هدایا یا پیامها را بعنوان مدرک ارائه دهید.
نسبت بـه همکاری کـه بـه دنبال فرصتهایي برای تنها گیر آوردن شماست هوشیار باشید. کارشناسان هشدار می دهند کـه این رفتار می تواند منجر بـه صورتهاي شدیدتر و تهاجمیتر اذيت جنسی در محل کار شود.
اگر رفتار همکارتان ناراحتتان می کند، هر چـه زودتر از راههاي ممکن آنرا گزارش دهید. خیلی از افراد شاید مهاجم جنسی نباشند، اما خیلی وقتها چنین رفتارهایي می توانند قدم شروعی باشند برای قدمهاي بعدی.
اگر همکارتان مکررا در مورد سوژههاي جنسی، پورنوگرافی و یا سایر موضوعات ناخوشایند در محل کار حرف میزند باید فورا این مسئله را گزارش دهید.
اگر فکر می کنید ممکن اسـت ادعای شـما را جدی نگیرند، از سایر همکاران پرس و جو کنید آیا تجربهاي مشابه شـما از سوی فرد مورد نظر دارند. هر چـه تعداد معترضین بیشتر باشد، احتمال اینکـه این مسئله نادیده گرفته شود کمتر خواهد بود.
اگر احساس میکنید کسی بشما خیره میشود و بدنتان رابا نگاهش کنکاش می کند بدانید کـه متاسفانه درگیر مشکلی هستید کـه شیوع زیادی دارد کـه نباید در گزارش آن تردید کنید. چشم چرانی کردن از مصادیق سوء استفادههاي جنسی اسـت.
برای تعداد زیادی از زنان پیش آمده اسـت کـه در محیط کار در دسترس رفتارهای ناخوشایند جنسی رئیس یا همکارانشان قرار گرفته باشند. مثلاً جوک هایي کـه در انها زنان را تمسخر میکنند نمونه اي از این رفتارهای ناخوشایند اسـت کـه زنان هرروز تجربه میکنند. تعداد زیادی از اعمال کنندگان و قربانیان مزاحمت ها ندارند و حتی از تاثیرات روانی، مالی و جسمی این نوع خشونت بی خبر هستند.
مزاحمت جنسی فرد بر او تحمیل می شود، خواه این آزارها شکل فیزیکی داشته باشند، خواه روانی و کلامی. مزاحمت جنسی بـه مزاحمت هایي گفته می شود کـه بدلیل جنس فرد بر او تحمیل می شود، خواه این آزارها شکل فیزیکی داشته باشند، خواه روانی و کلامی. مزاحمت جنسی در محل کار اشکال بسیاری دارد.
از تعرض جنسی گرفته تا متلک ها، نگاه کردن ها یا حتی اظهارنظرهای ناخوشایند در مورد چاقی و لاغری فرد را شامل می شود. در قوانین اکثر کشور هـای جهان، اذيت جنسی عملی غیرقانونی بـه حساب میآید و قابل پیگیری اسـت. مثلاً کمیسیون براری فرصت هاي شغلی امریکا «EEOC» مورد اذيت قرار دادن فرد متقاضی کار یا کارمند بدلیل جنسیت وی را غیرقانونی میداند.
تصور عموم این اسـت کـه مزاحمت جنسی بطور حتم شامل تجاوز یا مزاحمت هاي فیزیکی می شود. اما این طور نیست. براساس فرهنگ نظریه هاي فمینیستی، مزاحمت جنسی می تواند شامل این موارد باشد: « پیشنهادات مکرر و یک طرف لفظی یا جنسی، متلک پراندن ها.
اظهارنظرهای موهن و تلویحا جنسی کـه توسط شخصی در محل کار صورت بگیرد و برای شخص مخاطب آزاردهنده باشد، و باعث احساس خطر، حقارت، مرعوب شدن و یا رنج در مخاطب شود، یا در انجام کار او اختلال ایجاد کند، امنیت شغلی وی را بخاطر اندازد یا در محیط کار فضای تهدیدآمیز یا مرعوب کننده ایجاد کند.»
بنابر این، کلمات و رفتارها می توانند بـه اندازه کافی برای فرد در محل کار مزاحمت جنسی ایجاد کنند. در عده اي از موارد، مزاحمت هاي جنسی در محیط کاری بـه هیچ عنوان فیزیکی و لمسی و کلامی نیستند بلکه این مزاحمت ها بـه جنسیت فرد مربوط می شوند. مثلاً وقتی رئیس یک بخش بـه کارمندش بگوید کـه «زن نمی تواند این شغل را داشته باشد».
یا اینکـه بـه عمد زنی راکه کارمندش اسـت تمسخر کند از موارد مزاحمت جنسی بـه حساب خواهد آمد. یکی از دلایل این نوع رفتار در محل کار جنس گرایی «sexism» اسـت. جنس گرایی نگرشی اسـت کـه در آن یک جنس بر جنس دیگر برتری دارد. مثلاً مردان تصور میکنند کـه زنان بسیار احساساتی هستند یا زنان فکر میکنند کـه مردان خشن هستند.
برخی معتقدند کـه مزاحمت جنسی مکانیزمی اسـت کـه مردان ازآن برای نظارت بر زنان در محل کار استفاده میکنند. اگر درنظر بگیریم کـه مردان بدلیل جایگاه بالاتری کـه در سلسله مراتب قدرت نسبت بـه زنان دارا هستند قدرت و نظارت بیشتری نسبت بـه زنان دارند، میتوانیم درک کنیم کـه چگونه عده اي از زنان نیز کـه در قدرت هستند می توانند این مکانیزم را علیه همکار زن خود استفاده کنند.
بنابر این تفاوتی ندارد کـه جنس و جنسیت فردی کـه از این مکانیزم برای اعمال قدرت خود استفاده می کند چـه باشد، بلکه بـه گفته اي محیط هاي کاری مکانی اسـت کـه مردسالاری در آن گسترش مییابد. فرد مزاحم جنسی در محل کار می تواند رئیس، همکار، کارمند، کارگر یا مشتری باشد. در هر صورت، طبق قوانین جهانی کار، این وظیفه کارفرماست کـه محیط کاری خالی از مزاحمت هاي جنسی فراهم کند.
هر فردی کـه در محل کارش مورد اذيت جنسی قرار گرفته اسـت می تواند براساس قوانین مذکور بـه مراجع ذی صلاح مراجعه کند. در ایران هیچگونه قوانین حمایتی و پیشگیرانه اي در مورد آزارهای جنسی در محل کار وجود ندارد. این در حالی اسـت کـه مزاحمت جنسی تاثیر جدی و منفی بر سلامت جسم و روان زنان دارد، بـه طوریکه هر چـه شدت مزاحمت بیشتر باشد تاثیرات آن نیز بیشتر اسـت.
واکنش هاي زنان بـه مزاحمت هاي جنسی افسردگی، وسواس، اختلال در خواب، کاهش یا افزایش وزن، از دست دادن اشتها و سردرد گزارش شده اسـت. در عین حال، مزاحمت هاي جنسی در محل کار خسارت هاي مالی نیز بـه قربانیان وارد می کند. مثلاً قربانیان برای فرار از این مزاحمت ها از انواع استراتژی ها هم چون:
1 مرخصی هاي کوتاه مدت یا بی حقوق
2 استعفا دادن از کار خود
یا پیدا کردن کار جدید استفاده میکنند کـه بـه خسارت هاي جبران ناپذیری در کار زنان منجر می شود. بطور کلی زنان بیشتر از مردان «در مشاغل کم منزل و کم درآمد قرار می گیرند». و زنان با دست مزد پایین تر و جایگاه طبقاتی فروتر در دسترس خشونت بیشتری در محل کار هستند، زیرا بدلیل نیاز بکار وادار بـه پذیرش سلطه در محل کار خواهند شد. بنابر این، این دسته از زنان بـه حمایت قانونی بیشتری نیاز دارند.