نگاهی به زندگی استاد ادبیات بدیع‌الزمان فروزان‌فر

استاد بدیع‌الزمان فروزان‌فر یکی از بهترین چهره هاي معاصر ادبیات ایران هست که اشعار بسیار زیبایی دارد. غنای اشعار استاد واقعا دلنشین هست. محمدحسن بشرویه‌اي که بعدها خود را جلیل ضیاء بشرویه‌اي و پس از آن جلیل فروزان‌فر و سپس بدیع‌الزمان فروزان‌فر نامید در سال ۱۲۷۶ شمسی در یک خانواده‌ي کُرد در بشرویه از شهرهای خراسان زاده شد. پدرش آقا شیخ علی بشرویه‌اي از بزرگان منظقه‌ي بشرویه و از شاهران دوره‌ي مشروطه بود.

بعضی تاریخ‌هاي دیگری را برای تولد فروزان‌فر روایت کرده‌اند. احمد مهدوی دامغانی نویسنده و پژوهش‌گر تاریخ تولد فروزان‌فر را سال ۱۲۸۰ شمسی میداند. فروزان‌فر مقدمات را در همان بشرویه و نزد پدر و برادر بزرگ خود ناصر قدسی آموخته هست و آن‌گونه که خود می گوید بیش‌تر قرآن را در زمان طفولیت از بر کرده هست.

فروزان‌فر در سن شانزده سالگی به شهر مشهد میرود و در کلاس درس ادیب نیشابوری حاضر میشود و همین‌طور در درس روحانیان بزرگ آن زمان حاضر میشود. فروزان‌فر حدود سال ۱۳۰۰ به استان تهران می رود و تحصیلات خود را در مدرسه‌س سپهسالار ادامه می دهد. فروزان‌فر در جوانی در همین مدرسه نیز به تدریس مشغول می شود.

پس از این و در سال ۱۳۰۵ فروزان‌فر به معلمی در دارالفنون و دارالمعلمین فوق العاده منصوب می شود. بدیع‌الزمان فروزان‌فر در سال ۱۳۱۳ به معاونت دانشکده‌ي معقول و منقول «الهیات» ِ دانشگاه استان تهران منصوب می شود.در سال ۱۳۱۴ هست که هیئت ممیزه‌ي دانشگاه استان تهران که از علی‌اکبر دهخدا، نصرالله تقوی و ولی‌الله نصر تشکیل شده هست، تالیف ارزش‌مند فروزان‌فر که در حوزه‌ي زندگانی مولانای بلخی هست را بررسی می کنند و به او گواهی‌نامه‌ي دکترا اعطا میکنند.

این‌گونه میشود که در همان سال، فروزان‌فر به سِمَت ِ استادی ِ دانش‌سرای فوق العاده و دانشکده‌هاي ادبیات و معقول و منقول دانش‌گاه شهر تهران منصوب می شود. فروزان‌فر از ابتدای تاسیس دوره‌ي دکترای ادبیات فارسی در دانشگاه شهر تهران، تدرس این دوره را برعهده می گیرد.

تعداد زیادی از دانش‌جویان نخبه‌ي ادبیات که بعدها منشا اثر بسیاری در حوزه‌ي فرهنگ و ادبیات ایران بودند استاد راهنمایی هم‌چون بدیع‌الزمان فروزان‌فر داشتند. بزرگانی مثل پرویز ناتل خانلری، دبیح‌الله صفا، عبدالحسین زرین‌کوب، غلام‌حسین یوسفی، محمدامین ریاحی، قدم‌علی سرامی، سید محمد دبیرسیاقی،

محمدرضا شفیعی کدکنی، سیمین دانشور، جلال متنینی، سید صادق گوهرین، منوچهر ستوده و منوچهر مرتضوی از جمله‌ي این بزرگان نام‌آشنا میباشند.فروزان‌فر در سال ۱۳۴۶ از استادی دانشگاه بازنشسته شد اما همکاری او برای تدریس در دوره‌ي دکترای ادبیات فارسی تا روزهای پایانی عمر او ادامه داشت. فروزان‌فر مدتی نیز عضو مجلس سنا بود و در دوره‌اي نیز ریاست کتاب‌منزل‌ي سلطنتی را برعهده داشت.

پس از تاسیس دانشگاه استان تهران در سال ۱۳۱۳، رشته‌اي به نام ادبیات فارسی در دانشگاه وجود نداشت و خواندن ادبیات فارسی همان بود که در مکتب‌منزل‌هاي قدیم متعارف بود که برای مثال گلستان سعدی . گاهی کلیله دمنه در آن مکتب‌ها خوانده می‌شد.مهدی محقق، نویسنده و ادیب در مورد نقش بدیع‌الزمان فروزان‌فر در شکل‌گیری

رشته‌اي به نام ادبیات فارسی در دانشگاه شهر تهران چنین مینویسد: «پس از تأسیس دانشگاه، دانشکده‌اي به نام ادبیات خوانده شد که شعبه‌اي از آن اختصاص به زبان و ادب فارسی داشت.در این دانشکده دو تن از استادانی که سابقە‌ي تحصیلات حوزوی داشتند، تدریس میکردند: یکی بدیع‌الزمان فروزانفر و دیگری جلال‌الدین همایی که اولی از حوزە‌ي علمیە‌ي مشهد و دومی از حوزە‌ي علمیەی اصفهان به دانش‌گاه راه یافته بودند.

بدیع‌الزمان فروزانفر در مدت دو دهه تدریس خود پیروز شد شاگردانی همچون محمد معین و ذبیحا‌لله صفا و پرویز خانلری را تربیت کند. این نسل هر چند در عربیت و علوم اسلامی به پایە‌ي استادان خود نمی‌رسیدند ولی هر کدام یکی دو زبان اروپایی را مسلط و با زبان‌هاي باستانی نیز آشنا بودند.»

سیمین دانشور، از شاگردان بدیع‌الزمان فروزان‌فر که خود رمان‌نویسی سرشناس شد میگوید که چیزی در ادبیات فارسی بعد از اسلام نبود که فروزان‌فر نداند. دانشور معتقد هست که «از نظر معلومات و تدریس، استاد فروزان‌فر بی‌بدیل بود.»از آثار بدیع‌الزمان فروزان‌فر میتوان به «سخن و سخنوران» اشاره کرد که کتابی هست در شرح احوال

و نقد و سنجش آثار ۵۵ نفر از نام‌آوران شاعری ِ قرن سوم تا ششم هجری. این کتاب اول‌بار در سال‌هاي ۱۳۰۸ و ۱۳۱۲ در استان تهران به چاپ رسید. شیفتگی ِ فراوان فروزان‌فر به مولانا جلال‌الدین محمد بلخی موجب شد که فروزان‌فر ۴۰ سال از عمر خود را صرف تحقیق در آثار و اندیشه‌ي این شاعر بزرگ کند.

گرچه تحقیقات و پژوهش‌هاي فروزان‌فر بسیار جامع و کثیر هست. منتخبات ادبیات فارسی «۱۳۱۳»، رساله در تحقیق احوال و زندگانی مولانا جلال‌الدین محمد سرشناس به مولوی «۱۳۱۵»، تاریخ ادبیات ایران «۱۳۱۷»، فرهنگ عربی به فارسی «۱۳۱۹»، خلاصه‌ي مثنوی «۱۳۲۱»، زنده‌ي بیدار «حی‌بن‌یقظان»، اثر ابن طفیل «تصحیح» «۱۳۳۰»،

احادیث مثنوی «۱۳۳۴»، کلیات شمس «۱۳۳۶-۱۳۴۸»، معارف برهان‌الدین محقق ترمذی، «۱۳۳۹»، مناقب اوحدالدین کرمانی «۱۳۴۷»، شرح مثنوی شریف در سه جلد «۱۳۴۶-۱۳۴۸» و … تعدای از آثار این استاد برجسته‌ي ادبیات فارسی میباشند.در ۱۶ اردیبهشت ۱۳۴۹ فروزان‌فر بر اثر سکته‌ي قلبی در شهر تهران درگذشت. او در باغ طوطی «صحن شاه‌عبدالعظیم» به خاک سپرده شد.