پارس ناز پورتال

گزیده ای از زندگی نامه امام رضا

مجموعه : مذهبی
گزیده ای از زندگی نامه امام رضا

گزیده ای از زندگی نامه امام رضا 

در روز ولادت امام رضا علیه السلام نگاهی داریم کوتاه بـه زندگی این امام معصوم در شهر مقدس مشهد و خراسان قدیم. امام رضا «ع» هشتمین امام شیعیان از سلاله پاک رسول خدا «ص» و هشتمین جانشین پیامبر مکرم اسلام «ص» است. بنابر نظر مشهور مورّخان وی در یازدهم ذی قعده سال ۱۴۸ هـ. ق، در مدینه منوّره متولد شد. نام مبارکش، علی، کنیه آن حضرت، ابوالحسن و دارای القاب متعددی از جمله؛

 

رضا، صادق، ‏صابر، فاضل، قرة ‏اعین المؤمنین و… هستند، اما مشهور ترین لقب ایشان، «رضا» بـه معنای «خشنودی» است.پدر بزرگوار امام رضا، امام موسی کاظم «ع» پیشوای هفتم شیعیان بودند کـه در سال ۱۸۳ ﻫ.ق، بـه دست هارون عباسی بـه شهادت رسیدند، و مادر گرامیشان نجمه «تکتم» نام داشت.

 

امام رضا «ع» در مدینه، پس از شهادت پدر، امامت بر مردم را بر عهده گرفت، و بـه رسیدگى امور پرداخت، شاگردان پدر را بـه دور خودش جمع کرد و بـه تدریس و تکمیل حوزه علمیه جدش امام صادق «ع» مشغول شد و در این راستا گام هاى بزرگ و استوارى برداشت.مدت امامت حضرت رضا«ع»، حدود ۲۰ سال طول کشید، کـه ۱۷ سال آن در مدینه و سه سال آخر آن در خراسان گذشت.

 

در مورد تعداد فرزندان آن حضرت اختلاف وجود دارد، برخی امام جواد«ع» را تنها فرزند ایشان دانسته و گروهی نیز فرزندان دیگری را برای حضرتشان بر­می­شمارند.امام رضا «ع» پس از هفده سال سکونت در مدینه و تبلیغ دین و ارشاد مردم، با نقشه و حیله مأمون عباسی، راه خراسان را در پیش گرفت. آن حضرت پس از قبول اجباری ولایت عهدی مأمون و گذشت سه سال، در ۵۵ سالگی بـه دست این خلیفۀ عباسی بـه شهادت رسید.

 

تاریخ ولادت امام رضا
امام رضا«ع» هشتمین امام شیعیان، از سلاله پاک رسول خدا«ص» و هشتمین جانشین پیامبر مکرّم اسلام است. بنابر نظر مشهور مورّخان امام رضا«ع»، در یازدهم ذی قعده سال ۱۴۸ هـجری قمری در مدینه منوّره متولّد شد.[1]

 

نام و القاب امام رضا
نام مبارکشان «علی»، کنیۀ آن حضرت، «ابوالحسن» و دارای القاب متعدّدی از جمله؛ رضا، ‏صابر، فاضل، قرة ‏اعین المؤمنین «نور چشم مؤمنان» و… هستند،[2] اما مشهور ترین لقب ایشان، «رضا» بـه معنای «خشنودی» است.

 

پدر و مادر امام رضا
پدر بزرگوار امام رضا«ع»، امام موسی کاظم«ع» پیشوای هفتم شیعیان بودند کـه در سال ۱۸۳ ﻫ.ق. بـه دست هارون عباسی بـه شهادت رسیدند.مادر گرامی امام رضا«ع» نجمه نام داشت.[3] البته نام هـای دیگری نیز برای مادر گرامیشان ذکر کرده اند.[4]

 

دوران کودکى و جوانى امام رضا
حضرت رضا«ع»، دوران کودکى و جوانى را تا سال 201 هجری قمری در مدینه طیّبـه[5] کـه مهبط وحى بود در خدمت پدر بزرگوارش سپرى کرد و مستقیماً تحت تعلیم و تربیت امام هفتم«ع» قرار گرفت و علوم و معارف و اخلاق و تربیتى را کـه امام کاظم«ع» از پدرانش بـه ارث برده بود، بـه او آموخت.[6]گزارشی از حضور ایشان در بغداد هنگام زندانی بودن پدر بزرگوارشان در آن شهر در دسترس نیست.

 

ازدواج امام رضا
امام رضا«ع» دارای تعدادی کنیز بودند، از جمله کنیزان ایشان، سبیکه مادر امام جواد«ع» است. وی کنیزى بود کـه بـه او سبیکه یا دُرّه می گفتند، حضرت رضا او را خیزران نام گذاشتند و این بانو از اهالى نوبه «منطقه ای در آفریقا» است.[7] و همسر دائمی امام رضا«ع» ام حبیبه بود.[8] 

 

فرزندان امام رضا
در تعداد و اسامی فرزندان امام رضا«ع» نقل هـای مختلفی وجود دارد؛ گروهی آنها را پنج پسر و یک دختر، بـه نام هـای محمّد قانع، حسن، جعفر، ابراهیم، حسین و عایشه ذکر کرده اند؛[9] همچنین در نقلی شیخ صدوق در سلسله سند روایتی از فاطمه بـه عنوان یکی از دختران آن حضرت نام برده است؛[10]

 

امّا شیخ مفید بر این عقیده است، کـه امام هشتم«ع»، فرزندی جز امام جواد«ع» نداشتند.[11] ابن شهرآشوب[12] و طبرسى،[13] نیز بر همین اعتقادند.
گزیده ای از زندگی نامه امام رضا

امام رضا «ع» دریازدهم ذی القعده  سال ۱۴۸ هجری فمری در مدینه منوره متولد شد.

 

امامت امام رضا
امامت و وصایت حضرت رضا«ع» بارها توسط رسول خدا«ص»، پدر بزرگوار و اجداد طاهرینشان«ع» اعلام شده بود. بـه ویژه امام کاظم«ع» بارها در حضور مردم، ایشان را بـه عنوان وصی و امام بعد از خویش معرّفی کرده بودند کـه بـه یک نمونه از آنها اشاره می‌ شود:

 

از محمّد بن اسماعیل بن فضل هاشمىّ چنین روایت شده است کـه‏ گفت: بر امام موسى کاظم«ع» وارد شدم در حالى کـه ایشان بـه شدّت مریض بودند، بـه حضرت عرض کردم: اگر خداى ناکرده براى شما اتّفاقى بیفتد- و خدا آن روز را نیاورد- بـه چه کسى رجوع کنیم «امام بعد از شما کیست»؟ فرمود: «بـه فرزندم علىّ، نوشته او، نوشته من است، و او وصىّ و جانشین من بعد از مرگم خواهد بود».[14]

 

امام رضا «ع» در مدینه، پس از شهادت پدر، امامت بر مردم را بر عهده گرفت، و بـه رسیدگى امور پرداخت، شاگردان پدر را بـه دور خودش جمع کرد و بـه تدریس و تکمیل حوزه علمیه جدش امام صادق «ع» مشغول شد و در این راستا گام هاى بزرگ و استوارى برداشت.

 

پس از شهادت امام کاظم«ع» کـه در سال ۱۸۳ هـ ق رخ داد، آغاز امامت حضرت رضا«ع» شروع شد، و با توجه بـه این‌کـه هارون «پنجمین خلیفه عباسى» در سال ۱۹۳ از دنیا رفت، ده سال از امامت حضرت رضا«ع» معاصر زمان هارون بود.مدت امامت آن حضرت، حدود ۲۰ سال طول کشید کـه ۱۷ سال آن در مدینه و سه سال آخر آن در خراسان گذشت.

 

شهادت امام رضا
امام رضا«ع» پس از هفده سال سکونت در مدینه و تبلیغ دین و ارشاد مردم، با نقشه و حیلۀ مأمون عباسی، راه خراسان را در پیش گرفت. آن حضرت پس از قبول اجباری ولایت عهدی مأمون و گذشت سه سال، در ۵۵ سالگی بـه دست مأمون خلیفه عباسی بـه شهادت رسید.

 

در تعیین سال شهادت امام نقل هـای مختلفی بـه ثبت رسیده است. گروهی سال ۲۰۲ هجری قمری را سال شهادت حضرت می‌دانند[15] و عده ای سال ۲۰۳ هجری قمری را؛ [16] اما مشهور، نظریه دوم است.در تعیین روز شهادت آن حضرت نیز اتفاق نظر نیست؛ مانند در روز جمعه از ماه رمضان،[17] هفدهم ماه صفر،[18] و آخر ماه صفر.[19]

 

در میان این نقل ها، نظریه آخر؛ یعنی آخرین روز از ماه صفر، مشهور ترین و قابل اعتمادترین نقل است.بنابراین، مشهور ترین و قوی ­ترین نظریه در تاریخ شهادت آن حضرت، روز جمعه، آخرین روز ماه صفر سال ۲۰۳ هجری قمری است.[20]

 

فضائل امام رضا
از نگاه بزرگان شیعه، امام رضا«ع» همانند دیگر امامان معصوم«ع»، دارنده تمام کمالات و فضایل اخلاق انسانی در مرتبه اعلی است. بـه گفتۀ آنان، او آن چنان در قلّه شکوهمند کمال و فضیلت قرار دارد کـه نه تنها دوستان و پیروانش او را ستوده اند، بلکه دشمنان کینه توز و سرسخت هم بـه مدح و ستایش او پرداخته‌اند.

 

درباره اوصاف اخلاقی آن حضرت «ابراهیم بن عباس» می ‌گوید: «هرگز ندیدم کـه امام رضا«ع» بـه کسی یک کلمه جفا کند و ندیدم کـه سخن شخصی را قطع کند و ندیدم کـه نیازمندی را از درگاه خویش رد کند. او هرگز در حضور افراد تکیه نمی‌داد و هرگز او را ندیدم کـه با صدای بلند بخندد، بلکه خنده اش تبسم و لبخند بود. وقتی کـه کنار سفره می ‌نشست، همه ی ی خدمت کاران و غلامان را کنار سفره می ‌نشاند».[21]

 

خلفای هم عصر امام رضا
امام رضا«ع» در دوران امامت خود با سه تن از حُکّام و خلفای عباسى روبه‏رو و معاصر بود: هارون الرشید، امین و مأمون.[22]

===================================
 [1]. کلینى، محمد بن یعقوب، الکافی، محقق و مصحح: غفارى، على اکبر، آخوندى، محمد، ج 1، ص 486، دار الکتب الإسلامیة، تهران، چاپ چهارم، 1407 ق؛ مجلسى، محمد باقر، مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول، محقق و مصحح: رسولى محلاتى، هاشم‏، ج 6، ص 70، دار الکتب الإسلامیة، تهران، چاپ دوم، 1404ق؛

 

شیخ مفید، الإرشاد فی معرفة حجج الله على العباد، ج 2، ص 247، کنگره شیخ مفید، قم، چاپ اول، 1413ق.

 

[2]. خصیبى، حسین بن حمدان، الهدایة الکبرى، ص 279، البلاغ، بیروت، 1419ق؛ اربلى، على بن عیسى، کشف الغمة فی معرفة الأئمة، محقق و مصحح: رسولى محلاتى، هاشم‏، ج 2، ص 284، بنى هاشمى، تبریز، چاپ اول، 1381ق.

 

[3]. طبرسى‏، احمد بن على، الاحتجاج على أهل اللجاج‏، ج 2، ص 374، نشر مرتضی، مشهد، چاپ اول، 1403ق؛ شیخ مفید، الاختصاص، ص 196، کنگره شیخ مفید، قم، 1413ق.

 

[4]. امین عاملی، سید محسن، سیره معصومان، ترجمه حجتی کرمانی، علی، ج 6، ص 142، نشر سروش، تهران، 1376ش؛ قرشی، باقر شریف‏، پژوهشى دقیق در زندگانى امام رضا علیه السلام‏، ترجمه صالحی، سید محمد، ج 1، ص 40 و 41، اسلامیة، تهران، چاپ اول، 1382ش.

 

[5]. جعفریان، رسول، حیات فکرى و سیاسى امامان شیعه علیهم السلام‏، ص 426، انصاریان‏، قم، چاپ ششم، 1381ش؛ 

 

[6]. ر.ک: پژوهشى دقیق در زندگانى امام رضا علیه السلام‏، ج 1، ص 50.

 

[7]. طبرسی، فضل بن حسن، إعلام الورى بأعلام الهدى‏، ج 2، ص 91، نشر آل البیت، قم، 1417ق؛ امین عاملى‏، سید محسن، أعیان الشیعة، ج 2، ص 32، دار التعارف‏، بیروت، 1403ق.‏

 

[8]. شیخ صدوق، عیون أخبار الرضا علیه السلام، محقق و مصحح: لاجوردی، مهدی، ج 2، ص 147، نشر جهان، تهران، چاپ اول، 1378ق؛ مازندرانی، ابن شهر آشوب‏، المناقب، ج 4، ص 367، نشر علامه، قم، 1379ق؛ أعیان الشیعة، ج 2، ص 23؛ شمس الدین محمد بن طولون‏، الأئمة الاثنا عشر، ص 97، نشر رضی، قم،

 

بی تا؛ المرعشى التستری، القاضی نورالله، إحقاق الحق و إزهاق الباطل‏، ج 12، ص 386، مکتبة آیة الله المرعشى النجفى‏، قم، چاپ اول، 1409ق. ‏

 

[9]. مجلسی، محمد باقر، بحار الأنوار، ج ‏۴8، ص 320، دار إحیاء التراث العربی‏، بیروت، چاپ دوم، 1403ق؛ محدث اربلی، کشف الغمة فی معرفة الأئمة، ج 2، ص 791، نشر رضی، قم، چاپ اول، 1421ق؛ أعیان الشیعة، ج 2، ص 13؛ و ر.ک: شبراوى‏، جمال الدین، ص 346 و 347، دار الکتاب‏، قم، چاپ اول، 1423ق؛ حَمَوى‏، محمد بن اسحاق‏،

 

أنیس المؤمنین‏، ص 203، بنیاد بعثت‏، تهران، 1363ش؛ حسینى عاملى‏، سید تاج الدین، التتمة فی تواریخ الأئمة علیهم السلام، ص 123، نشر بعثت، قم، چاپ اول، 1412ق.‏ 

 

[10]. «حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ أَحْمَدَ … قَالَ حَدَّثَنَا فَاطِمَةُ بِنْتُ عَلِیِّ بْنِ مُوسَى «ع»…»؛ ‏شیخ صدوق، عیون أخبار الرضا علیه السلام، محقق و مصحح: لاجوردی، مهدی، ج 2، ص 71، نشر جهان، تهران، چاپ اول، 1378 ق.   

 

[11]. الإرشاد فی معرفة حجج الله على العباد، ج 2، ص 271: «وَ مَضَى الرِّضَا عَلِیُّ بْنُ مُوسَى «ع» وَ لَمْ یَتْرُکْ وَلَداً نَعْلَمُهُ إِلَّا ابْنَهُ الْإِمَامَ بَعْدَهُ أَبَا جَعْفَرٍ مُحَمَّدَ بْنَ عَلِیٍّ«ع»».

 

[12]. المناقب، ج 4، ص 367: «وَ وَلَدُهُ مُحَمَّدٌ الْإِمَامُ فَقَط».

 

[13]. إعلام الورى بأعلام الهدى‏، ج 2، ص 86: «و کان للرضا علیه السلام من الولد ابنه أبو جعفر محمد بن علیّ الجواد علیه السلام لا غیر».

 

[14]. عیون أخبار الرضا علیه السلام، ج 1، ص 20 و 21. 

 

[15]. الأئمة الاثنا عشر، ص 98؛  ابن ابى الثلج‏، تاریخ أهل البیت‏، تحقیق: حسینی، سیدمحمدرضا، ص 83، آل البیت، قم، چاپ اول، 1410ق.

 

[16]. الکافی، ج 1، ص 486؛الإرشاد فی معرفة حجج الله على العباد، ج 2، ص 247؛ أنیس المؤمنین‏، ص 203؛ طبرسی، فضل بن حسن‏، تاج الموالید، ص 98، دار القار، بیروت، چاپ اول، 1422ق؛التتمة فی تواریخ الأئمة علیهم السلام‏، ص 123.

 

[17]. فتال نیشابورى‏، روضة الواعظین و بصیرة المتعظین‏، ج 1، ص 531، نشر دلیل ما، قم، چاپ اول، 1423ق.
[18]. التتمة فی تواریخ الأئمة علیهم السلام‏، ص 123.
[19]. الأئمة الاثنا عشر، ص 98؛ إعلام الورى بأعلام الهدى‏، ج 2، ص 41؛ أنیس المؤمنین‏، ص 203.
[20]. بحار الأنوار، ج ‏۴۹، ص ۳.
[21]. عیون اخبار الرضا«ع»، ج ۲، ص 184.
[22]. پژوهشى دقیق در زندگانى امام رضا علیه السلام‏، ج 2، ص 347.