گشتی در کاخ سفید تهران | استراحت گاه فرح و شاه پهلوی 

کاخ سعد آباد تهران، کاخ سفید تهران، یک اثر هنری بی مانند. بگذارید مثالی بزنیم: وقتی سوار مرسدس بنز شوید، دل‌تان نمیخواهد اتومبیل را ترک کنید. وقتی وارد کاخ سفید تهران هم شوید، دیگر دلتان نمیخواهد این خانه را ترک کنید. این کاخ با شکوه متعلق اسـت بـه محمدرضا شاه پهلوی و همسرش فرح پهلوی، با پارس ناز همراه باشید تا گشتی دراین خانه زیبا بزنیم.

گشتی در کاخ سفید تهران

کاخ سعد آباد تهران

این کاخ در ابتدا قرار بود محلی برای پذیرایی از مهمانان خارجی و مقامات عالی‌رتبه باشد؛ اما درنهایت بـه خانه اصلی این خانواده تبدیل میشود و بدلیل همین تغییر کاربری ساخت آن تا ده سال طول میکشد. این عمارت خوش آب‌وهوا از سال ۴۶ تا ۵۷ محل زندگی خانواده محمدرضا شاه بود محلی کـه شاید آخرین روزهای حضور خانواده سلطنت رابه خودش دیده اسـت.

نمای این ساختمان ساده اسـت و با معماری‌هاي هنری قاجار تفاوت زیادی دارد؛ اما در عین حال ضدگلوله، ضد توپ و ضد زمين لرزه اسـت. در یکی از روزهای سرد بهمن‌ماه سراغ این کاخ رفتیم. «زینب نصیری» راهنمای کاخ، کسی بود کـه از همان ابتدا با مـا همراه شد و مـا را در جریان ریزودرشت خانه سابق پهلوی‌ها قرارداد.

سالنی با سقف متحرک و سالن سینمای اختصاصی

در راکه باز کنید، اول‌ازهمه سقف و ستون‌هاي بلند ساختمان چشمتان را می گیرد و اگر سرتان را کمی بالاتر بگیرید، سقف متحرک آلومینیوم یا سان روف خانه را می بینید کـه باز و بسته می شود. برای همین می توان با باز کردنش روزها نور رابه سطح خانه پاشید و شب‌ها هم ستاره‌ها را تماشا کرد و حتی میتوان با روشن کردن نورافکن‌ها نور رابه آسمان انداخت و از تماشای آن لذت برد.

کاخ دو طبقه و یک نیم‌طبقه دارد. معمار ساختمان یک مهندس ایرانی بنام «محسن فروغی» اسـت. همان کسیکه طراح سعدیه شیراز اسـت. دکوراسیون داخلی خانه هم کار یک تیم فرانسوی اسـت.

کمی کـه جلوتر بیایید و دو سه پله را رد کنید بـه سرسرای کاخ میرسید کـه دورتادور آنرا فرش‌هاي راوند کرمان و مبل‌هاي فرانسوی پر کرده‌اند. در یکی از فرش‌ها عکسهای ۱۰۹ سلطان ایرانی دورتادور آن نقش بسته اسـت.

در ترنج این فرش ۵۶ نفر از افراد مشهور دنیا مثل کنفوسیوس، حضرت سلیمان «ع»، حضرت موسی «ع» و … جا خوش کرده‌اند و بـه‌حق نامش «فرش مشاهیر» شده اسـت. دست چپتان هم فرشی دیگر شبیه همین می بینید با این تفاوت کـه ۷۲ سلطان افسانه‌اي شاهنامه درون آن دیده میشوند و برای همین نام این‌یکی هم میشود، «فرش سلاطین».

تالار آبی و میزبانی از کارتر

در سمت چپ سرسرا تالار آبی برای مهمانی‌هاي ویژه وجوددارد کـه چون از پرده تا درودیوار آن آبی‌رنگ اسـت، بـه این نام مشهور شده اسـت. فعلاً دراین تالار بسته اسـت و بازدید ازآن ممکن نیست. آخرین جشنی کـه دراین تالار برگزار شد، بـه یکسال قبل از انقلاب برمی‌گردد؛ وقتی شاه، اول سال میلادی را جشن می گیرد و کارتر، رئیس‌جمهور ایالات امریکا مهمان ویژه اوست. اندکی قبل از انقلاب دکوراسیون قدیم تالار عوض میشود.

وسایل جدید از بيرون از کشور سفارش داده می شوند؛ اما عمر این کاخ مجال تغییر دکوراسیون رابه صاحبانش نمیدهد و وسایل جدید بـه گمرک ایران نمیرسند و بخاطر همین‌هم اکنون تالار آبی خالی اسـت و هرازچندگاهی در آن نمایشگاه برگزار می شود! اگر راهرو را تا انتهای سالن ادامه دهید، بـه اتاق نشیمن می رسید. اتاقی با مبل‌هاي مشکی‌رنگ فرانسوی کـه چرم اصل هستند و با ویترین‌هایي کـه با ظروف سفالی تمدن آمریکای جنوبی پر شده‌اند.

پشت این اتاق هم سالن سینمای اختصاصی با جایگاه ویژه شاه و ولیعهد وجوددارد. دو طرف ورودی سینمای اختصاصی ظروف قرن ۱۸ میلادی وجود دارند. البته مقابل در سینما هم یک ظرف طلاکاری دیده می شود.از اتاق نشیمن کـه بیرون بیایید، دقیقاً سمت راست کاخ و نرسیده بـه اتاق غذاخوری میتوانید ظروف چینی چک و فرانسه منقش بـه آرمیتاژ پهلوی را مشاهده کنید.

اتاق غذاخوری و پذیرایی

در همین راهرو اگر بـه سمت چپ بچرخید سالن غذاخوری ملوکانه را می بینید کـه با ظروف نقره با پوشش طلا و شمعدان‌هاي فرانسوی پر شده اسـت.

درضمن تمام مبلمان و تخت و کلا وسایل چوبی خانه و البته پارچه‌کشی‌ها و پرده‌ها فرانسوی هستند؛ پس دیگر از تکرار آن پرهیز می کنیم! در گوشه اتاق غذاخوری سماور قاجاری عتیقه را می توانید ببینید. خدمه در همین فضا غذا را تزیین و آماده ورود و سرو می کنند. 

اتاق غذاخوری

از اتاق غذاخوری کـه بیرون بیایید، در طرف سمت راست با یکی از درهای اتاق پذیرایی مواجه میشوید. اتاقی بزرگ با پنجره‌هاي ضدگلوله و آفتابی کـه تا وسط‌هاي اتاق ردپایش دیده می شود.

دراین پذیرایی می توانید چند دست مبل و عکس محمدرضا و فرح را در دو طرف اتاق ببینید. درون ویترین‌ها هم وسایل تزیینی پر کرده‌اند کـه جزو کلکسیون فرح بـه شمار می آیند.

راه‌ پله شاه

برای رسیدن بـه طبقه دوم چند راه وجوددارد. اول‌ازهمه آسانسوری اسـت کـه سالها بی‌استفاده مانده اسـت. دومین راه بالا رفتن از پله‌هاست. در چهار طرف کاخ راه‌پله وجوددارد کـه سه تا ازآن‌ها مخصوص خدمه اسـت و اما یکی کـه پله‌هایي با عرض بیشتر و ارتفاع کمتر دارد، تنها مختص شاه اسـت کـه اصطلاحاً بـه آن‌ «شاه‌رو» گفته می شود. از راه‌پله‌ها کـه بالا بروید قبل از رسیدن بـه طبقه دوم با دو اتاق مواجه می شویم.

یکی رختکن لباس نظامی و دیگری اتاق معاینات دکتری اوست کـه در خفا دکتر وی را معاینه می‌کرده و سعی در نظارت روند بیماری سرطان غدد لنفاوی‌اش را داشته اسـت و اما طبقه دوم! در طبقه دوم یک راهروی چهارگوش را می بینیم کـه سمت چپش را اتاق بچه‌ها بخود اختصاص داده اسـت. اول اتاق علیرضا را میبینیم کـه اتاق مطالعه و خواب و حمام و دست‌شویی و آشپزخانه جداگانه دارد.

اتاق خواب و مطالعه او جداست و با یک راهرو بـه هم وصل می شوند. همه ی بچه‌ها دراین کاخ حمام و آشپزخانه و ندیمه جداگانه داشته‌اند. هنوز برنامه درسی علیرضا روی دیوار اتاق مطالعه‌اش دست‌نخورده مانده و برچسب‌هاي میکی‌موسش بـه درودیوار حمام اختصاصی‌اش دیده میشود. علیرضا در دوران انقلاب حدود هشت سال داشته اسـت. سرنوشت پسر کوچک پهلوی خیلی شیرین نبوده ودر سال ۸۹ با یک گلوله و خودکشی بـه اتمام میرسد.

اتاق مطالعه علیرضا پهلوی

کمی آن‌طرف‌تر اتاق فرحناز دختر بزرگ فرح و محمدرضاست کـه او هم مانند برادرش حمام و رختکن اختصاصی و ندیمه مخصوص داشته اسـت. بین اتاق این دو فرزند شاه اتاق ندیمان آن‌ها قرار دارد کـه بصورت شیفتی دراین اتاق زندگی میکردند.

اتاق فرحناز با عروسک‌هاي چوبی مجارستانی و مجسمه‌هاي اسپانیایی تزیین‌شده اسـت. همه ی بچه‌ها در اتاق‌هایشان یک پیانوی اختصاصی داشته اند.

اتاق‌هاي فرح

تقریبا تمام اتاق‌هاي کاخ تودرتو هستند بـه هم راه دارند و این قضیه درباره اتاق‌هاي شاه و فرح بیشتر صدق می کند. فرح پهلوی، یک اتاق آرایش دارد کـه با لوازم‌آرایش آمریکایی و لوسترهای کریستال چک و برنز پر شده اسـت. این اتاق از طرف چپ بـه اتاق آهنگ و ورزش او می رسد و از طرف راست بـه اتاق‌خواب مشترکش با محمدرضا راه پیدا میکند. فرح بـه‌غیراز این اتاق، یک اتاق رختکن در همین طبقه دارد.

در آن هنوز تعدادی از لباس‌هایش کـه سوزن‌دوزی بلوچی هستند، دیده میشود. یک اتاق کار هم در نیم‌طبقه کاخ دارد کـه علاوه بر اتاق کارش، اتاق لیلا دختر کوچک او و ندیمه‌اش هم همان‌جاست. جالب اسـت بدانید لیلا هم بـه سرنوشت برادرش علیرضا دچار شده و او هم پس از انقلاب در اثر افسردگی بـه زندگی خود پایان داده و خودکشی کرده اسـت. در ورودی اتاق‌خواب فرح و محمدرضا می توان تابلوی بزرگی را دید.

در آن فرح درحالی‌کـه یک تاج بـه دست دارد، نقاشی شده اسـت. این اثر بـه کنایه می گوید کـه فرح نخستین و البته آخرین شهبانوی ایرانی بوده کـه تاج‌گذاری کرده اسـت! سالن‌ها در طبقه دوم با دو گوبلن بزرگ قرن ۱۸ میلادی تزیین شده‌اند و البته یک فرش بزرگ و عجیب در کف آن پهن شده کـه حاصل دست هنرمندان مشهدی اسـت. این فرش آن‌قدر ریزبافت اسـت کـه متخصصان میگویند گویا این فرش را کودکان بافته‌اند!

اتاق یا بهتر بگوییم اتاق‌هاي شاه در فاصله نزدیکی درکنار اتاق فرح قرار دارد. در گوشه سمت راست یک اتاق کار کوچک و سرویس بهداشتی قرار دارد ودر کنار آن رختکن و اتاقی برای استراحت نیمروزی او قرار دارد. دراین اتاق می توان نقاشی چهره‌ پدر و مادر محمدرضای پهلوی و البته تابلوی «دو زن» کـه هدیه «فروغی» بـه شاه در مراسم تاج‌گذاری اسـت را دید. تمام اتاق‌ها هم بـه تراس‌هایي بزرگ راه دارند.

این اطلاعات مربوط بـه قسمت‌هاي اصلی کاخ اسـت و باید گفت کاخ ولیعهد جداست و او در کوشک احمدشاهی در همین باغ نیاوران استقرار داشته اسـت. اتاق کار اصلی شاه هم در بیرون از این کاخ ودر عمارت صاحبقرانیه قرار داشته و بالاخره زیرزمین هم محل کار و استقرار خدمه و مطبخ بوده اسـت. البته تمام سال‌هایي کـه خانواده پهلوی دراین کاخ زندگی می‌کرده‌اند، نه ماه سال در این جا بوده‌اند.

اتاق استراحت نیمروزی شاه

کاخ نیاوران پر از مجسمه‌ها و تابلوها و تابلو فرش‌ها و وسایل قیمتی و قدیمی اسـت کـه دراین گزارش نمی‌توان بـه تمام ظرایف آن اشاره کرد و شاید بهتر باشد برای تماشای آن خودتان برای یک بار شده بـه آنجا بروید و از نزدیک آنرا مشاهده کنید.