بیش ­فعالی حالتی است که به کودکان اجازه نمی­دهد از توانائی­شان برای تمرکز و توجه به محیط اطرافشان استفاده کنند.

کودکان بیش ­فعال بسیار بی­قرار هستند و به­ راحتی حواسشان پرت می­شود. این موضوع باعث می­شود آنها به سختی بتوانند برروی هر کاری، حتی گوش دادن به حرف معلم و یا انجام کارهای روزانه، تمرکز کنند.

در تحقیقاتی که اخیرأ مؤسسه CDC آمریکا انجام داده است، نشان داده شده که 11 درصد کودکان دانش آموز مبتلا به بیش­ فعالی هستند.

انجمن ملی سلامتی روان آمریکا، تخمین می­زند بین 3 تا 5 درصد کودکان، مبتلا به بیش فعالی هستند، اما بعضی از متخصصین معتقدند که این رقم حتی می­تواند از 10 درصد نیز بیشتر باشد.

علائم بیش ­فعالی: بی توجهی، تحرک و فعالیت بیش از حد، عجله در انجام کارها

مهمترین علامت بیش فعالی ناتوانی در توجه کردن به اطراف است. بچه­ های بیش فعال ممکن است با گوش دادن به حرفهای یک گوینده، پیروی از دستورات، انجام کارها یا حفظ نظم وسائل شخصی­شان مشکل داشته باشند.

آنها ممکن است گاهی افکار و تصورات خیالی داشته باشند و بر اثر بی دقتی اشتباهاتی مرتکب شوند. کودکان بیش­ فعال از انجام فعالیت ­هایی که نیاز به حفظ تمرکز دارد و یا آنهایی که ممکن است برای­شان خسته کننده باشد، فرار می­کنند.

یکی دیگر از نشانه ­های بیش ­فعالی، تحرک و فعالیت بیش از حد است.

منظور از فعالیت بیش از حد، یعنی اینکه کودک نمی­تواند یک جا آرام بنشیند.

کودکان بیش فعال ممکن است مدام در حال دویدن یا پریدن برروی چیزی باشند، مخصوصأ زمانی­که در خانه هستند.

زمانی هم که نشسته­ اند، دوست دارند پیچ و تاب بخورند، بی­قرار باشند، بالا بپرند یا پرحرفی کنند. بعضی از کودکان بیش­فعال، بیش از حد صحبت می­کنند و در هنگام بازی سر و صدای زیادی به راه می اندازند.

سومین علامت بیش ­فعالی، عجله در انجام کارهاست، مانند به هم ریختن صف، مزاحمت ایجاد کردن برای دیگران یا پاسخ دادن به سوال معلم قبل از کامل شدن سوالش. این جنبه از بیش ­فعالی باعث می­شود کودکان سخت بتوانند منتظر نوبت­شان بشوند و یا قبل از انجام هر کاری فکر کنند.

تاثیر بیش ­فعالی در زندگی روزمره

در صورت درمان نشدن، بیش­ فعالی می­تواند بر رشد اجتماعی و تحصیلی بچه ­ها تاثیرات منفی زیادی داشته باشد.

عدم توانائی تمرکز در این بچه ­ها اغلب منجر به کارائی ضعیف در مدرسه می­شود. بچه­ هایی که حرف کسی را قطع می­کنند و یا صف را به هم می­ریزند، ممکن است در ایجاد یا حفظ رابطه دوستی با دیگران دچار مشکلاتی شوند.

کودکان بیش فعال ممکن است اعتماد به نفسشان کم شود و در نتیجه آن به رفتارهای پرخطر دست بزنند. بیش ­فعالی همچنین خطر افسردگی دوران کودکی و همینطور اختلالات عصبی را افزایش می­دهد.

علل بروز بیش­ فعالی

کودکان بیش ­فعال، فعالیت کمتری در قسمتی از مغز که مسئول کنترل توجه فرد است، دارند. آنها همچنین ممکن است تعادلی در مواد شیمیایی مغز که انتقال دهنده ­های عصبی نامیده می­شوند، نداشته باشند.

هنوز نامشخص است چه چیزی باعث این بی نظمی­ ها می­شود، اما بیش ­فعالی ریشه در سابقه خانوادگی دارد، بطوری که تعداد زیادی از متخصصین معتقند ژنتیک نقش مهمی در بروز بیش فعالی در کودک دارد.

تشخیص بیش ­فعالی

هیچ آزمایش خاصی جهت تشخیص بیش­ فعالی وجود ندارد، بیش فعالی کودک از روی توصیف خانواده درباره مشکلات رفتاری کودک­شان در خانه و مدرسه تشخیص داده می شود.

برای اثبات وجود بیش ­فعالی، یک کودک باید بعضی از ترکیبات بی توجهی، فعالیت بیش از حد و عجله در انجام کارها را حداقل برای مدت 6 ماه، در سطحی که متفاوت با همسن و سال­هایش باشد، از خود بروز داده باشد.

انواع بیش ­فعالی

به طور کلی، سه نوع اختلال بیش ­فعالی وجود دارد:

1- نوع ترکیبیعمومی ترین آنهاست و برای کودکانی که هر سه علامت بی توجهی، فعالیت بیش از حد و عجله در انجام کارها را با هم دارند به­ کار می­رود.

2- در نوع فعالیت بیش از حد یا عجله،کودکان بی­قرار هستند و نمی­توانند انگیزه ناگهانی خود برای انجام کاری را کنترل کنند.

3- بچه های دارای اختلال بیش فعالی از نوع بی­ توجهی­­، که قبلا اختلال کمبود توجه نامیده میشد، مشکل جدی در تمرکز دارند. اما به اندازه کافی شلوغ نیستند و معمولا نظم کلاس درس را به هم نمی­ریزند.

درمان­ بیش فعالی

درمان های دارویی به همراه کنترل رفتارهای فعالیت بیش از حد و عجولانه بوسیله خود کودک، می­تواند به افزایش ظرفیت توجه کودک کمک کند. مطالعات نشان داده ­اند که این روش در 70 تا 80 درصد بیماران موثر بوده است.اگرچه آنها ممکن است اثرات جانبی مشکل ساز نیز داشته باشند.

مشورت برای درمان بیش ­فعالی

مشورت کردن والدین با متخصصین، برای اینکه بدانند کودک­شان چطور می­تواند یاد بگیرد، با ناکامی­های خود رفتار کند و اعتماد به نفس خود را بدست بیاورد، ضروری است. این کار همچنین برای آنها راهکارهای حمایت از کودک­شان را بوجود می­آورد.

یک نوع خاص درمان که یادگیری مهارت­ های اجتماعی نامیده می­شود، می­تواند به فرایند یادگیری کودکان کمک کند. مطالعات نشان داده ­اند که درمان طولانی مدت با ترکیبی از داروها و رفتار درمانی، موثرتر از خود دارو به تنهایی است.

تحصیلات و آموزش­های ویژه کودکان بیش ­فعال

اکثر کودکان بیش فعال در کلاسهای درس استاندارد به همراه کودکان سالم تحصیلات خود را پشت سر می­گذارند، در حالی که بعضی از آنها در یک محیط ساخت یافته تر مناسب خودشان عملکرد بهتری دارند.

این آموزش ها مختص ناتوانی های خاص این بچه ها در یادگیری و اختلالات رفتاری طراحی شده است. البته همه کودکان بیش فعال شامل این آموزش­های خاص نمی­شوند.

نقش کارهای روزمره

والدین می­توانند با قرار دادن برنامه ­های روزمره مشخص برای کودکانشان به آنها نقش مهمتری در خانه بدهند. به دیوار زدن یک برنامه زمانبندی روزانه، به کودکان شما یادآوری می­کند در هر زمان از روز چه کارهایی برای انجام دادن دارند.

این کار می تواند به کودک بیش فعال شما کمک کند تا روی کاری که انجام می دهد تمرکز کند. این برنامه زمانبندی باید شامل زمانهای خاصی برای بیدار شدن از خواب، غذا خوردن، بازی کردن، انجام تکالیف، فعالیتها، زمان خواب و سایر کارهای روزمره باشد.

مواد غذایی مناسب برای کودکان بیش فعال

محققین هنوز بر سر اینکه آیا رژیم غذایی می تواند علائم بیش فعالی را بهبود ببخشد یا نه اختلاف نظر دارند. با این حال، مطالعات روی رژیم های غذایی کودکان بیش فعال نتایج گوناگونی را نشان داده است.

بعضی از متخصصین سلامتی معتقدند که غذاهای مناسب برای مغز می تواند نشانه های بیش فعالی را کاهش دهد. غذاهای با پروتئین بالا مثل تخم مرغ، گوشت، لوبیا و آجیل ممکن است تمرکز را بهبود بخشند.

همچنین جایگزین کردن کربوهیدرات های ساده همانند آب نبات و نان سفید با کربوهیدرات های پیچیده مانند گلابی و نان کاملا تهیه شده از گندم نیز میتواند مفید باشد. قبل از ایجاد هر گونه تغییر ناگهانی در رژیم غذایی کودکتان، با پزشک متخصص کودکتان مشورت کنید.

تنقلات و بیش فعالی

با وجود اینکه معمولا کودکان بیش فعال با خوردن تنقلاتی که از شیرینی زیادی برخوردارند علائم­شان شدیدتر می­شود، هیچ مدرکی مبنی بر اینکه شکر یک علت محرک اختلال بیش فعالی است وجود ندارد. بعضی از والدین عقیده دارند که غذاهایی که مواد نگهدارنده دارند، علائم بیش فعالی را شدیدتر می­کنند.

رابطه بین تلویزیون و بیش فعالی

با وجود اینکه رابطه بین تماشای تلویزیون و بیش فعالی نامشخص است بهتر است تماشای تلویزیون برای کودکان خردسال محدود شود. برای کمک به افزایش مهارت های توجهی کودکتان او را به فعالیتهایی مانند بازی­های مختلف، حل کردن پازل ها و مطالعه کردن تشویق کنید.

پیشگیری از بیش فعالی

هیچ راه مطمئنی برای پیشگیری از بیش فعالی در کودکان وجود ندارد ولی راه هایی برای کاهش دادن ریسک وقوع آن وجود دارد. شما می­توانید با حفظ سلامتی خود در طول دوران بارداری شانستان را برای داشتن کودکی سالم و به دور از بیش فعالی افزایش دهید.

برای اینکار باید با پرهیز از مصرف الکل، مواد مخدر و تنباکو شروع کنید. کودکانی که مادرانشان در طول دوران بارداری سیگار می­کشند، احتمال مبتلا شدن به بیش فعالی در آنها دو برابر بیشتر است.

چشم اندازی برای کودکان بیش فعال

با مداوا کردن، تعداد زیادی از کودکان بیش فعال بهبود پیدا می­کنند. آنها باید به پیگیری منظم خود برای درمان کامل ادامه دهند، زیرا تعداد زیادی از آنها همزمان با افزایش سنشان، شدت اختلالشان نیز افزایش پیدا میکند.

با این وجود، بیش از نیمی از بیماران حتی وقتی که به دوران بزرگسالی خود میرسند هنوز علائم بیش فعالی را تجربه می­کنند.

منبع:شفاجو