مادربزرگ تابستانها تا وقتی آفتاب وسط آسمان بود، نمیگذاشت در حیاط بازی كنیم. می گفت اگر آفتاب زیاد روی سرت بتابد، خوندماغ میشوی و البته این را برای ترساندن مـا نمی گفت؛ بـه آن اعتقاد داشت.
حتماً تاكنون افراد زیادی را دیدهاید كه خوندماغ شدهاند. شاید هم خودتان بارها دچار این مشكل شده باشید.
عقاید متفاوتی در مورد خوندماغ وجوددارد؛ حتی بعضی معتقدند اگر كسی خیلی خوندماغ شود حتماً سرطان یا بیماری صعبالعلاجی دارد در حالی كه دكتر ابراهیم رزمپا، متخصص گوش و حلق و بینی و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشكی تهران میگوید: خیلی وقتها مشكل فقط خشكی مخاط اسـت.
دكتر رزمپا با اشاره بـه اینكه دلایل بسیار زیاد و متنوعی برای بروز خوندماغ وجوددارد، میگوید: گاهی اشكال در خود بینی اسـت مثلاً ممكناسـت مخاط بینی خشك باشد، با دستكاری و ورود جسم خارجی یا هرگونه ضربه بـه آن هم خون ریزی شروع میشود.
اهی هم در بینی تومور وجوددارد كه باعث خون ریزی می شود. استفاده از داروها مثل اسپری آلرژی كه در بینی می زنند نیز مخاط آنرا خشك و مستعد خون ریزی میكند. اشكالات تشریحی مثل اشكالات عروقی مخاط بینی نیز می تواند سبب خون دماغ شود.
او میافزاید: اگر كسی دچار هر نوع اختلال آناتومیك بینی باشد، مستعد خوندماغ میشود مثلاً درصورت انحراف تیغه بینی، یك طرف بینی بیشتر در دسترس هوای خشك قرار می گیرد و مخاطش بسیار خشك می شود.
علاوه بر این، خون ریزی از بینی در افرادی كه بـه هر دلیل جراحی بینی انجام دادهاند و افراد دچار بیماریهاي التهابی مثل رینیت، معتادان بـه كوكایین و هر نوع مخدر استنشاقی، بیشتر اتفاق میافتد.
البته گاهی هم خوندماغ می تواند بدون علت باشد ودر بررسیها علتی برای آن پیدا نشود. این فلوشیپ جراحی سر و گردن تاكید میكند:
اگر خون ریزی مدام تكرار شود، ممكناسـت نشانه بیماری عمومی مثل اختلالات انعقادی یا خونی، لوسمی «سرطان خون» باشد و حتماً باید بیمار بررسی بیشتر شود.
گاهی خوندماغ تظاهر یك بیماری اسـت
اختلالهاي انعقادی مثل هموفیلی، لوسمی «سرطان خون»، كمبود پلاكت، فشارخون بالا ودر بچهها بیماریهاي تنفسی ویروسی یا بیماریهاي زمینهاي و خونی. این متخصص گوش و حلق و بینی با برشمردن این موارد بعنوان بیماریهایي كه یكی از تظاهراتشان میتواند خون ریزی از بینی باشد، توضیح میدهد: بینی افراد عادی در هوای خشك و با دستكاری ممكن اسـت دچار خون ریزی خفیف شود، ولی در كسانی كه بیماری زمینهاي و خونی دارند، شدیدتر اتفاق میافتد. در سنین بالا نیز علت خون ریزی طبق معمول فشارخون بالا یا مشكلات عروقی اسـت.
وقتی خوندماغ می شویم
خیلی از مـا وقتی خودمان یا دیگری دچار خوندماغ می شود، دستپاچه می شویم و نمیدانیم چـه كنیم، ولی این متخصص گوش و حلق و بینی توصیه میكند، ضمن حفظ خونسردی این اقدامها را انجام دهیم: ابتدا طوری بنشینید كه بالا تنه از پایین تنه بالاتر قرار بگیرد. بعد دو پره بینی را آرام با انگشت بگیرید و 5 دقیقه فشار دهید. سپس كمپرس سرد دو طرف بینی بگذارید.
دكتر رزمپا تاكید میكند: برخی معتقدند كسی كه دچار خوندماغ شده باید سرش را كاملا بـه عقب متمایل كند، اما این كار اشتباه اسـت و باعث میشود خون بـه حلق و ریه وارد شود مخصوصا اگر شدید باشد حالت نیمهنشسته، بهترین حالت اسـت.
كی باید بـه پزشك مراجعه كرد
اگر خون ریزی با اقدامهایي كه گفتیم كنترل شد، چـه بهتر ولی اگر ادامه پیدا كرد و با این اقدامهاي ساده بند نیامد چـه؟ دكتر رزمپا می گوید: اگر خون ریزی بند نیامد یا حتی زود بند آمد ولی تكرار شد و مدام اتفاق افتاد یا شدید بود، حتماً باید بـه پزشك مراجعه كرد.
اگر خون ریزی با علائم دیگری مثل سردرد باشد یا گرفتگی بینی هم وجود داشته باشد، مخصوصا بچهاي كه خوندماغ می شود و بینیاش میگیرد، باید حتماً بـه پزشك مراجعه كرد.
اگر ترشح بینی در بچه بدبو باشد، دلیلش این اسـت كه جسم خارجی در بینی وجوددارد، مگر اینكه خلافش ثابت شود.بـه گفته این فلوشیپ جراحی سر و گردن، ترشح خونی مداوم از بینی می تواند نشانه تومور خوشخیم یا بدخیم باشد.
تومور خوشخیم آنژیوفیبروم بیشتر در پسرها و تا حوالی اوایل سن بلوغ كه تغییرات بینی ایجاد می شود، شایعتر اسـت ولی گاهی بعد ازآن هم دیده می شود.
وقتی كار بـه درمانگاه و بیمارستان میكشد
اگر خون ریزی ادامه پیدا كند و شدید باشد، كار بـه پزشك و بیمارستان میكشد، اما در بیمارستان برای بیمار چـه میكنند؟ دكتر رزمپا بـه این پرسش اینگونه پاسخ میدهد: ابتدا برای بیمار تامپون میگذاریم یعنی یك باند باریك رابه پماد آنتیبیوتیك مثل تتراسیكلین آغشته میكنیم تا 72 ـ 48 ساعت بماند تا خون بند بیاید.
او ادامه میدهد: شایع ترین محل خون ریزی قسمت قدامی تیغه بینی اسـت. گاهی درصورت خون ریزی طولانیمدت اگر پزشك در معاینه رگ عامل خون ریزی را ببیند و محل خون ریزی محدود و مشخص باشد، آن رابا برق، مواد شیمیایی و رادیوفركوئنسی میسوزاند.
این استاد دانشگاه تاكید میكند: در كسی كه بدلیل فشارخون و لوسمی خوندماغ شده و محل خون ریزیاش پراكنده اسـت، نه تنها سوزاندن بـه نفع بیمار نیست بلكه وضع را بدتر میكند و باید مشكل زمینهاي حل شود. از سوی دیگر، سوزاندن باید محدود و بادقت باشد چون اگر با بیاحتیاطی باشد، باعث سوراخ شدن تیغه بینی می شود.
بـه گفته دكتر رزمپا گاهی خون ریزی بینی آن قدر شدید اسـت كه برای بـهوجود نیامدن مشكل جدی برای بیمار و حتی بـه خطر نیفتادن جان او جراحی لازم اسـت كه امروزه با آندوسكوپی انجام میشود.
با این روش هم محل خون ریزی مشخص و هم درمان انجام می گیرد، ولی گاهی این هم مفید نیست و از راه گردن، رگ اصلی را «كاروتید خارجی» میبندند.
اگر زیر آفتاب بایستیم، خوندماغ می شویم؟
حالا میرسیم بـه انچه ابتدای متن مطرح كردیم و عقیده مادربزرگها در مورد اینكه اگر زیر آفتاب بایستیم، خوندماغ می شویم.
این متخصص گوش و حلق و بینی دراین باره میگوید: طبق معمول بیشتر در فصل زمستان كه هوا سرد و خشك اسـت، خوندماغ شایعتر اسـت مخصوصا در محیط دربستهاي كه در آن وسایل گرمكننده وجوددارد، اما اگر در تابستان كسی در دسترس گرمای زیاد قرار گیرد، برای اینكه بدن بتواند گرما را دفع كند، عروق سطحی گشادتر میشود و خوندماغ در افرادی كه مستعد هستند، اتفاق میافتد.