داروهای ضد رترو ویروسی (Anti-Retro-Viral drugs) یكی از عواملی هستند كه از انتقال HIV از مادر به جنین جلوگیری می‌كنند. انتقاال مادر به كودك بعنوان انتقال عمودی هم یاد می‌شود (Vertical transmission) كه ممكن است از طریق راههای زیر رخ دهد:

1- قبل از تولد 2- طی زایمان 3- بعد از تولد از طریق شیر مادر

زنان مبتلا به HIV می‌توانند خطر انتقال HIV به فرزندانشان را از طریق راههای زیر بكاهند:

1 – مصرف داروهای ضد رترو ویروس در زمان حاملگی (بجز 4-3 ماه اول حاملگی)

2 – مصرف داروهای ضد رترو ویروسی هنگام وضع حمل

3 – انتخاب زایمان سزارین

4 – درمان كوتاه مدت نوزاد متولد شده با داروهای ضد رترو ویروسی

5 – عدم تغذیه با شیر مادر مبتلا به HIV

در كشورهای ثروتمند، زنان با استفاده از مزایای راه حلهای در دسترس، شانس انتقال HIV از مادر به جنین را به میزان زیادی می كاهند.

بدون مداخله، میزان انتقال در محدوده 45 تا 25% خواهد بود. و با مداخلات این میزان 2% خواهد بود. در كشورهایی كه امكانات كمی در دسترس است با استفاده میزان كمی از داروها در طی وضع محل از میزان انتقال تا حدودی كاسته می‌شود.

بطور كلی داروهای ضد رترو ویروسی برای مادران باردار قبل از هفتة 14-12 حاملگی توصیه نمی‌شود مگر اینكه دلیل اورژانس پزشكی در بین باشد٬ چرا كه این داروها منجر به عوارض جانبی بر روی جنین در مراحل اولیه تكامل می شوند.

اولین دارویی كه برای پیشگیری از انتقال HIV از مادر به جنین بكار برده شد AZT در سال 1994 بود.

(AZT یا Zidovudin ٬ برای اطلاع بیشتر در مورد این دارو و دیگر داروهایی که در این قسمت نام برده شده است٬ اینجا را کلیک کنید)

AZT هنوز تنها دارویی است كه برای مطالعات در حاملگی استفاده می‌شود. در كشورهایی كه AZT بطور گسترده در طی حاملگی استفاده می‌شود اثرات قابل توجهی در کاهش انتقال HIV از مادر به جنین داشته است داروهای جایگزین دیگری همچون 3TC , nevirapine و تركیب AZT+3TC هم وجود دارند مسئولان بهداشتی سلامت٬ بایستی اطلاعات كافی در مورد داروها و در دسترس بودن آنها داشته باشند. یك راه حل مورد استفاده در زنان HIV مثبت، استفاده از داروهای ضد رترو ویروسی طی وضع حمل است.

در كشورهای با تسهیلات كم٬ استفاده از داروهای ضد رترو ویروس طی وضع حمل٬ تنها راه موجود برای جلوگیری از انتقال HIV از مادر به كودك است و در بسیاری از كشورهایی كه فقر پزشكی دارند توسط برخی كارخانه‌ها مقدار كمی از nevirapine بطور رایگان برای استفاده طی وضع حمل٬ در اختیار این مادران قرار می‌گیرد.

– هیچ توصیه قطعی جهت روش مطمئن وضع محل٬ در زنان مبتلا به HIV وجود ندارد. بطور کلی؛ دو روش برای وضع حمل وجود دارد: روش زایمان طبیعی (واژینال) و روش سزارین كه هر كدام مزایا و خطراتی دارد.

در روش سزارین : جنین از طریق عمل جراحی از دیواره شكمی مادر خارج می‌شود. در سزارین برای جلوگیری از تماس جنین با ترشحات و خون مادر باید تمهیدات خاصی انجام شود که برای به حداقل رساندن تماس نوزاد با خون مادر، روش سزارین غیر خونی (Bloodless caesarean section) انجام می‌شود. این روش شامل كنترل عروق خون مادری برای جلوگیری از خونریزی است. (توسط حرارت، سرما یا وسایل خاص (staples) )

برای زنانی كه به مراقبتهای مناسب قبل از زایما(Prenatal) ن وHAART دسترسی داشته‌اند٬ اینكه انجام سزارین برای آنها مزیت بیشتری از استفاده موثر HAART داشته باشد یا نه٬ هنوز شناخته شده نیست.

اگرچه مزایای سزارین بنظر واضح است ولی برخی پزشكان آنرا توصیه نمی‌كنند چرا كه در معرض خطر قرار دادن سلامت مادر در كشورهای فقیر، همراه با عفونت می‌باشد.

در كشورهایی كه داروهای ضد رترو ویروسی در دسترس است بطور معمول به نوزادانی كه از مادران +HIV متولد شده‌اند برای مدت خاصی داروهای ضد HIV می‌دهند.

 

حامله شدن در زن آلوده به HIV

اگر شما یك زن مبتلا به HIV + هستید و در فكر بچه‌دار شدن می‌باشید بهتر است به مسایل حین حاملگی خوب فكر كنید.

مسئولین بهداشتی باید قادر باشند تا بهترین انتخاب را برای سلامت شما و فرزندتان در نظر بگیرند. ممكن است تصور كنید كه سلامت فرزندتان مهمترین مساله است اما سلامت شما هم به همان میزان مهم است. شما باید همان مراقبتهای استاندارد موجود كه برای هر زنی كه تصمیم به حاملگی دارد یا هم اكنون حامله است را دریافت كنید.

سلامت زن HIVمثبتی كه حامله است همانند زن HIV مثبتی كه حامله نیست

زن HIV مثبتی كه حامله است٬ پس از ماههای اول حاملگی می‌تواند داروهای ضد HIV را دریافت كند تا هم به سلامت وی كمك كند و هم از انتقال HIV به جنین جلوگیری شود.

HIV فرآیند حاملگی را تغییر نمی‌دهد و بر روی رشد و تكامل جنین تأثیر گذار نیست. (بعنوان مثال منجر به تولد نوزاد عقب افتاده ذهنی یا دارای نقص عضو نخواهد شد.)

در برخی كشورها٬ زنان طی وضع حمل دارو می‌گیرند و روش زایمان انتخاب می‌شود و از تغذیه كردن نوزاد منع می‌شوند و به نوزاد نیز برخی داروهای ضد HIV می‌دهند.

گاهی اوقات زن مبتلا به HIV كه در حال درمان است متوجه حامله بودن خود می‌شود كه بایستی فوراً با پزشك در میان گذاشته شود تا راهنماییهای لازم در اختیار او قرار گیرد و جهت تغییر داروهای مصرفی به داروهای مناسب دوران حاملگی اقدام گردد. بدون مشورت با پزشك نباید داروها تغییر داده شوند. اگر فردی درمان را خودسرانه قطع كند میزان ویروس موجود در خون وی ممكن است افزایش یابد که ریسك انتقال HIV به دیگران را بالا می‌برد.

برای هر گونه تغییر یا قطع درمان بایستی با پزشك مشورت شود.

آگاهی از HIV مثبت بودن زن در حین حاملگی

گاهی اوقات هنگامی كه فرد حامله است متوجه می‌شود كه به ویروس HIV آلوده است.
مشخصاً، مساله اصلی سلامت جنین است اما همانگونه كه در بالا شرح داده شده اقداماتی برای جلوگیری از انتقال HIV از مادر به جنین می‌توان انجام داد.

مشورت با پزشك جهت انجام كارهای لازم برای مادر وجنین ضروری است.

آزمایشها

تست HIV- antibody برای کودک قابل انجام است ولی ضرورتاً نشان نمی‌دهد كه كودك آلوده است یا خیر. چرا که، تمام كودكانی كه از مادر HIV مثبت متولد می‌شوند HIV- antibody دارند.

نوزادنی كه آلوده نشده‌اند به مروز زمان تا 18 ماهگی antibody را از دست می‌دهند؛ بنابراین وقتی كه نوزاد به 18 ماهگی برسد تست HIV- antibody پاسخ دقیق خواهد داشت در برخی موارد انجام تستهای تشخیصی دیگر از قبیل PCR (Polymerase chain Reaction) سریعتر وضعیت بچه را تعیین می‌كند اگرچه PCR بطورگسترده در بسیاری از كشورها در دسترس نیست.

مادران، شیر دهی و HIV

برای مادرانی که HIV مثبت هستند، تصمیم گیری درباره شیردهی به نوزاد و یا چشم پوشی از آن٬ یک “دو راهی” بسیار سخت و ترس آوری می تواند باشد. پیش از انتخاب، بایستی میزان خطر شیردهی طبیعی و یا عدم شیردهی نوزاد بررسی و مقایسه شود.

میزان خطر دریافت آلودگی نوزادن از مادران آلوده به HIV بین 10 تا 20 درصد می باشد.

این در حالی است که نوزادانی که با شیر مادر تغذیه نمی شوند، شش برابر نوزادانی که در دوران شیرخوارگی از سینه مادر تغذیه می کنند، در معرض خطر مرگ بر اثر ابتلاء به اسهال و یا آلودگی های تنفسی هستند. علاوه بر آن، شیر مادر تامین کننده کامل نیاز کودک به مواد غذایی می باشد و همچنین سیستم دفاعی بدن نوزاد را تقویت می کند.

HIV در شیر مادر هم یافت شده است و در زنان آلوده به HIV اگر دسترسی به شیر مطمئن جایگزین داشته باشند توصیه می‌شود كه به نوزادشان شیر خودشان را ندهند.

بدون هیچ مداخله درمانی، میزان انتقال HIV از مادر به نوزاد در زنان HIV مثبتی كه فرزندشان را شیر نمی دهد 25-15% است و در زنان HIV مثبتی كه فرزندشان را شیر می‌دهند 45-25% می باشد.

برخی مطالعات نشان داده است كه تغذیه با شیر مادر آلوده به HIV می‌تواند مزایای استفاده از درمان ضد رترو ویروس طی حاملگی و زایمان را بی‌اثر كند.

دركشورهایی كه آب آشامیدنی سالم در دسترس نیست. ریسك دیگر موارد تهدید كننده زندگی در تغذیه با شیر خشك ممكن است خطرناكتر از ریسك HIV در تغذیه با شیر مادر آلوده باشد. هر چند كه قیمت بالای شیر خشك استفاده آنرا در چنین كشورهایی محدود می‌كند.

تغذیه كودك با شیر مادر و بقیه مایعات شامل شیر خشك، آب قند، آب گریت فروت و داروهای متداول را “تغذیه تركیبی” می‌گویند(mixed feeding). در برخی مطالعات مشخص شده كه تغذیه تركیبی نسبت به تغذیه انحصاری با شیر خشك یا شیر مادر٬ ریسك بیشتری دارد.

تغذیه تركیبی باعث آسیب آستر معده و روده كودك می‌شود و HIV موجود در شیر مادر آلوده راحتر می‌تواند كودك را آلوده كند.

گاهی اوقات بخاطر بیماری یا شغل خاصی که مادر دارد٬ نمی‌توانند منحصراً تغذیه با شیرمادر انجام دهند در این موارد٬ وقتی كه موارد جایگزین در دسترس است به مادران آلوده به HIV توصیه به تغذیه با شیر مادر نمی‌شود ولی تحقیقات بیشتری برای مقایسة‌ ریسك تغذیه انحصاری شیر مادر و تغذیه تركیبی لازم است.

بنابراین، یک مادر چگونه بایستی در مورد شیر دادن به فرزندش تصمیم بگیرد؟

قدم اول این است که یک آزمایش HIV بر روی مادر انجام شود.

در صورتی که جواب آزمایش منفی بود جای هیچ تردیدی وجود ندارد و با خیال آسوده می تواند کودک خود را شیر دهد.

در صورتی که جواب آزمایش مادری مثبت بود در قدم اول بایستی به جایگزین ها فکر کند. تنها فرمول انتخاب غذای جایگزین برای کودک شیرخوار این است که مادر به آب آشامیدنی تمیز و سالم برای حداقل مدت شش ماه بدون مشکل دسترسی داشته باشد. جایگزین های دیگر شامل دسترسی به شیر تعدیل شده و پاستوریزه حیوانی و یا شیردهی توسط زن شیرده دیگری که سالم است می باشد.

اگر هیچکدام از این راه ها و جایگزین ها در دسترس، مطمئن و یا دوام دار نبود توصیه شده است که مادران نوزادان شیرخوار خود را فقط برای مدت شش ماه شیر بدهند. اگر یک مادر آلوده به HIV زمان طولانی تری به نوزاد خود شیر بدهد خطر بیشتری کودک را تهدید خواهد کرد.

نوزادانی که به مدت شش ماه از مادر آلوده تغذیه می شوند تنها به میزان یک سوم اطفالی که به مدت دو سال تغذیه می شوند، درمعرض خطر آلوده شدن به HIV قرار دارند (در طی این شش ماه نیز توصیه شده است که مادران تنها به سه ماه اول اعتماد کنند).