او در یك خانواده اشرافی بزرگ شد. دوره جوانی او همراه بود با دوره درخشندگی فرهنگ آتنی و در همان دوران، در سن بیست سالگی با سقراط ملاقات كرد و شاگرد او شد. بستگانش اصرار داشتند كه او به حرفه خانوادگی خود یعنی سیاست بپردازد، اما وقتی محاكمه و مرگ استادش را به دست سیاستمداران مشاهده كرد، سیاست را رها كرد. او در محاكمه سقراط حاضر بود و اتفاقات آن را در آثار خود ثبت كرده است.پس از مرگ استاد، افلاطون آتن را ترك و به مناطق مختلفی نظیر مگارا و سیسیل سفر كرد كه خطرات بزرگی هم برایش در بر داشت؛ تا جایی كه اسیر شد و حتی در معرض مرگ قرار گرفت؛ اما سرانجام آزاد شد و به آتن باز گشت.

وی در بازگشت به آتن در سال 388 ق.م، « آكاد می» خود را با هدف ترویج و تشویق بی طرفانه علم، در این شهر بنا كرد. آكادمی افلاطون را به حق می توان نخستین دانشگاه اروپایی نامید، زیرا در آنجا مطالعات و تحقیقات محدود به فلسفه محض نبود، بلكه رشته های وسیعی از علوم دیگر مانند ریاضیات، نجوم و علوم طبیعی را نیز در بر می گرفت. جوانان از شهر های دور و نزدیك به آن جا می آمدند و علوم مختلف را فرا می گرفتند. یكی از همین جوانان، ارسطو بود كه بعدها در زمره بزرگ ترین فلاسفه جهان قرار گرفت. افلاطون علاوه بر سرپرستی آكادمی و رهبری مطالعات، خود به تدریس نیز می پرداخت و شاگردانش از درس های او یادداشت بر می داشتند.

بسیاری از آثاری كه از او باقی مانده، حاصل این درسهاست. شهرت و اعتبار افلاطون به عنوان یك فیلسوف بزرگ و آگاه، سبب شد تا حاكم سیراكوز از او دعوت كند تا برای تربیت جانشینش به آن جا برود. این سفر به علت حوادثی كه پیش آمد، برای افلاطون جز رنج و دشواری در پی نداشت و او به آتن بازگشت. وی بعدها سفر دیگری هم به سیراكوز داشت كه آن هم بی نتیجه بود. او از سال 360 ق.م كه پایان سفر سومش بود، تا آخر عمر به فعالیت های علمی و فلسفی خود ادامه داد و در سال 348 ق.م درگذشت. افلاطون پایه گذار و در واقع طلایه دار بسیاری از مباحث عمیق فلسفی است. یكی از متفكران قرن بیستم می گوید: تمام تاریخ فلسفه تا به امروز، چیزی جز

حاشیه نویسی بر آثار افلاطون نیست. او در فلسفه كه تا آن زمان حول حقیقت واقعی اشیاء می گشت افق های تازه ای گشود و برای اولین بار مباحث گسترده معرفت شناسی را مطرح كرد. او حكیمی الهی بود و حقیقت چیز ها را ورای ماده و محسوسات و جزئیات می جست و بر همین اساس بود كه نظریه خاص خود موسوم به نظریه مثل را طرح نمود. تفكرات وی، مسیر فلسفه را تعیین كرد و شاگرد بزرگش ارسطو در بستر نظریات او بود كه حركت فلسفی اش را آغاز نمود. از افلاطون آثار بسیار بر جای مانده است كه شامل همه موضوعات مهم فلسفه و علوم انسانی می شود؛ مانند فیزیك، سیاست، اخلاق، منطق، زیبایی شناسی و غیره… .

آثار افلاطون همه در شمار بهترین آثار فلسفی تاریخ هستند. از آن ها می توان به رساله های: تیمائوس، تئتتوس، مهمانی، فیدون و پارمنید س اشاره كرد. مهم ترین ومشهور ترین اثر او جمهوری نام دارد كه جزو ده كتاب برتر تاریخ محسوب می شود. مسئله عمده ای كه افلاطون با آن روبرو بود، این بود كه آیا جهانی كه انسان در پیرامون خود درك می كند، واقعیت دارد یا ندارد؟ اگر واقعیت دارد، چرا متغییر است و ثابت نیست؟ و اگر واقعیت ندارد، پس آنچه هست، چیست؟ او می دید كه همه چیز در حال تغییر و تحول است و حقیقت، چیزی است كه همواره ثابت است و اصولا ما به چیزی كه مدام در حال دگرگونی باشد، واقعیت نمی گوییم. در واقع او در پی كشف رابطه میان دو امر در

اشیا و موجودات بود:میان ثبات موجودات و میان دگرگونی موجودات و جهان. مانند فلاسفه پیش از سقراط، افلاطون عقیده داشت كه تمام طبیعت در حال حركت و تغییر است. تمام چیزها از ماده ساخته شده اند و در اثر زمان دچار فرسایش می شوند.اما چیزهایی هم هستند كه جاودانه و تغییر ناپذیرند. آنها قالب ها یا صورت های موجوداتند.مثلا تمام انسان ها به وجود می آیند و می میرند، اما یك چیزی هست كه همه انسان ها به طور مشترك دارند، چیزی كه سبب می شود آنها را انسان بدانیم. آن چیز، الگو، قالب و یا همان صورت انسان است.

این صورتها، جاودانه و تغییر ناپذیرند و در واقع الگوهایی غیر مادی هستند كه تمام چیزها از روی آنها ساخته شده است. تمام انسان ها صورت انسان و تمام فیل ها صورت، یعنی قالب و ساختار فیل را دارند. افلاطون به این نتیجه رسید كه در ورای جهان مادی، باید حقیقتی نهان باشد. وی این حقیقت را عالم مثال( عالم این صورت ها ) خواند.در این عالم، صورت های جاودان و تغییر ناپذیر موجودات طبیعت وجود دارند. حقائق و واقعیات عالم كه جاودان و دگرگونی ناپذیرند، تنها این صورتها هستند و آنچه ما با حواس خود درك می كنیم(یعنی پدیده های طبیعی و

محسوسات)، چیزی جز سایه های این حقائق نیست. وجود حقیقی متعلق به مثال ها است و عالم طبیعت فقط نمود آنها است. تمام امور عالم چه مادی مانند حیوانات و جمادات و نباتات و چه غیر مادی مانند شجاعت، عدالت و تمام فضایل اخلاقی، صور و حقایقی دارند كه نمونه كامل این امور بوده و در عالم مثال قرار دارند. در نظر افلاطون، ما قادر نیستیم از چیزی كه پیوسته در حال تغییر است، شناخت حقیقی پیدا كنیم.

جهان طبیعت پیوسته در حال تغییر است و شناخت حقیقی نمی تواند به آن تعلق بگیرد. در مورد عالم ظاهر، یعنی عالم محسوسات، فقط می توان با حدس و گمان حرف زد. بلكه شناخت حقیقی فقط به صورت ها یا مثال های عالم تعلق می گیرد؛ زیرا شناخت حقیقی شناختی است كه عقل به دست دهد و عقل نیز فقط با امور جاودان و تغییر ناپذیر عالم، یعنی با مثال ها سروكار دارد. بدین ترتیب در نظر افلاطون، حقیقت به دو بخش تقسیم می گردد:جهان محسوسات كه شناخت ما از آن از راه كابرد حواس و بنابراین ناقص است. در این جهان همه چیز در حال تغییر است و هیچ چیز ثابت و دائمی نیست. در حقیقت در این جهان، هیچ چیز هستی و بود ندارد؛ بلكه این جهان، جهان نمودها و شدن هااست. چیزها می آیند و می روند و هیچ چیزی پایدار نیست و واقعیت ندارد.

بخش دیگر، عالم مثال است كه فقط با عقل می توان از آن شناخت كامل و حقیقی به دست آورد و این عالم را نمی توان با حواس ادراك نمود. به گفته وی و بر همین اساس، انسان نیز موجودی دوگانه است. مابد نی داریم كه به جهان محسوسات پیوند خورده و متغیر است، ولی ما روح فنا ناپذیری نیز داریم كه چون مادی نیست، می تواند به عالم مثال وارد شود. افلاطون معتقد بود روح پیش از آنكه در جسم حلول كند، در عالم مثال وجود داشته و مثل یعنی حقایق را درك كرده است. اما همین كه به این دنیا آمد و در بدن انسان حلول كرد، همه مثالها را از یاد می برد.

با این حال، خاطره ای مبهم از آن ها را داراست، طوری كه وقتی در جهان طبیعت با موجودات مختلف و شكل ها و صورتهای آنها روبرو می شود، به یاد عالم مثال و صورتهای آن می افتد و همین امر در روح، حسرت بازگشت به جهان اصلی را بر می انگیزد. بدین معنا علم و شناخت حقیقی انسان، چیزی جز یاد آوری نیست؛ یادآوری صورتهای جاودانه و حقائق اصلی عالم. افلاطون در عین حال می گوید كه انسانها نمی خواهند روح خود را آزاد كنند تا به عالم مثال باز گردد. اكثر مردم به محسوسات یعنی سایه های حقایق چسبیده اند و به دنبال خود حقایق

نیستند.وی این وضعیت را در مثال و داستان مشهور خویش، معروف به تمثیل غار نشان داده است. فلسفه افلاطون یك فلسفه منجم است كه در اخلاق و هنر و سیاست و دیگر حیطه های فلسفه به طور گسترده ای وارد می شود.آراء او در زمینه های مختلف فلسفی، تاثیرات شگرفی بر فلسفه و فرهنگ بشری تا به امروز گذاشته است.