تایر به عنوان آخرین عضو گردنده از سیستم انتقال قدرت می باشدکه نقش مهمی را در کنترل خودرو بر عهده دارد.پس انتخاب لاستیک و نگهداری از آن از عوامل مهم برای عملکرد هر چه بهتر این عضو از سیستم محسوب می گردد. یکی از موارد قابل توجه در مورد تایر باد لاستیک می باشد.برای روشن شدن هر چه بهتر این اصل به مثالی اشاره می کنیم.
باورتان می شود در هر قدمی که بر می دارید نیرویی چند برابر وزنتان را به پاها وارد می کنید؟البته پزشکان معتقدندکه این نیرو به صورت یکسان روی تمامی پا وارد نمی شود.براساس مطالعات پزشکی شما چه لاغر باشید چه چاق موقع دویدن یا راه رفتن بیشترین فشار را روی قسمتی از پا وارد می کنید که مثل یک ضربه گیر وزن شما را تحمل می کندو مانع از آسیب رسیدن به استخوان ها می شود. جالب است بدانید همین نظریه را مهندسان مکانیک در مورد لاستیک خودرو دارند.براساس مطالعات صنعتی ترکیب باد و لاستیک در خودرو مشابه استخوان و
فعالان بازار لاستیک توصیه می کنند به منظور انتخاب صحیح رینگ و لاستیک ،پس از مطالعه کتابچه راهنمای خودرو ،به کاربری ماشین تان توجه کنید.به گفته آنها ، دراین زمینه به عواملی مثل کاربری استاندارد یا اسپرت،تحمل بار معمولی یا زیادو…. باید توجه کنید.معمولا خودروهایی که از کمپانی خارج می شونددارای لاستیک های فابریک با کاربری استاندارد هستند.برای نمونه روی خودرویی مثل پژو206 ،لاستیک و رینگ استاندارد با سایز 14/65/185
گام بعدی در انتخاب لاستیک توجه به نوع تکنولوژی تولیدی آن است. به طور معمول لاستیک های موجود در بازار در دو نوع بایاس و رادیال است.به گفته کارشناسان ، در تولید لاستیک های بایاس که از تکنولوژی قدیمی برخوردار هستند،از الیاف ورشته های نخی استفاده می شود.درحالیکه در تولید لاستیک های رادیال از رشته های سیمی استفاده می شود.فروشندگان تایرمعتقدند که تایرهای بایاس اگر تحت تاثیر نیروهای عمودی قرار بگیرند ،سطح تماس آج آنها تغییر شکل داده وبه مرور حالت جمع شده پیدا می کند.این مساله باعث کاهش عمرلاستیک وچسبندگی آن به جاده می شود.درمقابل تایرهای رادیال به دلیل ساختار محکم وتغییرات اندک شکل آج ها،
از دغدغه ها ونگرانی ها رانندگان در زمان خرید لاستیک، خرید یک لاستیک تازه تولید شده است.
متاسفانه در کشور ما لاستیکهای خارجی بیشماری وجود دارد که بیش از پنج سال از تاریخ ساخت آنها گذشته است.این مورد برای لاستیکهای ساخت داخل کمتر وجود دارد.
این لاستیکها که در بازار به اصطلاح لاستیک انباری شناخته می شوند.به دلایل مختلفی نظیر توقیف محموله های قاچاق، عدم فروش در یک کشور به دلایل مختلف و انتقال آنها به یک کشور ثالث و یا لاستیکهائی که در یک سری ساخت در کارخانه مشکل فنی داشته که توسط تولید کنندگان به کشورهای جهان سوم قاچاق می گردند.و دلایل بسیار دیگر که فقط سازندگان ازآن باخبر هستند.
این لاستیکهای انباری هیچ تفاوت ظاهری با یک لاستیک تازه تولید شده ندارند. وازنظر شکل ظاهری نمی توان تشخیص انباری بودن آن را داد.سازندگان خودرو جهت مشخص نمودن زمان تولید لاستیک ملزم به ثبت تاریخ ساخت هستند.
فرضا درج عدد 1607بر روی یک لاستیک یعنی این لاستیک در هفته شانزدهم سال 2007 تولید شده است.اگر این عددسه رقمی باشد به معنای تولید قبل از سال 2000 می باشد.نکته ی دیگر قابل ذکر در مورد لاستیک های ایرانی این است که در هنگام خرید حتما دارای علامت استاندارد باشند.لاستیک های ایرانی از این دسته در دونوع در بازار یافت می شوند.در نوع اول لاستیک ایرانی در دوطرف خود دارای مهراستاندارد می باشد که این نوع لاستیک درجه یک محسوب می شود.اگر لاستیک تنها در یک طرف دارای علامت استاندارد باشد بیانگر این است که لا ستیک درجه دو می باشد.لاستیک هایی که در زمان تولید در کارخانه به هر علتی در حین تولید مانند قطع برق وقفه ای در تولیدشان می افتد به جمع لاستیک های درجه دو می پیوندند.
نکته هایی درباره رینگ
یکی از توصیه های کارشناسان توجه به همخوانی رینگ و لاستیک خودرو است.آنها توصیه می کنند هنگام انتخاب رینگ ،به نوع وسیله نقلیه، اندازه و نوع تایر(تیوبلس یا تیوب تایپ ) توجه کنید.رینگ مورد نظر حتما باید با استاندارد وسیله نقلیه و متناسب به نوع تایر انتخاب شود. کارشناسان توصیه می کنند از رینگ های زنگ زده ،پوسیده، تاب دار یا جوشکاری شده مطلقا استفاده نکنید. درصورت انتخاب تایر تیوبلس (بدون تیوب) دقت کنید لبه های رینگ(محل نشیمنگاه طوقه به تایر) سالم و بدون زدگی باشد. همچنین از هرگونه تغییرات بر روی رینگ مثل جوشکاری ، سنگ زدن و ساج انداختن و… پرهیز کنید. همچنین توجه به سوراخ پیچ روی سطح رینگ بسیار مهم است. سوراخ های پیچ برروی سطح کروی شکل حالت واشرفنری دارند.اگر با رینگی برخورد کردید که سطح کروی سوراخ های پیچ آن به هر دلیلی صاف شده بود از خرید آن جدا خودداری کنید.
مقدمه:
تایرهای بدون تیوب یا تیوبلس (Tubeless Tire) گونه ای از تایر هستند که به سبب بهره مندی از خصوصیات کیفی ویژه ای از جمله ایمنی بالا، راحتی در کار و عملکرد خوب، در میان انواع تایر جایگاه ویژه ای را بخود اختصاص داده اند. در این نوشتار سعی شده است که ساختار تایر تیوبلس، عملکرد و نیز مزایای این لاستیک مورد توجه و بحث قرار گیرد.
1. ساختمان لاستیک تیوبلس
تایر تیوبلس از لحاظ ساختمان شبیه به لاستیک معمولی میباشد؛ با این تفاوت که جدار داخلی آن بوسیله لایه نازکی از بوتیل (Butyl) بطور کامل عایق بندی شده است. این لایه لاستیک که از پلیمریزاسیون ایزوبوتیل بدست می آید، همان لایه نازکی است که در جدار داخلی تیوب های معمولی مورد استفاده قرار میگیرد. این لایه مانع از نشتی هوا شده و بنابراین تایر و لبه چرخ تشکیل یک مخزن هوا را میدهند که مانند تیوب معمولی قابلیت نگهداری هوا را دارا است. لذا در لاستیک تیوبلس نیازی به تیوب و روبان لاستیکی دور چرخ (Flap) نیست. همچنین بر خلاف لاستیک های معمولی که بر روی چرخ چند قسمتی (Multi-piece Wheel) سوار می شوند، لاستیک تیوبلس می تواند بر روی چرخ یکپارچه (Single-piece Wheel) سوار شود.
2. عملکرد لاستیک تیوبلس
درصورتی که شیئی مانند میخ وارد بدنه لاستیک معمولی و تیوب شود، با سوراخ کردن جداره آنها موجب خارج شدن سریع هوا خواهد شد. این در حالیست که در لاستیک تیوبلس پس از ورود میخ به بدنه لاستیک اطراف آن به سرعت آب بندی شده و خود میخ نیز بعنوان درپوش راه خروج هوا را می بندد.
یک تایر تیوبلس که درست نصب شده باشد، بطور متوسط باد را با سرعت 25/0 اتمسفر در روز از دست میدهد، لذا اگر تایر تیوپلس باد را با سرعتی بیشتراز مقدار ذکر شده از دست بدهد باید ابتدا از بابت سفت بودن درپوش سوزن باد اطمینان حاصل کرده، سپس به دنبال پنچری موجود در لاستیک گشت.
3. مزایای لاستیک تیوبلس
هرچند که هر دو لاستیک معمولی و تیوبلس در اندازه یکسان و فشار باد یکسان میتوانند میزان بار یکسانی را تحمل کنند، لیکن لاستیک تیوبلس مزایای خاصی دارد که به ذکر آنها می پردازیم.
• نصب لاستیک تیوبلس بسیار ساده تر است.
• استفاده از آن موجب کاهش وزن خودرو می شود.
• تعداد قطعات کمتر و تعمیر آنها ساده تر است.
• افزایش عمر تسمه درون لاستیک (Bead) بسبب افزایش فضای خالی در چرخ که منجر به کاهش انتقال حرارت از لنت ترمز خواهد شد.
روی دیواره بیرونی هر تایر، اعداد و كدهایی درج شده است كه در حقیقت شناسنامه لاستیك خودرو هستند. در ذیل مفهوم این علائم بیان شده است. در ادامه به شرح برخی از مهمترین آنها میپردازیم.
الف) اندازه تایر
اندازه لاستیك خودرو با علائمی همچونP185/60R1۴ نشان داده میشود.که بدین معنی میباشد:
P = تایر خودروی شخصی
185= پهنای تایر (برحسب میلیمتر)
60= نسبت ارتفاع دیواره لاستیک به پهنای آن (برحسب میلیمتر)
R = رادیال
14= قطر رینگ (بر حسب اینچ)
دانستنی هایی بسیار مفید در مورد لاستیک اتومبیل
علاوه بر علائم بالا علائمی مانند89H بر روی لاستیک وجود دارد که به H شاخص سرعت (در بخش “ج” به آن اشاره شده ) و به عدد 89 عنوان شاخص بار می گویند یا حد بارگذاری(که در بخش” ب” به آن اشاره شده ) می گویند.
ب)حد بارگذاری
این عدد نماینده حداكثر وزنی است كه تایر میتواند تحمل كند، هنگامی كه حداكثر مقدار مجاز فشار را داشته باشد و بین صفر تا 279 متغیر است. برای خودروهای شخصی، عدد حد بارگذاری بین 71 تا 100 است.برای مثال، حد بارگذاری برای خودروی پراید 76 و معادل 400 كیلوگرم بار است، یعنی این تایرهنگامی كه حداكثر فشار باد مجاز را دارد (بخش “و” را ببینید)، حداکثر400 كیلوگرم را میتواند حمل کند.توجه داشته باشیدهرگز لاستیكی را كه حد بارگذاری آن كمتر از میزان توصیهشده از سوی سازنده خودروست، روی رینگ نصب نکنید. برای آگاهی از میزان بار قابل تحمل هر شاخص به جدول زیر مراجعه کنید.
شاخص بار
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
میزان بار به KG
345
355
365
375
385
400
412
425
437
450
462
شاخص بار
82
83
84
85
86
87
88
89
90
91
92
میزان بار به KG
475
478
500
515
530
545
560
580
600
615
630
شاخص بار
93
94
95
96
97
98
99
100
میزان بار به KG
650
670
690
710
730
750
775
800
ج) علامت حداكثر سرعت قابلتحمل
حداكثر سرعتی كه لاستیك میتواند تحمل كند، با یك حرف از A تا Z بیان میشود.برای مثال روی جداره تایر خودروی پراید، نماد H برای سرعت درج شده كه نشان میدهد هنگامی كه تایر دارای فشار بار و بارگذاری مناسب است، حداكثر توان حركت 210كیلومتر در ساعت را داراست. واضح است اگر تایری تحت تأثیر حداكثر سرعت واقع شود اما فشار باد آن تنظیم نباشد و یا اضافه بار روی آن را اعمال شود، آسیب میبیند و یا ممكن است بتركد.برای اطلاع از میزان سرعت هریک از این حروف به جدول زیر مراجعه کنید.
شاخص سرعت
R
S
T
U
H
V
Z
سرعت به KM/H
170
180
190
200
210
240
240+
د) تاریخ ساخت لاستیك
كلیه لاستیكها دارای تاریخ ساخت روی جداره خود هستند كه با چهار رقم نشان داده میشود. دو عدد اول نشاندهنده هفته ساخت و دو رقم بعد سال ساخت لاستیك هستند. برای مثال عدد “1204” نشان میدهد این لاستیك در هفته دوازدهم سال 2004 میلادی تولید شده است. امروزه همراه لاستیكهای نو خارجی، یك كارت دریافت میكنند كه پس از وارد كردن مشخصات باید به آدرس شركت سازنده پست شود یا لاستیك را از طریق اینترنت، ثبت میکنند تا هرگونه كاركرد نامناسب بعداً قابل پیگیری باشد.
ه) تركیبات سازنده تایر
این بخش، مواد سازنده لاستیك را توضیح میدهد. مثال:TREAD PLIES=1-PLY POLYESTER+2 STEEL یعنی رویه تایر مركب از یك رویه پلیاستری همراه دو لایه سیم فولادی است.
و) حداكثر فشار باد و بار تحمیلی به تایر
عددی كه در مقابل عبارت “حداكثر فشار باد” روی تایر درج میشود، مربوط به فشار بادی است كه باید لاستیك داشته باشد، وقتی شما میخواهیدحداكثر بار قابل تحمل را روی آن تحمیل كنید. این عدد، مقدار فشار باد توصیه شده برای استفاده نرمال نیست. مقدار توصیه شده فشار باد تایرها روی یك پلاك كه معمولاً در لبه داخلی یكی از دو درجلو نصب میشود، نوشته شده است. اگر آن را نیافتید، به دفترچه راهنمای خودرو مراجعه کنید.
تایر run flat
با وجود تایرهای RF ،حتی زمانی كه باد تایر خالی شده باشد شما می توانید به حركت ادامه داده و عملكرد خودرو را در هنگام افت فشار باد در تایر حفظ نمایید. به جای تعویض تایر در كنار خیابان كه امری ناخوشایند و خطرناك محسوب می شود، شما می توانید به حركت خود ادامه داده و به راحتی خود را به منزل و یا تعمیرگاه برسانید.تایرهای RF زاپاس خود محسوب می شوند، با وجود دیوارهای جانبی تقویت شده، تایرها حتی اگر كاملاً از باد خالی شده باشند، قادر به ادامه عملكرد خود هستند. تركیب فرسایشی مقاوم به گرما كه در ساخت این نوع تایر به كار گرفته شده است، در برابر افزایش احتمالی گرما مقاومت می كند. با استفاده از تایرهای RF شما قادر
سیستم “رانندگی تطبیقی” (Adaptive Drive) تا حد ممكن فشار وارده بر تایر معیوب را كاهش داده و به تایرهای دیگر انتقال میدهد. این نوع تایرها موجب امنیت بیشتر، آسودگی خاطر سرنشین و نیز امكان استفاده از فضای بیشتر را در خودرو فراهم می كند.شركت ADAC آلمان”، یعنی همان بزرگترین كلوپ اتومبیل در دنیا، از تایرهایRF به عنوان “اولین انقلاب اساسی در طراحی تایر” از زمان به وجود آمدن تایرهای بادی یاد می كند.
مشخصات عمومی تایر
تایر یکی از قسمت های اصلی خودرو است که بر روی رینگ مستقر شده و مجموعه لاستیک را تشکیل می دهد .
به طور کلی یک تایر از 4 قسمت تشکیل شده :
1 : لایه های تایر
۲: آج های تایر
3 : تیوب
4 : والو ( محلی که باد وارد تایر می شود )
تایر ها جز وزن فنر بنده نشده خودرو هستند و عملا نیروی عمودی وارد شده از سمت بالا را تحمل می کنند ، پس باید داری ویژگی های خاصی نیز باشند که به آنها اشاره خواهد شد ، یک تایر مناسب باید بتواند بار زیاد – لغزندگی جاده – سرعت زیاد را به خوبی تحمل کرده و از مسیر منحرف نشود . بدنه متشکل از لایههایی از رشتههای مقاوم و مستحکم است که مجموعا قابلیت تحمل فشار داخلی تایر و همچنین جذب نیروهای وارده از سطح جاده را داراست. معمولا در خودروهای سواری جنس این لایه از الیاف پلیاستر است و در خودروهای سنگین از فولاد استفاده میشود. زاویه نصب این لایهها نسبت به محیط تایر در نوع رادیال بین 88 تا 90 درجه و در نوع بایاس پلای 30 تا 40 درجه است. استحکام یک تایر معمولی با تعداد لایههای بدنه توصیف میشود.
نحوه ساخت تایر
تایرها از روی هم گذاری لایه های لاستیک ایجاد می شوند ، این لایه ها در دمای زیاد تحت اثر پرس های سنگین قرار می گیرند و با لایه های فلزی نیز مقاوم سازی می شوند . لایه گذاری های مختلفی در تایرها انجام می شود که رایج ترین آنها زاویه دار متقاطع و رادیال است . زاویه دار متقاطع : این لاستیک ها دارای کیفیت مطلوبی هستند و به علت قیمت ارزان تر نسبت به رادیال کاربرد بیشتری دارند رادیال : یک لاستیک با لایه گذاری کاملا افقی ، خنک در سرعت های زیاد ، میل به غلتش خوب و استحکام بسیار زیاد ( در خودرو های دارای بار زیاد به علت نرمش زیاد استفاده نمی شود )
آج تایرها
آج قسمت خارجی تایر است که مستقیما با سطح زمین در ارتباط است ، اهمیت آجها در جاده های شهری و اتوبان ها کمتر معلوم می شود و این یکی از همان دلایلی است که افراد نا آگاه فقط به زیبایی آج ها اهمیت می دهند . طرحهای مختلف آج برای تخلیه بهتر آب از زیر تایر و افزایش قابلیت تایر در برخورد با شرایط گوناگون سطح جاده ساخته میشود. میتوان به طرحهای رگهای (Rib) ، عرضی (Lug) ، ترکیبی از عرضی و رگهای (Rib & Lug) و بلوکی (Block) اشاره کرد که هر یک مزایا و معایب خاص خود را دارند. ولی نقش این بازیگران در جاده های