عزت نفس بالا به عنوان یک دیدگاه سالم از خود مورد بررسی می باشد. دیدگاهی که واقعیت نگر است و کمبود ها و نقطه ضعف ها را می بیند ولی نه به آن حدی که منجر به انتقاد شدید از خود شود. در واقع کسی که از عزت نفس بالایی برخوردار می باشد همواره خودش را به شکلی مثبت ارزیابی می کند و برخورد مناسب و منطقی نسبت به نظریات خود و دیگران دارد. در مقابل، کسی که از عزت نفس پائینی برخوردار است نگرش منفی و ناامیدانه دارد و تلاش خود را با این بینش انجام می دهد.

شخص مبتلا به عزت نفس پائین انزوا طلب بوده و از ارتباط با دیگران اجتناب می کند. اکثر روان شناسان برخورداری از عزت نفس را به عنوان هسته مرکزی و اساسی در سازگاری فرد می دانند.داشتن عزت نفس علاوه بر این که جزئی از سلامت روانی محسوب می شود یک جنبه مهم در کارکرد یا کنش کلی فرد است. عزت نفس درجه تصویب، پذیرش، تائید و ارزشمندی می باشد که شخص درباره خود یا خویشتن احساس می کند. این احساس می تواند در مقایسه با دیگران یا مستقل باشد. احساس ارزش نسبت به خود همچون خودپنداره یک هسته مرکزی ثابت دارد که همراه با یک سلسله احساس ارزش های پیرامونی، یک مجموعه را تشکیل می دهند. هر چه خود ایده با خود یا خویشتن فرد همخوانی و نزدیکی بیشتر یداشته باشد عزت نفس فرد نیز به همان اند ازه بیشتر و در نهایت فرد متعادل تر و طبیعی تر است.

اگر چه ما در دنیایی زندگی می کنیم که یکی از اساسی ترین قواعدش تطبیق حاصل کردن است یعنی این که الگوهایی وجود دارند که باید از آنها پیروی و قوانینی که باید از آنها اطاعت شود. افراد همیشه سعی دارند که دیگری بشوند ولی سرانجام این کار سودی نمی تواند داشته باشد. عشق این امکان را می دهد تا آن گونه که هستیم مورد پذیرش قرار گیریم و از شکل گرفتن غیر از خود دورمان می کند. در واقع ارزش هر کس در این واقعیت وجود دارد که او خودش است و ارزش او نیز در این مطلب نهفته است.

لازم و ضروری است که به ما گفته شود که تا چه اندازه منحصر به فرد هستیم . لازم است از تلاشی که برای ساختن انسان ها به شکلی که دلخواه ماست دست بکشیم و به آنها کمک کنیم که خودشان باشند و خود واقعی را کشف کنند و بدانند که کیستند. در آن صورت نه تنها احساس نزدیکی بیشتری با آنها داریم بلکه خود ما نیز از این تجربه مثبت بهره می بریم. عزت نفس نیروی قوی است که در درون مان وجود دارد. عزت نفس تجربه این مطلب است که ما، در خور زندگی و نیازمندی هایش می باشیم. به تعبیری دیگر این که عزت نفس اطمینان یافتن به توانمندی خود برای اندیشه کردن و چیره شدن بر مشکلات اصلی زندگی است. همین طور اطمینان حاصل کردن به حق مسلم خود برای شاد بودن، احساس ارزشمندی، شایستگی و لذت بردن از ثمره کوشش هایمان در زندگی است. عزت نفس انعکاسی است از نحوه نگرش و ارج گذاردن فرد بر خود خویشتن در بنیادی ترین سطوح تجربه روانی می باشد.

عوامل پیچیده ای عزت نفس ما را تامین می کنند. چگونگی رفتار والدین و نقش خودمان در این موضوع اصلی ترین عوامل به حساب می آیند. محیط خانواده می تواند آشکارا اثری جامع بر شایستگی ما به جا بگذارد.والدین می توانند اعتماد به نفس را بپرورانند و یا موانعی در این مسیر قرار دهند. والدینی که به فرزندشان اعتقاد دراند می توانند آنها را درفضایی مملو از امنیت و آسایش خاطر پرورش دهند.

موانعی که والدین بر سر راه فرزندانشان می گذراند به شکل ها و شیوه های متعددی بروز می کند، که می توان به طور خلاصه به انها اشاره کرد:

 

* دائما فرزند را ملامت و سرزنش کردن

* آشکار سازند که فرزند دارای کفایت نیست

* تحقیر و مذمت دائمی فرزند

* ارزش و اعتباری برای افکار فرزند قائل نشدن

* ندادن نقش و مسئولیت به فرزند

* دادن نقش های بی اعتبار و گمراه کننده به فرزند

* ایجاد موانع بر سر راه رشد طبیعی فرزند

* برخورد غیر واقعی با حقایق آشکار

* تهدید و ترساندن فرزند از راه خشونت های فیزیکی

* القای بی ارزشی و بی لیاقت بودن

* تقویت نکردن حس منطق و خودگرایی

* ایجاد شرمندگی و احساس گناه

* حفاظت و حمایت بی اندازه و بی مورد

 

و…..

اگر به فکر و ارزش خود اعتقادی راستین داشته باشیم و در درون خود احساس امنیت کنیم،جهان در برابر خود گشوده می بینیم و به مشکلات زندگی جوابی شایسته می دهیم. هیچ راه حل واحدی برای تمام مشکلات وجود ندارد. نبودن عزت نفس از توانایی ما برای کنش و واکنش کم می کند.

عزت نفس سالم در طریفه ها و نمونه های متعددی از جمله موارد ذیل آشکار می شود:

* پذیرش انتقاد و حفظ آرامش در زمان آگاهی از اشتباهات

* نمودار بودن طریقه ای در گفتار و حرکات که نشانه زضامندی و لذت در زندگی است.

* آسودگی صادقانه به هنگام سختی ها و پیشرفت ها

* آرامش به هنگام تعریف و تمجید، مهر و محبت و چیزهایی از این قبیل

* نشان دادن آسودگی و آرامش در گفته ها و حرکات فردی

* کنجکاوی در کسب عقاید و نگرش تازه، تجربیات جدید و امکانات تازه زندگی

* تهدید کمتر احساس اضطراب و ناامنی در هنگام ظاهر شدن و کنترل آنها بدون مشکلی خاص

* توانایی حفظ تعادل و وقار در شرایط استرس زا

* چشمانی هوشیار و نافذ

* توانایی لذت بردن از زندگی

* انعطاف در واکنش نسبت به شرایط ناگوار و ستیزه جو

* جرات و جسارت در برابر رفتار با دیگران

* راه رفتنی طبیعی بدون غرور و خودپسندی

* چهره و گونه ای طبیعی و هماهنگ با جسم

* صدایی منظم و ادای کلمات با روشنی

* ریلکس بدن در اغلب شرایط

 

چند رهنمود برای افزایش عزت نفس

* همواره در برخورد با دیگران منطقی و ملایم باشید.

* به نظرات دیگران احترام بگذارید.

* خود را با دیگران مقایسه کنید.

* سعی نکنید نظریات خود را به دیگران تحمیل کنید.

* همواره توانمندی های خود را مد نظر داشته باشید.

* در حد توان خود مسئولیت قبول کنید.

* تجارب موفقیت آمیز را افزایش دهید.

* سعی کنید محکم، مستدل و منظبط باشید.

* سعی کنید عصبانی نشوید.

* مهارت های اجتماعی خود را افزایش دهید.

* با همسر و فرزندان خود صادق باشید.

* از وابستگی بیش از حد به دیگران بپرهیزید.

* حد اعتدال را رعایت کنید.

* نسبت به احساسات و عواطف دیگران بی تفاوت نباشید.

* تحمل خود را برای مواجه شدن با ناکامی های احتمالی افزایش دهید.

* با دیگران مخصوصا اعضای خانواده مثل یک دوست صمیمی برخورد کنید.

* در پرورش استعدادهای بالقوه خود تلاش کنید.

* دیگران را با القاب نامناسب صدا نزنید.

* از تمسخر دیگران بپرهیزید.

* توقعات معقول و درست دیگران را برآورده سازید.

* احساس ارزشمند بودن را در خود تقویت کنید.

* به سرگرمی ها و تفریحات مناسب بها دهید.

* از مشاجرات لفظی با دیگران خودداری کنید.

* محبت خود را به دیگران خالصانه بروز دهید.

* در محبت کردن افراط و تفریط نکنید.

* به دیگران احساسی بدهید که بدانند دوست داشتنی هستند.

منبع:تبیان