مرگ چهار گونه است : مرگ اهانت و لعنت، مرگ حسرت و مصیبت ، مرگ تحفه و كرامت ، مرگ خلقت و مشاهدت ؛ مرگ لعنت مرگ كافران است ، مرگ حسرت مرگ عاصیان است ، مرگ كرامت مرگ مؤمنان است، مرگ مشاهدت مرگ پیغمبران است.

مرگ اهانت كافران را است كه فرمود : ای محمد اگر مرگ كافران را ببینی و آن زخم فرشتگان عذاب كه از هیبت و نهیب آن كافر میان او دو آتش و بوی ناخوش گرفتار آمده! كه اگر بنالد بر خود درد افزاید و اگر بزارد ندای لا بشری شنود! در آن حال بینی كه گرد بی‌نوایی بر روهاشان نشسته و آتش در جانشان افتاده، زنهار!

مرگ حسرت مرگ گناهكارانی است كه روزگار را به غفلت به سر آورده و در طاعات و عبادات تقصیر كرده ، ناگاه در چنگ ملك‌الموت افتاده و گرفتار سكرات مرگ شده از یك سو فرشته رحمت بیند و شرمش آید كه كار نیك نكرده و از سوی دیگر فرشته عذاب بیند ، بترسد از اینكه بدیها و زشتیها كرده ، بیچاره این بنده عاصی در میان مانده و چشم بر عیب نهاده تا خود چه آید! كرامت آید از غیب یا اهانت؟ فضل ببیند یا عدل؟

مرگ تحفه و كرامت مرگ مؤمنان و نیك مردان است كه فرشتگان رحمت به صد هزار لطف و كرامت و رفق و راحت و بشارت ایشان را قبض روح كنند و به الطاف كرم و نوازش بی‌نهایت پروردگار بشارت میدهند و حضرت محمد (ص) فرمود : عطـای مؤمن مرگ است، زیرا حجاب مؤمن از نفس اوست و مرگ برداشتن آن حجاب است و عارفان را هیچ عطائی و تحفه‌ای بدان نرسد كه راه دوست بر ایشان گشوده گردد و حجابها برداشته شود ، چقدر تفاوت است میان گروهی مردگان كه دلها به یادشان زنده میشود و میان گروهی زنده گان كه دلها از دیدن آنان سیاه میگردد.

مرگ مشاهدت مرگ پیمبران است كه اكرام پیمبران و نوازش ایشان به ندای لطف بی‌واسطه از حضرت حق است و گوید: ای نفس مطمئن و آرامیده، به سوی خدای خویش خشنود و خوشحال بشتاب.