بوتوكس چیست؟

توكسین بوتولینوم A كه با نام تجاری بوتوكس عرضه می گردد نوعی پروتئین پیچیده است كه از یك باكتری به نام كلستریدیوم ترشح می شود و می تواند مسمومیت های شدید غذایی ایجاد كند. جهت كاربردهای پزشكی این فراورده به صورت خالص و استریل برای استفاده تزریقی فرآوری می‌شود.

بوتوكس چگونه اثر می كند؟

بوتوكس پس از تزریق، جذب عضله می شود و در پایانه های عصبی كه فرمان انقباض را به عضلات می رسانند مستقر می شود. در این محل بوتوكس از آزاد شدن یك واسطه شیمیایی به نام استیل كولین- كه مسئول انقباض عضلانی است جلوگیری می كند. در نتیجه دستور انقباض به عضله نمی رسد و در حقیقت نوعی فلج عضلانی موقت ایجاد می شود كه 3 تا 6 ماه طول می كشد. عدم انقباض عضلات زیر پوستی باعث محو شدن و از بین رفتن چین و چروك های پوست روی عضله می شود.

روش تزریق بوتوكس چگونه است؟

تزریق بوتوكس معمولاً در مطب یا درمانگاه به صورت سرپایی انجام می‌‌شود و نیاز به بستری ندارد. از آنجا كه تزریق با سوزن های بسیار ظریف انجام می شود، دردناك نیست و نیازی به بی‌حسی ندارد. پس از ضد عفونی پوست صورت، پزشك با استفاده از سرنگ انسولین مقادیر كمی از بوتوكس را به بالای ابروها، پیشانی و اطراف چشم تزریق می كند. ممكن است در محل تزریق سوزش و قرمزی خفیف ایجاد می شود كه ظرف چند ساعت برطرف می شود. بهتر است پس از تزریق تا جند ساعت از دراز كشیدن خودداری كنید و از مالیدن محل تزریق نیز پرهیز كنید تا بوتوكس كاملاً جذب عضلات محل تزریق شود.

معمولاً از یكی دو روز پس از تزریق چین و چروك ها به تدریج محو می شوند و این اثر بین 3 تا 6 ماه به طول می انجامد. پس از این مدت اثر بوتوكس كم كم از بین می رود و چروك ها دو مرتبه ظاهر می شوند. در این زمان می توان در صورت تمایل تزریق را تكرار كرد.

عوارض بوتوكس

از آنجا كه بوتوكس عمدتاً جذب عضلات محل تزریق می شود و مقادیر بسیار ناچیزی از آن وارد گردش خون می شود، با دوزی كه برای باز كردن چروك ها به كار می رود تقریباً هیچ عارضه سیستمیك مهمی ایجاد نمی كند. البته مثل هر تزریق دیگری ممكن است سوزش و قرمزی خفیفی در محل تزریق اتفاق بیفتد كه پس از چند ساعت خودبه خود برطرف می گردد. به علاوه در برخی از افراد پس از تزریق بوتوكس سردرد یا تهوع خفیف یا علائم سرماخوردگی ایجاد می شود كه معمولاً ظرف 2-3 روز بهبود می یابد.

عارضه جدی تری كه گاهی در اثر تزریق بوتوكس اتفاق می افتد افتادگی پلك است. البته خوشبختانه این عارضه نسبتاً نادر است و در كمتر از 3% موارد اتفاق می افتد. افتادگی پلك معمولاً یك هفته پس از تزریق بروز می كند و پس از 2-3 ماه به تدریج بهبود می یابد. خوشبختانه تمام عوارض بوتوكس گذرا هستند و حداكثر ظرف مدت 6 ماه خودبه خود برطرف می شوند.

موارد منع مصرف و محدودیت ها

گرچه هیچ عارضه خاصی در اثر عوارض مصرف بوتوكس در بارداری و شیردهی گزارش نشده است، اما توصیه می شود كه خانم ها در دوران بارداری و شیردهی از تزریق بوتوكس اجتناب كنند.

در صورتی كه به بیماری خاصی مبتلا هستید یا داروی خاصی استفاده می كنید حتماً پیش از تزریق بوتوكس پزشك خود را در جریان قرار دهید. تزریق بوتوكس در افرادی كه دچار بیماری های عصبی عضلانی هستند می تواند باعث ضعف عضلانی شدید شود. به علاوه مصرف برخی از داروها (مثلاً آنتی بیوتیك های خانواده جنتامایسین) ممكن است اثر بوتوكس را تشدید كند.

درمان های جانشین بوتوكس

همانطور كه قبلاً ذكر شد تزریق بوتوكس عمدتاً بر روی چین و چروك هایی مؤثر است كه ناشی از انقباض عضلات زیر پوستی است. اثر تزریق بوتوكس در افراد جوان و میانسال بارزتر است و در افراد مسن تأثیر كمتری دارد.

تزریق بوتوكس بر چروك های ظریف و سطحی كه ناشی از تابش اشعه خورشید هستند تأثیر چندانی ندارد. برای پیشگیری از ایجاد این چروك ها استفاده منظم از كرم ضد آفتاب و برای از بین بردن آن ها لایه برداری (Peeling) سطحی پوست با استفاده از كرم های مخصوص یا روش های جراحی توصیه می شود.

در مواردیكه افتادگی ابرو، پلك یا گونه باعث ایجاد سالخورده در فرد شده باشد تزریق بوتوكس معمولاً كمكی نمی كند (و حتی ممكن است با تشدید افتادگی پلك و ابرو باعث بدتر شدن ظاهر فرد شود). در این موارد جراحی پلاستیك و ترمیمی (كشش پوست و بالا كشیدن ابرو و پلك) معمولاً نتایج بهتری دارد.

یكی دیگر از روش هایی كه برای محو كردن چروك های صورت به كار می رود تزریق موادی مثل چربی، سیلیكون یا كلاژن به داخل پوست است كه می تواند به تنهایی یا همراه با تزریق بوتوكس انجام شود.

به هر حال تزریق بوتوكس یك روش ساده، ارزان و كم خطر برای از بین بردن چروك های صورت است. پزشك می تواند شما را راهنمایی كند كه آیا این روش برای شما مفید و مؤثر می باشد یا خیر.

كاربردهای دیگر بوتوكس

گذشته از جراحی زیبایی، بوتوكس كاربردهای مهم دیگری نیز در پزشكی دارد كه عبارتند از :

1. درمان انحراف چشم

2. درمان بلفارواسپاسم (بسته شدن غیر ارادی مكرر پلك ها)

3. درمان انقباض های غیر ارادی در سر و گردن

4. درمان سردردهای تنشی و میگرن

5. درمان تعریق بیش از حد

كلام آخر

تزریق بوتوكس گرچه روشی ساده، بی خطر و كار آمد است اما به هر حال یك اقدام تهاجمی است كه حتماً باید در شرایط مناسب دسترسی به كمك های اولیه و با رعایت اصول استریلیزاسیون انجام شود. برای پیشگیری از هرگونه عارضه جدی، از تزریق بوتوكس در مكان هایی مثل آرایشگاه ها، سالن های ورزشی و مؤسسات زیبایی خودداری كنید و این اقدام را حتماً تحت نظر پزشك انجام دهید.