میلاد نور

پری چهرگان آسمانی در میلاد نور، زیارتگر سرای حسینی گردیدند تا نغمه خوان سروش هدایت و تهنیت گوی مولودی باشند کـه طلایه دار نور و سرسلسله آفتاب بود. مولودی پاک کـه بر پیشانی بلندش، مُهر بندگی حق نقش بسته بود. در دامان پرمهر سالار شهیدان، نغمه حیات سر داد تا پدر برای او نامی نیکو گزیند و حسین بن علی علیه السلام کـه در عشق بـه پدر، عاشقی شیفته و شیدایی دل سوخته بود، فرزند پاکش رابه يُمـن شمیم دل انگیز و روح افزای امیرمؤمنان علی علیه السلام ، بدین نام نهاد تا احیاگر خاطرات خوب پدر و مهربانی هاي زلال او باشد.

خورشید امامت

پس از شهادت امام حسین علیه السلام ، امامت و جانشینی آن حضرت بـه فرزندش حضرت سجاد علیه السلام رسید. در تاریخ آمده اسـت کـه وقتی امام حسین علیه السلام راهی عراق بود، نوشته ها و وصیت نامه اي را بعنوان امانت بـه اُمّ سَلَمه، یکی از همسران والامقام پیامبراعظم صلی الله علیه و آله وسلم سپرد و فرمود: «هر کـه این‌ها را از تـو بخواهد، امامت، شایسته اوست.» وقتی حضرت سجاد علیه السلام بـه مدینه بازگشت، انها را از ام سلمه طلبید.

زینت عابدان

امام سجاد علیه السلام ، زینت عابدان و پیشوای بندگان پاک خداوند اسـت. ابن عباس دراین باره از رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم روایت می‌کند کـه فرمود: «هرگاه روز قیامت شود، ندا دهنده اي در بین جمع اهل محشر ندا می‌دهد کـه مایه زینت عابدان کجاست. در آن هنگام، فرزندم، علی بن الحسین با کمال سرفرازی و سربلندی در محشر ظاهر میشود و میان صفوف حرکت می‌کند».

فضیلت دانش اندوزی

امام سجاد علیه السلام در مورد فضیلت دانش اندوزی می فرماید: «اگر مردم می‌دانستند دانش آموزی چـه فایده اي دارد، دنبال آن می رفتند؛ اگر چـه در راه آن خون دل بریزند و بـه گرداب ها فرو افتند. بـه راستی کـه خدای تعالی بـه دانیال نبی وحی کرد مبغوض ترین بندگانم نزد مـن، آن نادانی اسـت کـه حق اهل دانش را سبک شمارد و از آنان پیروی نکند و دوست ترین بندگانم نزد مـن، کسی اسـت کـه از دانایان پیروی می‌کند».

امام سجاد علیه السلام چنان جلال و شکوهی داشت کـه حتی دشمنان حضرت نیز در برابر هیبت ایشان سر تعظیم فرود می آوردند. برای نمونه، مسلم بن عَقَبـه، از ستمگران روزگار کـه بـه قصد کشتن امام سجاد علیه السلام با حضرت رو بـه رو شده بود، بـه محض دیدن امام، بی اختیار بـه تکریمش پرداخت و وی را با احترام درکنار خود نشاند و پس از تکریم و تعظیم، آن حضرت رابه خانه اش برگرداند. هنگامیکه از او علت اینکار را پرسیدند، پاسخ داد: شکوه و هیبت او مرا فرا گرفت. او کـه ابتدا قصد کشتن امام را داشت، بی اختیار بـه امام عرض کرد کـه هر حاجتی داری، بگوی. امام برای خود حاجتی نخواست، ولی برای عده اي طلب بخشش کرد و آن ها را از مرگ نجات داد.

مجلس امام

مردم در محضر امام سجاد علیه السلام تحت تأثیر هیبت و شکوه ایشان، یارای هرزه گویی و بیهوده گویی نداشتند، بلکه سکوتی همراه با ادب بر محلس امام حاکم بود. فَرَزْدَقِ شاعر، در وصف مجلس آن حضرت میگوید: «چشم ها از شدت حیا بـه زیر بود. هیچکس سخن نمیگفت مگر آن گاه کـه او لب بـه تبسّم می گشود ودر چنین وضع و حال، با فقیران و تهی دستان می نشست و غذا میخورد و انها رابه خانه خود دعوت می‌کرد و با ایشان مأنوس می شد».

تربیت علمی

امام سجاد علیه السلام بـه منظور نشر معارف والای دینی و احیای سیره پیامبر گرامی اسلام و امامان پیش از خود، تلاش هاي گسترده اي کرد. آن حضرت در مدت 34 سال امامت خود، افراد فراوانی را تربیت کرد. در رأس این افراد، فرزند محترم ایشان، امام محمدباقر علیه السلام بود کـه وظیفه امامت را پس ازآن بزرگوار بـه عهده گرفت. ایشان سنگ بنای دانشگاه اهل بیت را گذاشت و فقه گسترده شیعه را تدوین کرد. فرزندان دیگر حضرت، عبداللّه، عمر و حسین، از عالمان، فقیهان و راویان حدیث بودند و بـه پرستش و درست کاری شهرت داشتند.

شاگردان

سعیدبن جبیر

یکی از شاگردان امام سجاد علیه السلام ، سعیدبن جُبیر اسـت کـه بدلیل محبت اهل بیت علیهم السلام بـه دست حجاج بن یوسف ثقفی، حاکم ظالم آن زمان بـه شهادت رسید. از امام جعفرصادق علیه السلام درباره سعید چنین نقل شده اسـت: «سعید بن جبیر همیشه با علی بن حسین علیه السلام همراه بودو امام وی را مدح و ثنا میگفت.» او از بزرگترین دانشمندان زمان خود بـه شمار می آمد کـه در علوم تفسیر و فقه، سرآمد همگان بود.

أبوحمزه ثمالی

ثابت بن دینار کـه نزد مـا بـه أبوحمزه ثُمالی مشهور اسـت، از شاگردان برجسته چهار امام، یعنی امام سجاد علیه السلام ، امام باقر علیه السلام ، امام صادق علیه السلام و امام کاظم علیه السلام شمرده می‌شود. امام رضا علیه السلام در مورد فضیلت ابوحزمه می فرماید: «أبوحمزه ثمالی در زمان خودش هم چون لقمان بود.» از أبوحمزه، کتاب تفسیر قرآن، کتاب النوادر، رساله حقوق و نیز دعای أبوحمزه ثمالی بـه یادگار مانده اسـت.

اَبان بن تغلب

اَبان بن تغلب ریاح، یکی از بزرگان اصحاب امام زین العابدین علیه السلام بـه شمار می‌رود. او مردی والامقام و صاحب منزلت و شوکت علمی بود. ابان، مجتهدی توانا در علوم قرآنی، فقه، حدیث و ادبیّات عرب بـه شمار می رفت. او فیض خدمت چند امام معصوم را داشته و از امام سجاد علیه السلام ، امام باقر علیه السلام و امام صادق علیه السلام روایت نقل کرده اسـت. حضرت امام محمدباقر علیه السلام بـه او فرمود: «اي ابان! در مسجد مدینه بنشین و برای مردم فتوا بده. مـن دوست دارم مثل تـو در بین یارانم دیده شود.» نیز هنگامیکه خبر مرگ أبان بن تغلب رابه امام صادق علیه السلام دادند، فرمود: «بـه خدا قسم، مرگ أبان، قلبم رابه درد آورد».

رساله حقوق

رساله حقوق، سخنان والای امام سجاد علیه السلام بـه ابوحمزه ثمالی اسـت. حضرت دراین رساله، بادقت در رفتار آدمی و بررسی تمامی جنبه هاي زندگی او، روابط انسان رابا آفریدگار، خویشتن، خانواده، جامعه، حکومت، معلم و دیگر کسان در نظرگرفته و آن گاه حقوق و واجباتی برای او مقرّر فرموده اسـت. حضرت، آدمی را مسئول رعایت و پاسداری از این حقوق میداند تا بدان وسیله، بنیاد جامعه اسلامی بـه تمام و کمال ایجاد شود و عدالت اجتماعی و تکامل و پیشرفت اجتماعی بر جامعه سایه افکند.

حق خداوند

امام سجاد علیه السلام ، رساله حقوق خودرا با معرفی حق خداوند متعالی کـه بر تمامی حقوق برتری دارد، آغاز می‌کند و می فرماید: «اما حق خداوند آن اسـت کـه وی را بپرستی و چیزی را شریک او قرار ندهی و اگر از روی اخلاص چنین کنی، خدا بر خود مقرر کرده اسـت کـه کار دنیا و آخرت تـو رابه عهده گیرد و انچه ازآن بخواهی، برایت نگه دارد».