هر انسانی طبعی دارد کـه باید بر اساس آن تغذیه خودرا هماهنگ کند تا همیشه بدن او در حالت آرامش باشد.خوردن شیر و ماست در این پست مدنظر مـا اسـت. همان گونه کـه امروزه کارشناسان و متخصصان علوم غذایی درباره خواص تغذیهاي و درمانی شیر و فرآوردههاي آن نظرات مختلفی ارائه می دهند، در طب سنتی نیز براساس نوع مزاج و طبع افراد، توصیههاي غذایی زیادی شده اسـت.
اما یکی از سردرگمیهاي مردم درباره توصیههاي طب سنتی درخصوص لبنیات این اسـت کـه در برخی منابع قدیمی، مصرف فرآوردههایي چون شیر، ماست و دوغ بطور کلی منع شده اسـت.علی بهادری متخصص طب سنتی با بیان اینکـه درمانگران طب سنتی برای نوشیدن شیر هنگام وعدههاي غذایی بـه قواعد و ضوابط خاصی معتقدند و مصرف شیر را مفید نمیدانند، افزود:
انها بر این باورند حتماً باید میان خوردن غذا، نوشیدنی یا خوراکی ترش و شیر فاصله وجود داشته باشد. مثلاً اگر فردی در وعده صبحانه، آب پرتقال میل کرده باشد، نباید بلافاصله شیر بنوشد، زیرا این شیر خاصیت خودرا از دست میدهد و با ترکیب شدن با پرتقال در معده موجب تولید خلط فاسد میشود.
وی اضافه کرد: بهتر اسـت بعد از خوردن پرتقال یا آب پرتقال، نیم ساعت صبر کنید و بعد شیر بنوشید و اگر ابتدا شیر نوشیدهاید باید یک ساعت صبر کنید تا شیر بطور کامل هضم شود و بعد آب پرتقال وارد دستگاه گوارش شود تا بدن از مضرات ترکیب این دو ماده در امان بماند.
بهادری با اشاره بـه اینکـه لبنیات کـه شیر یکی از مهم ترین موارد آن اسـت تاثیر قابل ملاحظهاي بر تحریک و کشش عضلات، استخوانسازی، افزایش استحکام و مقاومت دندانها دارد، افزود: شیری کـه امروزه در سوپرمارکتها و فروشگاههاي مواد غذایی در اختیار مردم قرار می گیرد، شیر حیوانی اسـت کـه از سه بخش آب، پنیر و چربی تهیه می شود کـه میزان هر یک از این مواد در شیر متغیر اسـت.
اگر میزان هر یک از مواد آب، پنیر یا چربی در شیر بیشتر باشد، بـه ترتیب طبع شیر دچار «سردی و تری»، «گرمی و خشکی» و «سردی و خشکی» می شود و خواص درمانی و غذایی ویژهاي پیدا میکند و هر کدام برای درمان یا تسکین یک بیماری مفیدند.
وی افزود: یکی از مهمترین نکاتی کـه شاید کمتر دکتر و متخصص تغذیهاي بـه آن توجه کند، این اسـت کـه شیر مجموعهاي از چند غذاست و توسط یک موجود زنده تولید میشود، بنابر این نوع زندگی، کیفیت زندگی، کیفیت مواد غذایی حیوان و شرایط زندگی و استرسهاي محیطی میتواند تاثیر زیادی بر کیفیت شیر دام داشته باشد.
بنابر این این ها مواردی اسـت کـه مـا در مورد انها خاطرجمعی چندانی نداریم و نمی دانیم کـه کدامیک از آن ها، چگونه ودر چـه شرایطی شیر را تولید کرده و بـه دست شـما رساندهاند. درنتیجه از آنجا کـه نظارت دقیقی بر نوع غذا، داروها و شیوه زندگی دامها در کشور وجود ندارد، بـه اسانی نمیتوان نسبت بـه خواص دارویی و تغذیهاي انها مطمئن بود.
بهادری با اشاره بـه اینکـه شیر چـه حیوانی برای مصرف مناسبتر اسـت، گفت: از نظر اینکـه شیر چـه حیوانی برای انسان مناسبتر اسـت، باید گفت شیر حیوانی کـه مدت حاملگی آن نزدیک بـه مدت زمان بارداری انسان باشد، از نظر تغذیه مناسبتر اسـت. بهترین شیر، شیر گاو جوان، چاق و سالم اسـت کـه در مراتع چریده باشد و آن شیر، طعم و بوی نامطبوع نداشته باشد.
وی اضافه کرد:شیر گاو کـه مدت بارداری آن هم چون انسان ۹ ماه اسـت، برای تغذیه بخصوص اطفال مناسبتر بوده، در درجه بعد شیر بز و سپس شیر گوسفند مفید اسـت. این متخصص میافزاید، شیر گاو برای شکل گیری و استحکام استخوان ها التیام علائم پیش از قاعدگی، داشتن ناخن و دندان و موی سالمتر،
نظارت دیابت نوع دو و پیشگیری از سرطان پستان و روده بزرگ بسیار مفید اسـت و از نظر طب سنتی در افراد گرم مزاج، اشتهاآور و چاقکننده اسـت و سبب لینت مزاج و رفع یبوست می شود.وی بـه اشخاصی اشاره کرد کـه نباید از شیر استفاده کنند، زیرا شیر می تواند در برخی افراد سبب تشدید ناراحتی شود
و گفت: بیماران با مشکلات طحال، مبتلایان التهاب کبد، مبتلایان صرع، کسانی کـه تپش قلب و معده ضعیف دارند و افراد دچار بیماریهاي ناشی از سوء مزاج بلغمی از جمله دردهای مفصلی، سردرد و ضعف اعصاب، نباید در مصرف شیر زیادهروی کنند.بهادری اضافه کرد: از نگاه طب سنتی تنها افرادی کـه میزان اخلاط بدنشان متعادل اسـت،
می توانند بـه اسانی شیر مصرف کنند و افرادی کـه در بدنشان بویژه در معده انها خلط غالب وجوددارد باید با دستوری خاص و بـه میزان اندک با مشاوره متخصص طب سنتی برای خوردن شیر اقدام کنند.این متخصص طب سنتی خاطرنشان کرد: اگر فردی در معدهاش خلط بلغم زیاد باشد، یعنی با علائمی هم چون پر آب شدن دهان،
سفیدی صورت و دیر هضمی غذا رو بـه رو باشد، با زیاد خوردن شیر موجب افزایش خلط غالب یعنی بلغم میشود و در این حالت عوارض ناشی از افزایش این خلط را تجربه می کند.این شرایط برای افرادی کـه خلط غالب بدن انها صفرا و دم باشد نیز اتفاق میافتد و مشکلاتی را برای انها بـه وجود میآورد.
بنابر این مصرف شیر باید با مشاوره متخصص طب سنتی انجام شود و افرادی کـه دچار خلط غالب هستند با پاک سازی و متعادل سازی خلطها نسبت بـه مصرف شیر اقدام کنند.بهادری، مصرف هم زمان شیر با گوشت، تخم مرغ، ماهی، میوه «بـه صورت شیرموز» و خوراکیهاي ترش و شور را زیانآور دانست و گفت: ضمن اینکـه مصرف غذا بلافاصله پس از نوشیدن شیر و خوابیدن بـه دنبال آن نیز توصیه نمی شود.
وی افزود: برخی مردم در وعده صبحانه شیر رابا تخممرغ میل میکنند یا در برخی وعدههاي غذایی استیک گوشت رابا شیر میل میکنند، در حالیکه نمیدانند ترکیب این دو غذا درکنار هم موجب سنگینی معده و انسداد اندامهاي گوارشی می شود و بـه دنبال این مسئله فرد دچار یبوست می شود.
بهادری اظهار کرد: حالا اگر این فرد، زنی باردار باشد و شیر رابا گوشت «فرقی نمی کند گوشت قرمز یا گوشت سفید» میل کند این یبوست و دلپیچه رابه نوزادش هم منتقل می کند.بنابر این توصیه شده در صورتی کـه فرد شیر مینوشد حتماً یک ساعت بعد ازآن سراغ غذاهایی کـه از گوشت و تخممرغ تهیه شده،
برود ودر صورتی کـه گوشت یا تخممرغ میل کرده بـه مدت سه ساعت صبر کند تا این غذا هضم شود و پس ازآن شیر بنوشد تا بتواند از خواص درمانی آن بهرهمند شود.وی با بیان اینکـه از دیدگاه طب سنتی بهترین ماست، ماستی اسـت کـه از شیر تازه گاو تهیه شده باشد، افزود:طبیعت ماست، سرد و تر اسـت و هر چـه ترشتر و رقیقتر باشد، سردی و تری آن زیادتر می شود.
مصلح ماست،مربای زنجبیل، زنیان، نعناع، آویشن، سیر، کاکوتی، زیتون، سیاه دانه و پونه اسـت.این متخصص طب سنتی خاطرنشان کرد: برای رفع سردی ماست بـه آن فلفل اضافه نکنید، زیرا ترکیب حاصل ازآن برای بدن مضر اسـت؛ چون ماست سبب افزایش رطوبت بدن میشود.
بهادری ضمن اشاره بـه اینکـه ماست دیر هضم اسـت و مصرف زیاد آن برای سرد مزاجان و افرادی کـه معده سرد دارند مناسب نیست، گفت: مصرف هم زمان ماست با گوشت یا ماهی برای همه ی بخصوص مبتلایان دردهای مفصلی مناسب نیست و می تواند سبب تشدید بیماری شود، ضمن اینکـه مداومت بر مصرف هم زمان گوشت یا ماهی با ماست بدلیل تولید بلغم می تواند احتمال ابتلا بـه لک و پیس را افزایش دهد.
بـه گفته وی، یکی از منابع غنی کلسیمدار، ماست چکیده اسـت. طبیعت ماست چکیده گرم و تر اسـت و مصلح آن مغز گردو، آویشن، عسل و نعناع خشک اسـت. افرادی کـه با مصرف ماست و شیر، درد مفصلیشان تشدید میشود، میتوانند از ماست چکیده بـه همراه مصلح استفاده کنند.
وی با بیان اینکـه طب سنتی درباره کشک نیز توصیههاي دارد، افزود: یکی از مواد غذایی کـه در طب سنتی برای حفظ سلامت استخوان بـه آن اشاره شده، کشک اسـت. افرادی کـه تحمل لاکتوز «قند شیر» را ندارند و قادر بـه مصرف شیر نیستند.یا کسانی کـه درد مفصلی دارند و با مصرف ماست، دردشان تشدید می شود، می توانند برای تامین بخشی از کلسیم مورد نیاز بدن از کشک بـه صورت کاله جوش «ترکیب کشک، پیاز داغ، نعناع و گردو»
استفاده کنند. بدلیل آن کـه نسبت کلسیم بـه فسفر کشک مناسب اسـت، میتواند در پیشگیری از پوکی استخوان و پیشگیري از پیشرفت آن موثر باشد.بهادری اضافه کرد: در برخی مناطق ایران، دوغ رابا پونه استفاده می کنند. پونه، نعناع، کرفس، جعفری و زیره گیاهانی هستند کـه میتوانند باعث جذب بیشتر کلسیم شوند. در کتب طب سنتی آمده اسـت این گیاهان می توانند سبب تقویت سلولهاي استخوانساز شوند.
محققان بر این باورند کـه افراد تا سن ۳۰ سالگی فرصت دارند تا کلسیم در استخوانهایشان ذخیره کنند و پس ازآن کلسیم از استخوان برداشت میشود.لذا با توجه بـه بار بیماریهاي ناشی از کمبود کلسیم نظیر پوکی استخوان و شکستگیهاي ناشی ازآن، لازم اسـت تا لبنیات بـه مقدار کافی در جیره غذایی روزانه همه ی گروههاي سنی قرار گیرد.
با نگاهی بـه هرم غذایی، کـه میزان مورد نیاز مصرف گروههاي غذایی را برای مـا مشخص میکند، مشاهده میکنیم کـه شیر و لبنیات در سومین ردیف این راهنما قراردارند و بر اساس آن باید روزانه ۲ تا ۳ سهم ازآن در برنامه غذایی افراد گنجانده شود.
اما در طب سنتی زمان خوردن برخی مواد غذایی و هم چنین اینکـه آنها رابا چی بخوریم و با چی نخوریم خیلی مهم اسـت؛ یکی از این مواد غذایی لبنیات اسـت کـه باید بیشتر در مصرف آن ها دقت شود.