امروز نکات جالبی در مورد زایمان و تولید مثل حیوانات را جمع آوری کرده ایم، دنیای حیوانات دنیایی سراسر شگفتی اسـت و محققان هرروز چیزهای جالبی در مورد قوانین، زندگی و تولید مثل حیوانات را کشف میکنند و هنوز هم اکتشافات این دنیای بزرگ ادامه دارد، در همین موضوع امروز درباره تولید مثل حیوانات و قانون و قواعد آنها دراین زمینه مفصل صحبت میکنیم. با پارس ناز همراه باشید.
مدت زمان بارداری در زرافه هاي ماده چهارده تا پانزده ماه اسـت. این حیوانات هنگام زایمان روی پاهایشان میایستند تا نوزادشان رابا فشار بیرون بیاورند. وقتی بچه زرافه از شکم مادرش بیرون میآید روی زمین میوفتد. بچه زرافه ها از ارتفاعی نزدیک بـه ۱/۸۲ متر روی زمین می افتند و این مسأله بـه جدا شدن بند ناف انها کمک میکند.
این حیوانات در هنگام تولد حدود ۴۵ تا ۶۸ کیلو گرم وزن و نزدیک بـه ۱/۸۲ متر قد دارند. پروسه ي تولید مثل در زرافه ها از جایی آغاز میشود کـه زرافه ي نر از ادرار زرافه ي ماده مینوشد تا متوجه شود کـه از نظر جنسی آمادگی جفتگیری را دارد یا نه.
وزغ هاي سورینامی از درون حفره هایي روی پشت مادرشان پا بدنیا می گذارند. ابتدا وزغ ماده تخم میگذارد. سپس وزغ نر تخم ها را بارور میکند و همه ی ي تخم ها را روی پشت وزغ ماده قرار میدهد.
بعداز آن، یک لایه پوست روی تخم ها میآید کـه تا زمان بیرون آمدن بچه قورباغه ها از تخم ها از آنها محافظت میکند. بعد از حدود هفت روز، بچه قورباغه ها از درون حفره هاي پوست بیرون میآیند.
سطح هورمون نرینگی تستوسترون در کفتارهای ماده سه برابر بیشتر از کفتارهای نر اسـت، بهمین دلیل این حیوانات زایمان پرمخاطره و خاصی دارند. زایمان کفتارهای ماده از طریق اندام کلیتوریس آنها انجام میشود کـه بـه آن شبه آلت نری هم گفته میشود. مجرای زایمانی کفتارهای ماده فقط حدود ۲/۵ سانتیمتر عرض دارد.
بهمین دلیل تعداد زیادی از نوزادان این حیوان زنده بدنیا نمیآیند. خفگی نوزادان در زایمان اول کفتارهای ماده بسیار رایج اسـت. حیوانات دیگری هم هستند کـه شبه آلت نری دارند، مثل میمون هاي سنجابی، میمون هاي لمور، فوساها کـه نوعی پستاندار گوشتخوار شبیه بـه گربه هستند و گربه هاي زباد کـه نوعی پستاندار با چهره اي شبیه بـه گربه و بدنی مانند خرس هستند.
پلاتیپوس یکی از پنج پستاندار دنیا اسـت کـه تخم میگذارد. پلاتیپوس ماده یک لانه ي زیرزمینی درست میکند ودر آنجا تخم میگذارد. تخم ها ابتدا بـه مدت دوهفته در شکم پلاتیپوس هستند و بعد پلاتیپوس ده روز دیگر روی تخم ها میخوابد و آنها رابا دمش گرم نگه می دارد.
پلاتیپوس ماده با دندان و پوزه اش بـه پوسته ي تخم مرغ ضربه میزند و آنرا می شکند تا بـه بیرون آمدن نوزادها از تخم ها کمک میکند.
کیسه داران ماده «شاخه اي از حیوانات کـه شامل کانگوروها، والابی ها و صاریغ ها میشود» دو رحم دارند. این حیوانات سه واژن هم دارند کـه دو تای انها برای جفتگیری و یکی از آنها برای زایمان اسـت. جانوران کیسه دار مانند بیشتر پستانداران جفت جنین ندارند و نوزادان آنها تنها بـه مدت یک ماه در شکم مادرشان هستند.
بعد از این مدت، نوزادان بـه صورت نارس بدنیا میآیند. اگر چـه دراین مرحله چشم ها و گوش هاي انها هنوز کاملاً رشد نکرده، اما بینی، دهان و دست و پاهای آنها انقدر رشدکرده کـه بتوانند بـه درون کیسه ي مادرشان بروند ودر آنجا کاملا رشد کنند. بچه هاي این حیوانات عمدتاً از شیر مادرشان تغذیه میکنند.
اسب هاي دریایی متعلق بـه خانواده اي از ماهی ها بنام سوزن ماهیان هستند کـه بیش از سیصد گونه را شامل میشود. برای تولید مثل، اسب دریایی ماده تخم هایش را درون کیسه اي مخصوص در بدن اسب دریایی نر میگذارد کـه در آنجا تخم ها بارور میشوند.
در بعضی موارد، تخم ها بـه دم اسب دریایی نر متصل میشوند. بعد از حدود بیست روز، اسب دریایی نر بیشتر از هزار نوزاد بدنیا می آورد. لوله ماهی ها و اژدهای دریایی برگ دار هم بهمین شکل تولید مثل میکنند.
ماهی هاي سیکلید متعلق بـه یکی از خانواده هاي بزرگ ماهیان بنام سیکلید هستند کـه شامل تیلاپیاها و فرشته ماهی ها میشود. هنگام تولید مثل، سیکلیدهای نر تخم هاي بارور شده را درون دهان شان نگه می دارند و تخم ها تا بیرون آمدن نوزادان در همان جا باقی میمانند. بـه این فرآیند دهان پروری گفته میشود.
ماهی نر در طول این مدت قادر بـه خوردن غذا نیست. بهمین دلیل گاهی ماهی ماده تخم ها را درون دهانش نگه می دارد، و یا نر و ماده بـه نوبت از تخم ها نگه داری میکنند. ماهی هایي کـه با روش دهان پروری متولد میشوند، ابتدا بـه شدت کوچک و ضعیف هستند و نیاز بـه مراقبت دارند تا تغذیه شوند و رشد کنند.
گربه ماهی هاي کوکو برای بدنیا آوردن نوزادان شان دست بکار عجیبی میزنند. این گربه ماهی ها از دهان ماهی هاي سیکلید برای نگهداری از تخم هایشان استفاده میکنند. گربه ماهی کوکو درون دهان یک ماهی سیکلید تخم میگذارد تا تخم هایش را برای او نگه دارد.
دراین حین، سیکلید نر سر میرسد و مشتاقانه سعی میکند تخم هایي کـه تصور میکند متعلق بـه سیکلید ماده هستند را بارور کند، در حالیکـه آن تخم ها متعلق بـه گربه ماهی کوکو هستند. همه ی ي این اتفاقات در چند ثانیه رخ میدهد. از آنجایی کـه تخم هاي گربه ماهی کوکو زودتر از تخم هاي سیکلیدها رشد میکنند، در اغلب موارد نوزادان آنها با خوردن تخم هاي سیکلیدها خودرا تغذیه میکنند.
زنبور عنکبوتی برای تولید مثل، ابتدا یک عنکبوت شکارچی را فلج میکند. سپس درون شکم عنکبوت تخم گذاری میکند و تا بارور شدن تخم ها و بیرون آمدن نوزادان صبر میکند. بعد از بیرون آمدن نوزادان از تخم ها، زنبور عنکبوت رابه طور کامل می بلعد.
تخم هاي بارور شده ي کرم پهن ها درون یک پیله در بدن شان رشد میکنند. این کرم ها میتوانند تخم هاي خود رابه وسیله ي اسپرم هاي بدن شان بارور کنند.
علاوه بر این، کرم پهن ها میتوانند با تقسیم کردن بدن خودشان، تولید مثل کنند. در حالتی دیگر، کرم پهن ها برای تولید مثل اسپرم خودرا وارد پوست خارجی کرم پهن دیگری میکنند.
حیوانات مثل مـا چشم بند، قرص خواب یا موزیک هاي مخصوصی ندارند کـه بـه انها کمک کنند بخوابند، بنابر این آنها فقط میتوانند از امکاناتی کـه غزیزه و بدن شان در اختیارشان میگذارد استفاده کنند. اما جالب اسـت کـه تعداد زیادی از حیوانات عادت هاي بسیار عجیب و شگفت انگيز اي برای استراحت کردن دارند.
دلفین ها
دلفین ها موجودات شگفت انگیزی هستند و اگر چـه طبق معمول بخاطر هوش زیادشان مورد توجه قرار میگیرند اما نحوه ي خوابیدن این حیوانات هم جالب توجه اسـت. دلفین ها میتوانند حالت بسیار عمیقی از خواب را تجربه کنند ودر این حالت مانند یک کنده ي چوب روی سطح آب شناور میمانند.
جالب تر آنکه دلفین هاي پوزه دراز هنگام خواب یک نیم کره ي مغزشان را غیر فعال میکنند و چشم مخالف آن نیم کره را هم می بندند، اما نیم کره ي دیگر مغز انها فعال و چشم مخالف آن باز میماند تا بتوانند مراقب اطراف شان باشند و متوجه حضور دلفین هاي دیگر یا موجودات شکارچی بشوند.
بعد از گذشت حدود دو ساعت، نیم کره ي دیگر مغزشان را غیر فعال میکنند و بـه این هردو نیم کره و چشم خودرا استراحت میدهند. اینکار مختص دلفین ها نیست و خفاش هاي میوه خوار، گراز ماهی ها «پورپویزها»، ایگواناها، فوک ها، پرندگان و اردک ها هم هنگام خواب بهمین شکل عمل میکنند.
درسال ۲۰۰۸ محققان در حوالی سواحل شمالی شیلی با گروهی از نهنگ هاي عنبر مواجه شدند کـه نزدیک سطح آب شناور و خوابیده بودند. پیش ازآن تصور می شد نهنگ هاي عنبر هم مانند دلفین ها و بعضی از دیگر گونه هاي نهنگ، هنگام خواب فقط بـه یک سمت مغزشان استراحت میدهند، اما این نهنگ ها متوجه کشتی اي کـه بـه آنها نزدیک می شد نبودند، تا آنکه:
یکی از نهنگ ها بطور اتفاقی با بقیه برخورد کرد، در نتیجه همه ی ي گروه بیدار و از آنجا دور شدند. بعد از این اتفاق، محققان متوجه شدند شیوه ي خواب نهنگ هاي عنبر متفاوت از خویشاوندان شان اسـت و انها بطور مرتب خواب کاملی را در نزدیکی سطح آب تجربه میکنند. این نهنگ ها هنگام خواب نفس نمیکشند و حرکتی نمیکنند و اگر شکل دیگری از خواب نداشته باشند، احتمالا کم خواب ترین پستاندار دنیا هستند.
زرافه ها بدلیل خطر حمله ي موجودات شکارچی، روزانه فقط حدود ۲۰ دقیقه میخوابند و البته بدلیل فرم بدن شان، منظره ي خوابیدن این حیوانات بسیار تماشایی اسـت.
حمله ي موجودات شکارچی تنها مشکل حیوانات هنگام خوابیدن نیست. سمورهای دریایی برای خوابیدن، روی سطح آب بـه پشت دراز میکشند و برای آنکه حین خواب در آب غرق نشوند، دسته جمعی یا بین جلبک هاي دریایی میخوابند و گاهی دست هاي هم دیگر را میگیرند تا از هم جدا نشوند.
آلباتروس ها گونه اي از مرغان دریایی هستند و بیشتر زندگی شان را صرف پرواز و پیدا کردن شکار میکنند. سبک زندگی انها فرصتی برای خوابیدن باقی نمیگذارد.
اما بـه اعتقاد دانشمندان این پرندگان قادرند هم زمان چند کار را انجام دهند یعنی توانایی آنرا دارند کـه حین پرواز کردن بخوابند. بعضی از دیگر گونه هاي پرندگان هم آن گونه هستند و میتوانند حین پرواز و مهاجرت، صدها بار چرت هایي چند ثانیه اي را تجربه کنند.
اردک ها گروهی میخوابند. آنها هنگام خواب بـه صف میشوند و دو پرنده اي کـه ابتدا و انتهای صف هستند یک چشم شان راکه رو بـه بیرون صف اسـت باز نگه می دارند تا مراقب حضور موجودات شکارچی باشند و چشم دیگرشان را می بندند.
اردک هاي درون صف هردو چشم شان را می بندند. دو پرنده ي ابتدا و انتهای صف با استراحت دادن یک نیم کره ي مغز خود، از جان همه ی ي اردک هاي صف محافظت میکنند.
میرکات ها شب را درون لانه هاي زیر زمینی خود سپری میکنند کـه سیستم پیچیده اي از تونل ها و خوابگاه هاي زیرزمینی اسـت. در هر اجتماعی از این حیوانات تا حدود ۴۰ میرکات وجوددارد.
این حیوانات دسته جمعی ودر کنار یک دیگر میخوابند تا از گرمای بدن هم دیگر استفاده و از رهبران گروه کـه در انتهای جمع میخوابند محافظت کنند. سگ ها، سنجاب ها، خفاش ها و تعداد دیگری از حیوانات هم هنگام خواب برای گرم شدن کنار یک دیگر میخوابند.
این حیوانات ایستاده میخوابند ودر همان حین هوشیار میمانند. این حیوانات میتوانند بدون آنکه نیازی بـه فشار بـه عضلات باشد، پاهای خودرا در حالت ایستاده قفل کنند.
اما اسب ها «و همین طور گاوهای ماده» باید گهگاه روی زمین بخوابند چون وقتی ایستاده هستند نمیتوانند مرحله ي رِم خواب را تجربه کنند. فلامینگوها هم ایستاده میخوابند چون در زیستگاه هاي معمول آنها جای آسان زیادی برای خوابیدن وجود ندارد.
برعکس پستانداران کم خوابی مثل نهنگ هاي عنبر و زرافه ها، خفاش هاي قهوه اي روزانه حدود ۱۹ ساعت میخوابند. این حیوانات شب زی، تمام روز را معکوس میخوابند.
چون خفاش ها بال هاي ضعیفی دارند و پرواز از این حالت برایشان آسان تر اسـت. بعد از خفاش ها طولانی ترین مدت خواب روزانه مربوط بـه آرمادیلوها، صاریغ ها، تنبل ها، ببرها ودر آخر گربه هاي اهلی اسـت.
اغلب گونه هاي کوسه برای آنکه بتوانند اکسیژن آب را از طریق دستگاه تنفسی شان دریافت کنند باید دائما در حرکت باشند، اما گونه هاي دیگری از کوسه مجراهای تنفسی اي پشت چشم هایشان دارند کـه بـه آنها این امکان را میدهد تا در حالت سکون هم اکسیژن را دریافت کنند. اما در مجموع بنظر میرسد کـه این حیوانات بیشتر استراحت کوتاهی میکنند تا آنکه خواب عمیقی داشته باشند.
دانشمندان متوجه شده اند شنا کردن کوسه ماهی هاي خاردار بـه ستون فقرات انها وابسته اسـت نه مغزشان، بهمین دلیل انها میتوانند هنگام خواب مغزشان را غیر فعال کنند ودر عین حال بـه شنا کردن ادامه دهند. بعضی از کوسه هاي سفید هم هنگام خواب در برابر جریان آب بی حرکت میمانند، بنابر این آب بطور خودکار از دستگاه تنفسی انها عبور میکند و بدون هیچ تلاشی اکسیژن آب را دریافت میکنند.
فیل هاي دریایی این توانایی را دارند کـه هم زمان شنا کنند و بخوابند. این حیوانات میتوانند هر جایی بخوابند. آنها هم میتوانند تا پنج دقیقه نفس شان را حبس کنند و زیر آب چرت بزنند و هم میتوانند در ساحل تا ۱۹ ساعت بـه خواب عمیقی فرو بروند.
البته انها استحقاق این خواب طولانی را دارند چون فیل هاي دریایی میتوانند تا ۸۴ ساعت بی وقفه شنا کنند. این حیوانات وقتی میخواهند در آب بخوابند، بخش هایي ازبدن خودرا باد میکنند. این ویژگی انها مانند نوعی جلیقه ي نجات بیولوژیک عمل میکند و این حیوانات فربه را شناور نگه می دارد.
حلزون ها میتوانند سالها بخوابند. چند سال پیش اتفاق جالبی در همین رابطه افتاد. یکی از کارکنان موزه ي بریتانیا حلزونی از صحرای مصر رابا این تصور کـه مرده اسـت روی یک کارت چسبانده بود اما چهار سال بعد او متوجه رد ماده ي لزج بدن حلزون روی کارت شد و وقتی صدف حلزون را از روی کارت جدا کرد، حلزون شروع بـه حرکت کرد.
قورباغه ها هم مانند تعداد زیادی از حیوانات در زمستان بـه خواب میروند اما این حیوانات بی مو چطور خودشان را گرم نگه می دارند؟ بدن قورباغه ها بـه نوعی ضدیخ حیوانی مجهز اسـت.
یعنی اگر چـه ممکن اسـت درون حفره هاي بدن و زیر پوست شان یخ ببندد، اما غلظت بالای ماده ي گلوکز در اندام هاي حیاتی شان از منجمد شدن این اندام ها جلوگیري میکند. دراین حالت، قورباغه ها دیگر نفس نمیکشند و ضربان قلب شان پایین میآید، اما با فرارسیدن بهار، گرمای هوا دمای بدن شان را بالا میبرد و بـه این ترتیب بدن آنها وظایفش رابه همان شکل سابق از سر میگیرد.
نکته ي قابل توجهی در مورد خواب خرس ها وجود ندارد، بـه استثنای مواقعی کـه زمان زایمان آنها فرا میرسد. در زمستان، خرس هاي باردار بـه خواب عمیق زمستانی فرو میروند، ضربان قلب شان کم میشود و دیگر نه آب و غذا میخورند، نه ادرار و موفوع میکنند و نه حرکتی میکنند.
اما میتوانند در حین همان خواب عمیق زایمان کنند. توله خرس ها بعد از بدنیا آمدن از مادرشان کـه هنوز خواب اسـت پرستاری میکنند تا آنکه با پایان زمستان، خرس مادر از خواب بیدار میشود و آنها رابا دنیای بیرون آشنا میکند.
میمون ها
دانشمندان با تحقیق بر روی میمون ها سعی دارند بـه چگونگی خواب انسانها و نقش خواب در تکامل انسان پی ببرند. انها پی برده اند حیواناتی مثل اورانگوتان ها، گوریل ها و شامپانزه ها، مانند انسانها دوست دارند هنگام خواب دراز بکشند و بدن شان را جمع کنند.
هم چنین این حیوانات برای خودشان جای خواب درست میکنند یا جایی را برای خوابیدن انتخاب میکنند کـه دست موجودات شکارچی بـه انها نرسد و همین مسأله بـه آنها کمک میکند در مقایسه با گونه هاي دیگری از میمون ها مثل بابون ها کـه بالای درخت ها میخوابند، خواب بهتری داشته باشند. امکان تجربه ي یک خواب طولانی تر و آسوده تر احتمالا در فرآیند تکامل مـا نقش داشته و بـه بیشتر شدن هوش مـا کمک کرده اسـت.