در اینبخش با محمودرضا خاوری یکی از معروف ترین چهره هاي سیاه در ایران آشنا میشویم. او سردسته تمام اختلاس گران محسوب می شود، بعضی ها محمودرضا خاوری را « شاه دزدان » خطاب میکنند. خاوری کیست؟ چگونه اختلاس کرده؟ آقای خاوری در کانادا چـه کاری انجام دهد؟ اینها سوالاتی هستند کـه در ادامه جواب شان را بررسی میکنیم، با پارس ناز همراه باشید.
از ساعاتی پیش خبری در شبکههاي اجتماعی مبنی بر قتل محمودرضا خاوری متهم اختلاس سه هزار میلیارد تومانی در حوالی منزل شخصی اش در کانادا دست بـه دست میشود. از ساعاتی پیش در برخی شبکههاي اجتماعی خبری مبنی بر قتل محمودرضا خاوری متهم اختلاس سه هزار میلیارد تومانی در کانادا دست بـه دست می شود، اما هنوز هیچ منبع رسمی این خبر را تایید نکرده اسـت.
بر اساس این شایعات، محمودرضا خاوری متولد ۱۳۳۱ شامگاه گذشته توسط افراد ناشناس در کانادا بـه قتل رسیده و پلیس این کشور پيکر او را حوالی منزل شخصیاش در سان کرست از منطقه بردیل پت شناسایی کرده اسـت. آذرماه سال گذشته «۱۳۹۶» نیز شایعه مشابهی در شبکههاي اجتماعی شکل گرفت کـه در آن، مانند شایعه امسال، جزئیات قتل خاوری و محل یافتن پيکر او اعلام شده بود.
اما ساعاتی بعد پلیس کانادا اعلام کرد کـه پلیس چنین نامی را در درگیریهاي مسلحانه و غیرمسلحانه بعنوان مقتول ثبت نکرده اسـت. در آن زمان، مصطفی ترک همدانی وکیل پایه یک دادگستری در گفتگو با رسانههاي داخلی با بیان اینکـه “انتشار خبر مرگ، شگرد بدهکاران و کلاهبرداران برای فرار از پیگرد قضایی اسـت” عنوان کرد کـه خاوری خود شایعه کرده کـه در کانادا کشته شده اسـت.
حال با توجه بـه اینکـه این شایعه بار دیگر در شبکههاي اجتماعی مطرح شده، باید دید مقامات کانادایی چـه واکنشی بـه آن نشان خواهند داد. خاوری کـه آخرین مقام او مدیر عاملی بانک ملی ایران بود در پی افشای فساد بزرگ مالی در مهرماه ۱۳۹۰ از مقام خود استعفا داد و بـه کانادا فرار کرد.
خاوری سالها پیش از خروج دائمی از ایران، بـه سرمایهگذاری در زمینه ساختمانسازی در کانادا پرداختهبودو درسال ۲۰۰۵ میلادی توانستهبود کـه تابعیت کانادا را نیز بگیرد.خانوادهٔ او نیز حداقل از سال ۲۰۰۱ میلادی در تورنتو مالک چندین ملک بودهاند. پسرش نیز ریاست یک آژانس مسافرتی اکنون منحل شده را بر عهده داشتهاسـت.
خاوری هفت روز پس از خروج دائمی از ایران و ورود بـه خاک کانادا، وام خانهٔ ۳ میلیون دلاری خودرا بازپرداخت و آن رابه دخترش پرندیس انتقال داد. پرونده محمودرضا خاوری مدیرعامل وقت بانک ملی و یکی از متهمان پرونده موسوم بـه فساد بزرگ بانکی بـه اتهام اخلال در نظام اقتصادی و دریافت رشوه از دیگر پروندههاي مهم سال ۹۶ بود.
پس از شش سال از خروج نابهنگام خاوری از کشور پرونده وی در تاریخ ۳۰ آبان ماه سال ۹۶ در شعبه ۲۶ دادگاه انقلاب بـه صورت غیابی رسیدگی شد. نامبرده بابت اتهام اخلال در نظام اقتصادی بـه ۲۰ سال حبس و بابت اتهام دریافت رشوه بـه ۱۰ سال حبس و هم چنین پرداخت ۳ میلیون دلار پول نقد بعنوان جزای نقدی محکوم شد.
کانادا همیشه مأمن امنی برای خانواده خاوری بود. بچهها خیلی زود راهی سرزمینهاي سرد شمالی شدند تا تحصیلاتشان را در دانشگاههاي درجه یک این کشور آغاز کنند ودر کنار آن بیزینسی در حد و اندازه خانواده راه بیندازند. همین اسـت کـه وقتی در پروفایل دانشگاهیشان سرک بکشی، از کارشناسی گرفته تا مقطع دکترا، دانشجوی دانشگاه تورنتو بودهاند.
یکی بختش را در مهندسی آزمون کرده و دیگری ستارهشناسی و فیزیک نجومی. اگرچه عاقبت بـه يُمـن پولهاي بادآورده پدر حالا پسرها دستی در ساختوساز و املاک و مستغلات دارند. دو پسر خاوری در کار تجارت و برجسازی و انبوهسازی وارد شدهاند و دختر خانواده بـه نجوم و فیزیک روی آورده اسـت.
«این جمله را یحتمل در محاورات تاکسیمحور زیاد شنیدهاید: «…بچههایشان را میفرستند خارج برای روز مبادا.» این جمله از مهر ٩٠ بـه آن سو مصداق بیرونی یافت؛ آن هم با لورفتن ماجرای فرار محمودرضا خاوری، رئیس اسبق بانک ملی ایران، از کشور. او بـه بهانه حضور در سمیناری در انگلیس، ایران رابه مقصد بریتانیا ترک کرد و سر از کانادا درآورد.
طنز تلخ تاریخ این اسـت کـه رئیس یکی از مهم ترین بانکهاي کشور دوتابعیتی بودو تا آن روزگار این مسئله حساسیت هیچ مقام مسئولی را برنینگیخته بود. او سال ٨٥ تابعیت کاناداییاش رابه دست آورد و سال ٨٦ آنجا برای خودش خانهاي خریداری کرد. البته خبر هـای دیگری نشان ازآن دارد کـه خاندان خاوری «فرزندان پسری او» از سال ٨١ در تورنتوی کانادا صاحب ملک و مال بودند.
خاوری سه فرزند دارد، پرندیس تک دختر خانواده اسـت و خشایار و اردوان، پسران خاوریاند. محمودرضا خاوری در کولاک حذف مدیران بانکی در دوره احمدینژاد از معدود مدیرانی بود کـه بجای «حذف»، «ارتقا» یافت؛ از مدیرعاملی بانک سپه بـه مدیرعاملی بانک ملی ایران رفت و بر میز مدیریت تکیه زد. طنز دیگر اینکـه از او کتابی با موضوع قانون بانکداری در ایران منتشر شده و کماکان در کتابفروشیها قابل معرض اسـت!
خبر فرار خاوری بـه کانادا مهر ٩٠ رسانهاي شد. نهتنها رسانههاي داخلی کـه رسانههاي آمریکایی و کانادایی هم بـه این فرار واکنش نشان دادند. جامعه ایرانیهاي مقیم کانادا نیز همان موقع در نامهاي بـه رؤسای کشور از حضور خاوری در خاک کانادا گله کرده بودند. انها دراین نامه نام خاوری را بارها با فساد سه هزار میلیاردتومانی صورتگرفته در ایران مرتبط دانستهاند.
بر اساس اطلاعات دفتر ثبت اسنادی در کانادا، خاوری درسال ٨٦ «یعنی چهار سال پیش از فرارش از ایران» خانهاي رابه قیمت سه میلیارد تومان خریداری کرده بود. قیمت دلار آن روزها هزار تومان بودو اینروزها چهار هزار تومان. یادمان نرود کـه در سیزدهمین جلسه محاکمه متهمان پرونده فساد سه هزار میلیاردتومانی، قاضی پرونده اعلام کرده بود کـه:
یکی از معاونان وقت وزارت اطلاعات در دولت احمدینژاد از خروج محمودرضا خاوری مطلع بوده اسـت. بـه گزارش پایگاه خبری «گلاب اند میل» خانواده خاوری درسالهاي گذشته حوزه نفوذ خود در تورنتو را توسعه دادهاند. بر اساس مستندات دولتی در چهار سال گذشته، خانواده خاوری بنامهاي مختلف و اشخاص حقوقی حداقل ١٢,١ میلیون دلار دراین شهر املاک خریداری کردهاند.
کانادا همیشه مأمن امنی برای خانواده خاوری بود. بچهها خیلی زود راهی سرزمینهاي سرد شمالی شدند تا تحصیلاتشان را در دانشگاههاي درجه یک این کشور آغاز کنند ودر کنار آن بیزینسی در حد و اندازه خانواده راه بیندازند. همین اسـت کـه وقتی در پروفایل دانشگاهیشان سرک بکشی، از کارشناسی گرفته تا مقطع دکترا، دانشجوی دانشگاه تورنتو بودهاند.
یکی بختش را در مهندسی آزمون کرده و دیگری ستارهشناسی و فیزیک نجومی. گر چـه عاقبت بـه يُمـن پولهاي بادآورده پدر حالا پسرها دستی در ساختوساز و املاک و مستغلات دارند. دو پسر خاوری در کار تجارت و برجسازی و انبوهسازی وارد شدهاند و دختر خانواده بـه نجوم و فیزیک روی آورده اسـت. بنا بر اطلاعاتی کـه همان زمان بـه نقل از قاضی سراج «قاضی پرونده» منتشر شده بود:
خاوری در تاریخ ٢٠ شهریور ١٣٩٠ در مقام رئیس بانک ملی ایران، در قالب یک مأموریت کاری برای شرکت در جلسه «پیالسی بانک لویدز» درخواست سفر بـه انگلستان را مطرح کرده بود. در تاریخ ۲۹ شهریور همان سال با حکم عدد ۵۷۸۶۶۹ با مأموریت او بـه بيرون از کشور موافقت شد اما چند روزبعد، خاوری بـه لابی هتلش در یکی از شهر هـای انگلیس می آید و با ارسال یک فکس بـه تاریخچه فعالیت مدیریتیاش در ایران پایان می دهد.
پرندیس خاوری بر خلاف برادرهایش پی درس و مشق و علمآموزی بود اما گویا پدر با بخشش خانه بـه دختر جبران مافات کرده اسـت. خانه خاوری در تورنتو کـه از قضا بسیار خبرساز هم شده اسـت، نه متعلق بـه او کـه چندی پس از حضور خاوری در کانادا بنام دخترش شد.
برخی گزارشها هم چنین نشان ازآن دارد کـه خاوری هفت روز پس از خروج دائمی از ایران و ورود بـه خاک کانادا، وام خانه سه میلیون دلاری خودرا بازپرداخت کرده و خانه رابه دخترش پرندیس انتقال داده اسـت. پرندیس بهمین اسانی از قبلِ پدر پولدارِ گریخته از ایران یکشبه صاحب خانه شد؛ آن هم خانهاي کـه حالا نه تنها برای ایرانیان کـه برای خیلی از رسانههاي جهانی محل توجه اسـت.
پرندیس خاوری مدرک دکترای نجوم دارد. محجبه اسـت ودر تصویرهایی کـه از او دیده می شود، اغلب با بلوز و شلوار در اماکن عمومی مشاهده میشود. وقتی خبرنگار یک شبکه تلویزیونی برای مصاحبه با اعضای خانواده راهی خانه انها شده بود، پرندیس تنها عضو خانواده بود کـه خیلی کوتاه در مقابل دوربین قرار می گیرد؛ هر چند نه حرف خاصی زد و نه نکتهاي ازآن دیالوگ کوتاه منتشر شد.
خشایار خاوری در وبسایتش نام «خش» را برای خود برگزیده اسـت. شاید بـه این خاطر کـه تلفظ اسم خشایار در نسخه انگلیسی برای غیر پارسیزبانان کار سادهاي نیست. آقای «خش»، مهندس اسـت. او هم کارشناسی و کارشناسیارشدش را در دانشگاه تورنتو خوانده و حالا برای خودش برو و بیایی دارد. از لینک دانشگاه می توان یک سر وارد سایت کاریاش شد.
در وبسایت از تجربههاي کاریاش گفته و بیوگرافیاش کـه بیشتر مبتنی بر تمرکز بر کار ساختوساز و املاک و مستغلات اسـت. خش خاوری بر خلاف پدر «البته در روزهای مدیریت در ایران» چهره مدرنی برای خود برگزیده اسـت. سر و صورتی صفا داده و عکس بزرگی مزین بـه کراوات در صفحه نخست وبسایتش دیده می شود.
هر چند انتشار عکسهای این روزهای محمودرضا خاوری نیز نشان می دهد کـه حفظ ظاهر او در ایران و تیپهاي بـه اصطلاح دولتی او برای سازگاری با سمت و مسئولیت آنروزهایش بوده و حالا تصاویرش از جهت تجددگرایی با خشایار تفاوت چندانی ندارد. گاهی تیپ اسپورت میزند و گهگاه تصاویرش در حال خرید و بازدید از اماکن عمومی در تورنتو در شبکههاي اجتماعی میچرخد.
خشایار خاوری در وبسایت شخصیاش درباره خودش نوشته: «کارآفرین باتجربه و تحصیلکردهاي کـه حوزه علاقه کاریاش طیف متنوعی اسـت از سرمایهگذاری املاک و مستغلات تا صنعت ساختوساز و فناوری اطلاعات را شامل میشود.» او هم چنین در وبسایتش بـه دریافت یک مدال دانشگاهی اشاره کرده و اینکـه تحصیلات کارشناسی و کارشناسی ارشدش در دانشگاه تورنتو در رشته مهندسی بوده اسـت.
از جمله فعالیتهاي تجاری دیگر «خش» میتوان بـه فعالیتش دربخش املاک و مستغلات در دو پروژه مشارکتی با ارزش مالی بین ٥٠ میلیون دلار تا یک بیلیون دلار اشاره کرد. در وبسایت او هم چنین آمده: «خش از تجربه خود در زمینه سرمایهگذاری و ساختوساز بهره خواهد برد تا در انتخاب و توسعه پروژههاي جدید نقش مؤثری داشته باشد. او با بهره از دانش مهندسی و معماری خود آماده همکاری با ذینفعان و متخصصان اسـت.»
بنگاه هتلداری «خش» شامل سه رستوران لوکس، یک شرکت پذیرایی، دو پروژه جدید در خط لوله و یک شرکت مدیریت خدمات اسـت. سه رستوران خش خاوری بنامهاي «کاوا»، «چابرول» و «اطلس» با استقبال زیاد مشتریان کانادایی مواجه شده اسـت اما آخرین حوزهاي کـه خش در تجارت بـه آن وارد شده، شرکت تکنولوژی استارتآپی با محوریت آیتی اسـت. هنر نیز در همه ی کارهای خشایار خاوری در مرکز فعالیتهاي تجاری او قرار دارد.
بـه جز عکسهایی از شادیهاي اردوان خاوری دریک میهمانی و برخی خبر هـای پراکنده درباره مدیریت او بر انبوهی از شرکتها با اسامی ایرانی «صحت آن هنوز تأیید نشده و منبعی برای دریافت این تأییدیه نیز بـه دست نیامد» اطلاعات چندانی از او در اختیار نیست. برخی گزارشها نشان ازآن دارد کـه اردوان با کمک خانواده و بـه طور خاص پدرش حدود ١٤,٢ میلیون دلار پیشرفت مالی داشته اسـت.
نام او نیز بـه همراه برادرش، خشایار و پدرش، محمودرضا چندی پیش دریک پروژه مشترک ساختوساز با یک تاجر ایرانی بر سرزبانها افتاد و بـه تشکیل یک دادگاه منتج شد. اردوان خاوری بر خلاف خشایار بـه جای کانادا بیشتر در حوزه دوبی مشغول بـه فعالیت بوده اسـت؛ بـه ویژه در روزهایی کـه پدرش هنوز بر مسند مدیرعاملی بانک ملی ایران مشغول بکار بود.
خشایار و اردوان، دو پسر محمودرضا خاوری، در مسیر پدر گام برداشتهاند و حالا دستی در بیزنس دارند. همین چندی پیش بود کـه دادگاه شکایت یک برجساز ایرانی – کانادایی از خانواده خاوریها خبرساز شد. ماجرای شراکت نافرجام خانواده خاوری با سام میرزاهی، از سرمایهگذاران ایرانی – کانادایی، گر چـه بازتاب چندانی در رسانههاي داخلی ایران نداشت، اما در کانادا غوغا کرد.
بـه گزارش بلومبرگ، میرزاهی، خاوری را درسال ٢٠٠٨ ملاقات کرد. دو پسر خاوری، خشایار و اردوان، از ابتدای دهه سوم زندگیشان وارد کار مشترک با میرزاهی شدند. پایگاه خبری «گلاباندمیل» سال پیش گزارشی در همین زمینه منتشر کرد. در آوریل سال ٢٠١٤، میرزاهی درباره مشکلات مالی اردوان «پسر محمود خاوری» در دوبی سخنانی را منتقل کرد.
طبق اسناد دادگاه، میرزاهی درصورت پرداخت نکردن ١٤ میلیون دلار از فروش پروژه «هزلتون» با تهدید فیزیکی روبرو خواهد بود. میرزاهی در آن زمان گفت هیچ پولی از پروژهها تا اتمام کاملشان توزیع نشد. میرزاهی همان زمان گفت خاوری تهدیدش کرد اگر همکاری نکند، شهرتش را خراب میکند. خاوری یک ساعت برای تهیه صورتحساب بـه او فرصت داد و گفت در غیر این صورت عواقب همکاری نکردن را بپذیرد.
میرزاهی ادعا کرده از ترس تهدیدها، هفت میلیون دلار چک بـه خانواده خاوری داده اسـت. در اظهارات قانونی، خانواده خاوری تهدید بـه مرگ را انکار کردهاند. خشایار در پاسخ بـه مسائلی کـه در طرح دعوی مطرح شد، گفته؛ اتهامها علیه پدرش با واقعیت فاصله دارد. خشایار در دادگاه اسنادی ارائه کرد کـه میرزاهی بارها امنیت خانوادهاش رابه خاطر سابقه کیفری پدرش تهدید کرده اسـت.
نشریات گوناگونی در کانادا و ایالات امریکا نظیر گلاباندمیل، تورنتواستار، واشنگتنپست، نیویورکتایمز، فایننشیالتایمز و بیزنسویک داستان محمودرضا خاوری و خانه و ثروتش در کانادا را بارها زیر ذرهبین خبرنگاران خود بررسی کردهاند. انها در گزارشها بـه فرار خاوری بدنبال یک رسوایی مالی در ایران اشاره کردهاند.
همان پروندهاي کـه در ایران بـه عنوان اختلاس سههزارمیلیاردتومانی بر سرزبانها افتاد و مانند زمين لرزهاي مهیب دولت آن روز احمدینژاد را لرزاند. برخی گزارشگران بعضی از رسانه ها با رفتن بـه محل خانه خاوری «کـه در محله اعیاننشین تورنتو واقع اسـت» تلاش کردهاند با محمودرضا خاوری گفتوگو کنند.
هیچ خبرنگاری تا امروز موفق نشده حتی یک کلام با خاوری همکلام شود. در فقدان امکان دسترسی بـه خاوری و گفتوگوی چالشی با او، رسانه ها بـه انتشار عکسهای خانه اشرافیاش در تورنتوی کانادا بسنده کردهاند. هم چنین گروهی از فعالان دانشگاهی، سیاسی و اجتماعی ایرانی مقیم کانادا در نامه بـه جیسن کنی، وزیر مهاجرت و شهروندی این کشور بـه حضور خاوری در خاک کانادا معترض شدهاند.
در بخشی از پتیشن ایرانیان مقیم کانادا با بیش از هزارو ٥٠٠ امضا آمده «وزیر امور مهاجرت و شهروندی میتواند از قدرت خود استفاده کند ودر صورت اثبات اینکـه فردی بـه دروغ خودرا معرفی کرده باشد یا تقلب و خلافی کرده باشد، امتیاز شهروندی یا ویزای اقامت دائم را از او پس بگیرد.»
در آخر نیز:
محاکمه غیابی محمودرضا خاوری در دادگاه انقلاب برپا شد. آن هم درست شش سال پس از خروج نابههنگامش از کشور. خروجی کـه هنوز با اماواگرهای فراوانی روبهروست. کمیسیون امنیت مجلس دهم بـه واسطه سوئیس در حال رایزنی با مسئولان دولت کاناداست. یعنی بارقههایي از امید برای بازگرداندن محمودرضا خاوری بـه ایران. با این حال بازگشت خاوری پولدار بـه ایران غیر ممکن بـه نظر میرسد.
او و خانوادهاش حالا در قلب کانادا برای خودشان بریزوبپاشهاي مالی دارند و بـه اصطلاح جاافتادهاند. تابعیت کانادایی برگ برنده این روزهای خاوری اسـت. نمایندگان مجلس نیز جسته و گریخته در مصاحبه با «شرق» امکان بازگشت خاوری و محاکمهاش در ایران را غیر ممکن میدانند. با این حال سؤالهاي فراوانی پیش روی شهروندان ایرانی باز و بیپاسخ مانده اسـت. خاوریهاي دیگری در راه اسـت؟
فرزندان دیگری کـه با پول پدر در اقصینقاط جهان مشغول تحصیل شدهاند و شاید روزگاری آن کشورها نیز بـه محلی برای خروج بخشی از سرمایه بیتالمال بدل شوند؟ یحتمل پرونده خاوری کماکان باز خواهد بود. پول و ثروتش هم در کانادا آنقدرها زیاد اسـت کـه اعتراض ایرانیان مقیم تا اطلاع ثانوی بـه جایی نرسد.