درباره درد شدید دوران قاعدگی یا آندومتریوز 

دردهای بسیار شدید دوران قاعدگی اگر به طول انجامد و برای فرد غیر قابل تحمل شود با اسم آندومتریوز شناخته میشود. شاید باور عمومی به دردهای شدید و طولانی مدت در دوران قاعدگی, پیشنهاد میکند که مدارا کنید اما علم پزشکی میگوید اگر دردهای شما بعد از 48 ساعت

یا سه روز و با مسکن های معمولی بهبود پیدا نکرد به این موضوع بی تفاوت نباشید. با معصومه بختیاری, متخصص زنان و زایمان پرنالوژیست در این زمینه گفتگو کرده ایم.

دردهای طبیعی و دردهای خطرناک

دردهای قاعدگی در حد متعادل طبیعی است که به علت ترشح موادی به اسم پروستاگلندین در این دوران رخ می دهد چون رحم نیاز به انقباض هایی دارد که خون قاعدگی خارج شود, پروستاگلندین ترشح و منجر به انقباض های رحمی میشود که درد را به دنبال دارد. این درد ممکن است در افراد مختلف متفاوت باشد. گاهی اوقات می بینید در برخی ها خیلی خفیف است و در حدی که با استراحت بهتر می شوند و نیازی به مصرف دارو نیست.

برخی از خانم ها هم تا 48 ساعت یا سه روز اول به تناوب نیاز به مصرف مسکن در حد محدود دارند. این‌ها را دردهای طبیعی در نظر می‌گیریم اما دردی که شدت آن عمده باشد, مسکن های معمولی مثل “مفنامیک اسید”, “ژلوفن” و … جوابگوی آن نباشد و بیش از سه روز طول بکشد,

مثلا در تمام دوران قاعدگی, ممکن است ناشی از پریشانی هایی به اسم “آندومتریوز” باشد که برای تشخیص آن باید “لاپاروسکوپی” انجام داد. اگر اندومتریوز وجود داشته باشد نه تنها با لاپاروسکوپی تشخیص داده میشود بلکه حین این کار, می توان اندومتریوز را تا حدودی درمان هم کنند.

دلایل تشدید درد

هنوز در رابطه با اندومتریوز مسائل ناشناخته زیادی وجود دارد. نظریه ای که در حال حاضر مطرح شده همانی است که در قسمت قبل توضیح دادم اما ممکن است پریشانی هایی به صورت مادرزادی یا ژنتیکی وجود داشته باشد که در برخی خانم ها این حالت دیده میشود. بنابراین دلایل اصلی میتواند در اثر ژنتیک یا برگشت خون قاعدگی باشد اما این موضوع که چطور این سلول ها به خارج از حفره رحم راه پیدا میکنند, هنوز یک موضوع ناشناخته است.

اندومتریوز چیست؟

رحم دارای یک پوشش داخلی است که بعد از آن عضلات و در لایه سوم, پوشش خارجی رحم قرار دارد که اندومتر نامیده میشود. هر ماه حین قاعدگی ریزش میکند و بعد از این که قاعدگی تمام میشود, سلول ها رشد میکنند و بار دیگر پوشش داخلی را می سازند اما عضلات یا پوشش بیرونی

رحم هیچ تغییری نمیکنند. تنها اندومتر است که این خاصیت را دارد که در سیکل قاعدگی ریزش کند و دوباره ساخته میشود. اگر سلول های پوشش داخلی, به نوعی به خارج از رحم راه پیدا کنند, ممکن است از طریق برگشت خون قاعدگی از طریق لوله های رحمی به داخل لگن یا در اثر جراحی حین سزارین سلول ها

به بیرون از رحم منتقل شوند. در این موارد سلول ها در محیطی خارج از حفره داخلی رحم کاشته میشوند که به آن اندومتریوز می گویند. وقتی این سلول ها در اطراف رحم, لوله ها, تخمدان ها, مثانه یا انتهای روده بزرگ کاشته شوند, منجر به دردهای عمده دوران قاعدگی میشوند.

راه های تشخیص

اندومتریوز را به هیچ وجه با سونوگرافی یا تصویر های متفاوتی که از طریق رادیولوژی انجام میشود, نمیتوان تشخیص داد. تنها راه تشخیص آن لاپاراروسکوپی و دیدن مستقیم نقاط اندومتریوز در داخل لگن یا اطراف تخمدان هاست. گاهی اوقات برخی زنان دچار نازایی هستند,

اندومتریوز چسبندگی هایی را در اطراف لوله ها و تخمدان های شان ایجاد کرده است که منجر به نازایی شده و این افراد با تشخیص نازایی, لاپارسکوپی می شوند و آن وقت است که اندومتریوز در آنها تشخیص داده میشود.باز هم اصرار میکنم به غیر از لاپارسکوپی روش تشخیص قطعی دیگری وجود ندارد. دردهای شدید

غیرمعمول یا افرادی که نازایی دارند, پزشک را مشکوک به وجود این بیماری میکند. حین لاپاراسکوپی نیز می‌توان با دستگاه “کوتر” نقاطی که در اثر سلولا های اندومتر چسبندگی پیدا کرده اند سوزاند و تا حدودی اندومتریوز را درمان کرد. این دستگاه بافت ها را می سوزاند و در جراحی های

مختلف برای بند آوردن خونریزی ها هم استفاده میشود. دستگاه کوتر مثل مداد یا سوزنی است که با حرارت روی سلول ها قرار می گیرد و انها را می سوزاند. بعد از این کار, به مریض داروهای هورمونی می‌دهند تا سلول ها دوباره رشد نکنند و درمان مریض کامل شود.

دردسر کیست های شکلاتی

این‌ها خود به خود از بین نمی‌روند. کیست هایی که در انها مایع شفاف دیده میشود, خود به خود یا با مصرف داروهای جلوگیري از بارداری در صورتی که اندازه انها خیلی بزرگ نباشد یعنی زیر 5 سانتی متر باشد, از بین می‌روند اما اندومتریوما حتی اگر اندازه کوچکی هم داشته باشد,

خود به خود از بین نمیرود و تا وقتی که درد یا مشکل نازایی برای مریض ایجاد نکرده باشند یا اندازه بزرگی نداشته باشند, اقدامی برای جراحی صورت نمی گیرد اما اگر ببینیم خانمی دردهای زیادی دارد, کیست بزرگی دارد یا دچار ناباروری شده, کیست را با لاپارسکوپی یا جراحی باز از داخل تخمدان خارج می کنیم.

کیست های شکلاتی

کیست های شکلاتی در واقع همان اندومتریوز منتهی در داخل تخمدان هستند؛ یعنی داخل تخمدان, کیست هایی قرار دارد که داخل کیست ها خون مانده ای به رنگ قهوه ای وجود دارد و به انها “اندومتریوما” گفته میشود. در واقع انها همان اندومتریوزی هستند که به صورت یک محیط پوشیده شده

همچون کیست در داخل تخمدان به وجود می آیند و چون اندومترها مثل دوران قاعدگی خونریزی ایجاد میکنند, خون ها در داخل کیست جمع میشود و وقتی در داخل کیست می ماند به رنگ قهوه ای در می آید, در نتیجه به آن کیست شکلاتی میگویند اما اسم علمی آن اندومتریوما است.

درد مجردها و متاهل ها

مجرد یا متاهل بودن تفاوت زیادی ندارد اما با افزایش سن و ترشح مداوم سیکل به سیکل استروژن, اندومتریوز پیشرفت می کند و تعداد سطح یا مقدار آن در سنین بالاتر علائم خود را نشان میدهد. در بیشتر مواقع بعد از 20 سالگی این علائم را میبینیم و قبل از این سن, کمتر شاهد نشانه های اندومتریوز هستیم.

فراگیری بیماری

این بیماری شناخته شده است و در طب زنان یا مامایی یک بیماری شناخته شده در میان زنان به تعداد می رود اما میزان شیوع آن در جوامع مختلف و سنین مختلف, متفاوت است. به هر حال اندومتریوز یکی از مهم ترین علل دردهای دوران قاعدگی است و درصد بالایی از ناباروری های ناشی از فاکتور زنانه به علت اندومتریوز هستند

پیشنهاد های پیشگیرانه

پیشنهاد من این است که زنان متاهل در هنگام قاعدگی مراقبت بیشتری از نظر بهداشتی انجام دهند. مقاربت در دوران قاعدگی نداشته باشند چون خود این موضوع میتواند عاملی باشد که خون قاعدگی از لوله ها وارد لگن شود اما بیشتر از این نمی توان پیشنهاد دیگری کرد چون موضوعی است

که خود به خود در بدن به وجود می آید و زنان نمی توانند جلوگیری زیادی در این باره انجام دهند. در حدی که زنان رعایت بهداشت را انجام دهند, چکاپ های مربوط به “پاپ اسمیر” و مراقبت های زنان را انجام دهند, کفایت می کند و بیش از این کار دیگری از خود فرد بر نمی آید.

لزوم معرفی “اندومتریوز” به زنان

حدود 176 میلیون زن در سراسر جهان و یک نفر از هر 10 زن در کشور آمریکا از اندومتریوز رنج می برند. بیماری که به گزارش بنیاد “اندومتریوز آمریکا” بافت همانند با پوشش رحم, خارج از رحم رشد میکند؛ در نقاطی مثل حفره های لگن اما گاهی اوقات روی مثانه, روده, آپاندیس و سایر قسمت های

بدن نیز این بافت ها به وجود می آید. این موضوع میتواند باعث دردهای شدید در دوران قاعدگی, اختلالات روده ای و ادراری, حالت تهوع و استفراغ, خستگی مزمن, درد مفاصل, درد در هنگام رابطه جنسی و ناباروری را شود.بر زمینه آمار این بنیاد, برخی از زنان تا قبل از تصمیم به بارداری متوجه نمیشوند

که اندومتریوز دارند. تقریبا 40-30 درصد زنان مبتلا به اندومتریوز با ناباروری مشکل دارند. با این حال, مطالعات نشان داده است که پس از عمل جراحی برای درمان اندومتریوز, باروری ممکن است بهبود یابد. همچنین به گفته “هافینگتن پست” اندومتریوز در سراسر جهان به طور جدی شناسایی نشده, به عنوان مثال در استرالیا نخستین باری که یک زن دردهای دوران قاعدگی را تجربه میکند, به طور متوسط هفت سال طول می کشد تا اندومتریوز تشخیص داده شود.

الیزابت فرل, یک متخصص زنان نیز با بیان این که در تعداد زیادی از موارد وقتی یک زن برای دردهای عادت ماهانه به پزشک مراجعه میکند, به او گفته میشود که این دردها طبیعی است و باید با انها کنار آمد. بنابراین نخستین گام برای تشخیص اندومتریوز این است که دردها را طبیعی ندانیم, به خصوص وقتی که دردها با روش های سنتی یا مسکن ها بهتر نمیشوند.

او پیشنهاد کرده است که اگر زنی به علت درد نتواند زندگی روزانه خود را مدیریت کند, کیفیت زندگی اش کم شود, نتواند مطالعات خود را انجام دهد و حتی اگر به کار بپردازد اما بهره وری او پایین باشد, به حد کافی علت دارد که بگوید: “باید کاری انجام شود. من میخواهم به کسی که متخصص اندومتریوز است, مراجعه کنم.” یکی دیگر از دلایلی که تشخیص این بیماری را در زنان طولانی میکند این است که اندومتریوز در زنان مختلف, متفاوت است.