دلایل بیماری سرطان معده و راه های درمان آن 

یکی از شایع‌ترین و آزاردهنده ترین مریضی هاي کشنده قرن سرطان معده هست که به طور مستقیم به تغذیه و رفتارهای زندگی مربوط می شود. «سرطان معده» در نتیجه رشد غیرعادی سلول‌هاي جداری معده و ایجاد توده‌اي بدخیم بروز می کند. بیش از 90درصد تومورهای عامل سرطان معده آدنوکارسینوم میباشند، به این معنی که تا جدار باطنی معده «مخاط‌ها» پیشروی میکنند.

این مریضی رشد آرامی دارد و به‌ندرت ممکن هست پیش از 50 سالگی دیده شود. ممکن هست تومور سرطانی مدت طولانی در بخشی از معده بدون تکثیر باقی بماند سپس به دیگر بخش‌هاي جدار معده برسد و اندام‌هاي نزدیک معده مثل پانکراس، کولون و طحال را درگیر یا این که از طریق خون یا سیستم لنفاوی به اندام‌هایي مثل ریه و کبد سرایت کند. سرطان معده دومین عامل فوت ناشی از سرطان در دنیاست که در مردان شیوع بالاتری دارد.

کشورهای ژاپن «1 نفر از هر 1000 نفر»، چین، کره، ایرلند و شیلی بالاترین آمار مریضی را دارند. این مریضی چهارمین عامل مرگ‌ومیر در اروپا بود که طی 20 سال قبل با دقت به بهبود سطح زندگی، شیوه‌هاي مدرن نگه داری مواد خوراکی «کنار گذاشتن روش‌هاي نمک‌سود و…» و ترقی‌هاي درمانی کاهش‌یافته هست.

شناخت عوامل خطر مریضی، به‌خصوص اساس ژنتیک و ابتلا به عفونت‌هاي دستگاه گوارش می تواند به تشخیص سریع مریضی کمک کند که روند درمان را سرعت می‌بخشد. پیشنهاد میشود افرادی با این شرایط حتماً در صورت بروز علائم هشداردهنده به دکتر متخصص مراجعه کنند تا با انجام اندوسکوپی به‌عنوان روشی ساده، کارساز و کم‌خطر از بروز احتمالی مریضی مطمئن شوند.

علل و عوامل اساس‌ساز

گرچه هنوز علت دقیق مریضی تشخیص داده نشده، اما به نظر می رسد شمار زیادی از عوامل با منشاء خوراکی نقش بسزایی در این‌‌ سرطان دارد.مهمترین عامل خطر در جوامع غربی، التهاب مزمن مخاط‌هاي معده ناشی از هلیکوباکتر پیلوری هست که اولین عامل زخم‌معده نیز محسوب می شود. گرچه دقت داشته باشید در بسیاری موارد این مریضی اساس‌ساز سرطان نیست. عوامل خطر عبارتند از:

• زندگی در جوامعی با شرایط اجتماعی- اقتصادی ناپایدار و کاربرد روش‌هاي سنتی‌ نگه داری مواد خوراکی مثل نمک‌سود و دودی کردن

• افزایش سن «پس از 50 سالگی»

• استعمال دخانیات

• مصرف طولانی‌مدت گوشت‌ها و ماهی‌هاي نمک‌سودشده یا ‌ترشی‌هاي سرکه

• رژیم خوراکی بدون میوه‌ها و سبزی ها کافی

• مصرف خیلی چندان نیترات‌ها و نیتریت‌ها به‌عنوان ماده نگهدارنده سوسیس و کالباس

• مواجهه طولانی‌مدت با برخی‌ترکیبات شیمیایی و سمی صنعتی مثل لاستیک و سرب

• چاقی

• ابتلای یکی از والدین به سرطان معده

• پیشینه جراحی معده

• برخی مریضی‌هاي کمیاب مثل پرنیشیوز

• گروه خونی A با احتمال خطر کمی اکثر نسبت به دیگران

علایم اخطار‌دهنده

سرطان معده در مراحل آغاز به‌ندرت ممکن هست نشانه بارز و مشخصی نشان دهد. به همین علت تشخیص زودهنگام مریضی دشوار خواهد بود. با این حال ایجاد تومور در معده معمولا با علائمی همراه هست که از جمله عبارتند از:

• احساس نفخ و احساس سنگینی معده حتی پس از خوردن کمی غذا

• سوء‌هاضمه طولانی یا عود‌کننده

• بی‌اشتهایی و احساس ناخوشایند نسبت به مواد خوراکی

• دردهای شکمی و سوزش‌هاي معده

• کاهش وزن بی‌علت

• حالت تهوع و استفراغ

• اسهال مداوم

• استفراغ خون‌آلود

• دشوار در بلع غذا

گرچه شایان ذکر هست این علائم الزاما به معنی ابتلا به سرطان معده نیستند و در موارد ناراحتی‌هاي خفیف‌تر مثل زخم‌معده یا عفونت ناشی از باکتری نیز دیده می شوند. هدف از معرفی این علائم مراجعه زودهنگام به دکتر و انجام آزمایش‌هاي لازم هست تا در صورت ابتلا، مریضی به‌موقع تشخیص داده شود.

درمان

اقدامات درمان سرطان معده با دقت به مرحله ترقی مریضی و اندازه تومور متفاوت هست و شامل عمل جراحی، رادیوتراپی و شیمی‌درمانی میشود. روش درمان معمولا طی کنفرانس پزشکی از متخصصان گوارش، انکولوژی و جراحی انتخاب میشود. پلان شخصی درمان نیز برای هر مریض با دقت به شرایط عمومی و اوضاع مریضی در نظر گرفته میشود.

جراحی

جراحی تنها روشی هست که امکان جدا کردن تومور و درمان موثرتر را دارد اما در اکثر موارد برداشتن کامل تومور به‌علت اندازه آن یا سرایت به دیگر اندام‌ها ممکن نیست. در این موارد درمان‌هاي دیگری برای کاهش ترقی مریضی و تسکین علائم تجویز میشود.

در صورتی که تومور سطحی و فقط مخاط‌هاي جدار معده را درگیر کرده باشد، میتوان با روش‌هاي اندوسکوپی در کلینیک‌هاي تخصصی، بافت‌هاي سرطانی را خارج کرد. اگر سلول‌هاي سرطانی بخش‌هاي اطراف معده مثل مری و روده باریک را درگیر کرده باشد، با دقت به وخامت و نوع مریضی ممکن هست عمل جراحی باز برای جدا کردن بخشی از بافت سرطانی یا حتی برداشتن کامل معده تجویز شود.

گرچه در موارد سرایت مریضی به دیگر اندام‌ها مثل طحال عمل جراحی وسیع‌تر و مسلما دشوار‌تر خواهد بود. پس از عمل جراحی کلی یا بخشی از معده، مریض میتواند تغذیه معمول را داشته باشد، اما به‌علت محدودیت توانایی معده یا نبود آن لازم هست تحت‌نظر دکتر برخی پیشنهاد‌ها را رعایت کند. به‌عنوان مثال غذای این بیماران نباید سنگین و پرحجم باشد و در چند وعده سبک‌تر میل شود. همین طور برخی مکمل‌هاي خوراکی مثل ویتامین B12 برای این افراد ضروری خواهد بود.

شیمی‌درمانی

معمولا شیمی‌درمانی برای از میان بردن سلول‌هاي سرطانی در این مریضی تجویز می شود. در مورد سرطان موضعی معده، امکان دارد دکتر پیش از عمل جراحی برای کاهش اندازه تومور و برداشتن بهتر تومور شیمی‌درمانی تجویز کند. گرچه شیمی‌درمانی پس از عمل، 6 تا 8 هفته بعد نیز برای کاهش خطر عود مریضی انجام می شود.

در صورت دست‌اندازی یا عدم امکان جراحی، شیمی‌درمانی روش اصلی هست که هدف از انجام آن کاهش ترقی مریضی، تسکین علائم و بهبود کیفیت زندگی مریض خواهد بود.

شیمی‌درمانی ممکن هست به روش خوراکی یا داخل‌وریدی تجویز شود. داروهای خوراکی به سلول‌هاي سرطانی حمله میکنند اما به برخی سلول‌هاي تندرست نیز صدمه می زنند. برای این که بدن فرصت جبران قوای تحلیل‌رفته را داشته باشد، شیمی‌درمانی به‌صورت دوره‌اي تجویز می شود. این روش درمانی با عوارض متعددی همراه هست که حالت تهوع، استفراغ، خستگی، کاهش اشتها، ریزش موها و خطر فزاینده ابتلا به عفونت مهم ترین آنهاست.

رادیوتراپی یا پرتودرمانی

پرتودرمانی در موارد محدودی برای سرطان معده انجام‌پذیر هست که هدف از آن نابودی سلول‌هاي سرطانی با دست کم صدمه به بافت‌هاي تندرست هست. گاهی اوقات پیش از عمل جراحی اما معمولا پس از آن، به‌صورت منفرد یا همراه با شیمی‌درمانی انجام میشود. پرتودرمانی میتواند به تسکین درد ناشی از ترقی سرطان در موارد بدخیم کمک کند.

این روش درمانی مبتنی بر انتقال پرتوهای یونیزه‌کننده به محل مشخصی از بدن هست تا سلول‌هاي سرطانی را نابود کند. این پرتوها نیز مثل دیگر پرتوهای با انرژی بالا به سلول‌هاي تندرست صدمه میزند و عوارض کم و بیش جدی با دقت به اوضاع مریض دارد. پس از انجام پرتودرمانی ممکن هست

مریض احساس خستگی کند یا دچار قرمزی و حساسیت در قسمت تحت تابش شود. پرتودرمانی برای سرطان معده ممکن هست با اسهال، سوء‌هاضمه و تهوع همراه باشد. عوارض جانبی پرتودرمانی پس از آخر دوره درمان و با بازسازی سلول‌هاي تندرست رفع میشوند.

نقش تغذیه در پیش گیری از سرطان

تغذیه نقش محافظ در مقابل خطر سرطان معده دارد و با رعایت چند نکته ساده میتوان از بروز این مریضی جلوگیری کرد:

• تغذیه سرشار از فیبر

• غلات سبوس‌دار

• برنامه خوراکی سرشار از میوه‌ها و سبزی ها

• ویتامین C

• دریافت کافی کاروتنوئیدها «ویتامین A»

• دریافت سلنیوم