پارس ناز پورتال

چگونه نترسیدن در زندگی

جرأت ورزی، یعنی دفاع از حقوق خود و بیان افکار و احساسات خویش که به شیوه مستقیم، صادقانه و مناسب انجام شود. افراد جرأت‌ورز برای خود و دیگران احترام قائل هستند…

ارتباط یکی از مهم‌ترین زمینه‌های سلامت زندگی اجتماعی و منشأ فرهنگ و به عنوان زمینه و مبنای حرکت و ارتقای انسانی است که اگر ویروسی شود، بی شک پایه اصلی زندگی می‌لغزد و رضایت از آن محو می‌شود. در این میان ارتباط مؤثر با دیگران، مهارتی است که انسان را در موقعیّت ممتاز و بهتری قرار می‌دهد و دست‌یابی به موفّقیّت و خوشبختی را سهل‌تر می‌سازد. ارتباط مؤثر رابطه‌ای است که در آن شخص به گونه‌ای عمل می‌کند که در آن علاوه بر اینکه خودش به خواسته‌هایش می‌رسد، افراد مقابل نیز احساس رضایت دارند. یکی از مهارت‌های ارتباط مؤثر، جرأت ورزی است. افرادی که از مهارت جرأت ورزی (حدّ وسط برخورد منفعلانه و پرخاشگری) بی بهره‌اند، نمی‌توانند از خودشان دفاع نمایند؛ لذاست که غالباً در برخورد با دیگران منفعل، پشیمان و ترسو بوده و به جای اهمّیّت به نیازها و خواسته‌ای خود، از خواسته‌ها و نظر دیگران تبعیّت می‌کنند.

جرأت ورزی، یعنی دفاع از حقوق خود و بیان افکار و احساسات خویش که به شیوه مستقیم، صادقانه و مناسب انجام شود. افراد جرأت‌ورز برای خود و دیگران احترام قائل هستند. آنان منفعل نیستند و ضمن این که به خواسته‌ها و نیازهای دیگران احترام می‌گذارند، اجازه نمی‌دهند دیگران از آن‌ها سوء استفاده کنند و به شیوه قاهرانه با آنان ارتباط برقرار کنند.

جرأت ورزی مهارتی است در راه خود کارآمدی و خود کنترلی در افراد که اعتماد به نفس و عزّت نفس آن‌ها را تقویّت می‌کند. این مهارت که جزو مهارت‌های مقابله با خشم و همچنین بهترین روش ارتباط رضایت‌بخش با دیگران است، بسان سایر مهارت‌های ارتباطی نیازمند دانش، تدبیر، مذاکره و انعطاف پذیری است.

توجه داشته باشید که جرأت‌ورزی و پرخاشگری از یکدیگر متمایزند. پرخاشگر بودن به معنی دفاع از حقوق خود به شیوه‌ای خصمانه است که فرد سعی می‌کند نیازها و خواسته‌های خود را از طریق غالب شدن، توهین و تحقیر دیگران برآورده کند که در این میان برای حقوق و خواسته دیگران اهمّیّتی قائل نیست.

برای درک بیشتر تفاوت جرأت ورزی (حدّ وسط برخورد منفعلانه و پرخاشگری) با هر یک از رفتار انفعالی و پرخاشگرانه به مثال‌های زیر دقّت نمایید.

1. فردی در صف خرید می‌خواهد خودش را جلوی شما جا بزند و می‌گوید: اجازه می‌دهید زودتر از شما خرید کنم؟ من عجله دارم.

پاسخ انفعالی: خیلی خوب.

پاسخ پرخاشگرانه: آهای، می‌خواهی چه کار کنی، برو آخر صف بایست.

پاسخ همراه با جرأت ورزی: متأسفم، نمی‌توانم، من هم عجله دارم.

جراتمندی در اصل به معنای توانایی ابراز افکار و احساسات به شیوه‌ای است که در آن نیازهای شما به روشنی مشخص می‌شود و راه ارتباط با دیگران برای همیشه گشوده باقی می‌ماند. با وجود این شما قبل از ابراز آزادانه نیازهای خود باید باور کنید که از حق مشروع داشتن این نیازها برخوردارید

2. یکی از هم کلاسی‌ها جزوه درسی شما را برای شب امتحان طلب می‌کند.

پاسخ انفعالی: من خودم نیاز دارم، ولی باشد.

پاسخ پرخاشگرانه: خیلی پررو هستی که شب امتحان چنین تقاضایی می‌کنی، فراموشش کن.

پاسخ همراه با جرأت ورزی: خوشحال می‌شدم به شما کمک کنم، از قبل برای مطالعه شب امتحانی برنامه ریزی کرده‌ام. ای کاش زودتر می‌گفتید.

انواع رفتار جرأت مندانه

رفتار جرأتمندانه طبقه‌بندی‌های فراوانی شده است، برخی ابراز وجود در رفتار جرأتمندانه را دارای چهار مؤلفه می‌دانند و

برخی نیز به طور کلّی رفتارهای جرأتمندانه را به سه گروه کلّی تقسیم می‌نمایند:

* بیان جرأتمندانه احساسات مثبت و منفی

* رد جرأتمندانه خواسته‌های نابجای دیگران و مقاومت در برابر آن‌ها

* در خواست‌های جرأتمندانه از دیگران نترس، جرأت داشته باش

حقوق زیر را همیشه باید مد نظر داشته باشید:

* شما حق دارید در مورد چگونگی هدایت زندگی خود تصمیم بگیرید. این حق، پیگیری اهداف و آرزوهای شخصی و تعیین اولویت‌های خاص خود شما را شامل می‌شود.

* شما از این حق برخوردارید که ارزش‌ها، باورها، عقاید و عواطف خاص خودتان داشته باشید و حق دارید از بابت این ارزش‌ها، باورها، عقاید و عواطف به خودتان احترام بگذارید. مهم نیست دیگران چه عقیده‌ای دارند.

* شما حق دارید بابت اعمال یا احساسات خود به دیگران توضیح ندهید نیاز نیست اعمال و احساسات خود را توجیه کنید.

* شما حق دارید به دیگران بگویید مایلید بگویید چگونه با شما رفتار شود.

* شما حق دارید خودتان را ابراز کنید و حق دارید بگویید «نه»، «من نمی‌دانم» «من نمی‌فهمم» یا حتی «من اهمیت نمی‌دهم». شما حق دارید وقتی را به شکل دهی افکار خود پیش از ابراز آن‌ها اختصاص دهید.

* شما حق دارید از دیگران درخواست اطلاعات یا کمک کنید بدون اینکه از بابت نیازهای خود دست خوش احساسات منفی شوید.

* شما حق دارید افکارتان را تغییر دهید، اشتباه کنید و گاه غیر منطقی عمل کنید و گاه غیر منطقی عمل کنید و پیام‌های آن عمل را کاملاً بپذیرید.

* شما حق دارید خودتان را دوست بدارید هر چند می‌دانید کامل نیستید و گاهی کارها را پایین‌تر از حد توانایی کامل خود انجام دهید.

* شما حق دارید روابط مثبت و رضایت بخش برقرار کنید. روابطی که در آن احساس آرامش کنید و آزادید صادقانه خود را بیان کنید، و حق دارید روابط خود را اگر نیازهای شما را برآورده نسازد، تغییر یا خاتمه دهید.

* شما حق دارید زندگی خود را به هر شیوه‌ای که خودتان تعیین می‌کنید تغییر و تحول دهید.

* وقتی شما باور نداشته باشید که صاحب این حقوق هستید ممکن است در قبال شرایط و رویدادهای زندگی خود منفعلانه واکنش نشان دهید. وقتی به نیازها، عقاید و داوری‌های دیگران بیش از نیازها، عقاید و داروهای خود اهمیت دهید احتمالاً احساس آسیب، تشویش و حتی خشم می کنیدو. این نوع رفتار انفعالی و غیر جراتمندانه، اغلب غیر مستقیم و از لحاظ هیجانی غیر صادقانه و خود انکار گرا نه است.

* نزد خیلی از افراد توجه به نیازهای مشروع خود و ابراز آن حقوق، خودخواهانه تعبیر می‌شود. خود خواهی به معنی تنها به حقوق خویش توجه کردن و عدم توجه به حقوق دیگران است. نکته‌ای که به نحو تلویحی و تاکید بر حقوق شما حاضر است این حقیقت است که شما از بابت مشروع دیگران نیز نگران هستید.

زندگی افراد جرأتمند، معنادار است. اینان به دیگران اجازه می‌دهند تا مستقل بیندیشند و عمل کنند و خود نیز افزون بر در دسترس قرار دادن خواسته‌هایشان، از زورگویی، تحکّم، زبونی و ذلّت فاصله می‌گیرند

مزایای رفتار جرأتمندانه

* از مهم‌ترین مزایای جرأتمندی، احساس مثبتی است که فرد درباره خود دارد. افراد جرأتمند در مقایسه با افراد سازش کار و پرخاشگر درباره خود احساس بهتری دارند. آن‌ها احساس عزّت نفس دارند و خود را شریف و عزیز می‌بینند.

* مردم افراد جرأتمند را صریح و صادق می‌دانند و معتقدند چنین افرادی اهل چاپلوسی، تملّق و نفاق نیستند. این افراد آنچه را می‌توانند انجام دهند مطرح می‌کنند. بنابراین مردم به چنین افراد بیشتر اعتماد می‌کنند؛ گرچه به ظاهر آن را نشان ندهند.

* زندگی افراد جرأتمند، معنادار است. اینان به دیگران اجازه می‌دهند تا مستقل بیندیشند و عمل کنند و خود نیز افزون بر در دسترس قرار دادن خواسته‌هایشان، از زورگویی، تحکّم، زبونی و ذلّت فاصله می‌گیرند.

پیامدهای منفی نداشتن جرأت

جرأتمند نبودن می‌تواند مشکلات زیر را به وجود آورد:

* افسردگی، عصبانیّت از خود، احساس درماندگی، ناامیدی و نداشتن کنترل در زندگی؛

* رنجیدگی و عصبانیت از دیگران؛

* ناکامی در بسیاری از موقعیّت‌هایی که فرد نمی‌تواند به خواسته خود برسد؛

* انفجار خشم (وقتی خشم به شیوه مناسبی ابراز نشود، روی هم انباشته شده، در مواردی به شکل نامناسب و پرخاشگرانه ابراز می‌شود)؛

* اضطراب و در پی آن، اجتناب از افراد و موقعیت‌هایی که سبب ناراحتی و از میان رفتن فرصت‌های زیادی می‌شود؛

* ضعف در روابط بین فردی و ناتوانی در بیان احساسات مثبت و منفی که باعث می‌شود فرد مقابل از احساسات و خواسته‌های فرد اطلاعی نداشته باشد و نتواند اقدامی در جهت حصول آن‌ها انجام دهد؛

* مشکلات جسمانی مانند سردرد، زخم معده، فشار خون بالا و تجربه استرس که عوارض جسمانی زیادی به همراه دارد؛

*رفتار منفعل که باعث می‌شود فرد نتواند در برابر دیگران قاطعانه عمل کند؛

* تقویت رفتار دیگران که باعث می‌شود توقّع آنان بیشتر شود و برای به دست آوردن خواسته‌های خود، اصرار بیشتری داشته باشند.