قولنامه دستی، نوشته‌ای است که خارج از دفتراسناد رسمی در مورد اموال منقول یا غیر منقول توسط دو یا چند نفر تنظیم می‌شود. در قولنامه توافق طرفین به صورت وعده است.برای مثال یک اتومبیل میان دو نفر معامله می‌شود اما خریدار نمی‌تواند همه ثمن را یکجا بپردازد و یا فروشنده امور اداری و خلافی خودرو را انجام نداده، در این حالت یک نوشته تنظیم می‌کنند.

و توافقات طرفین برای انتقال مال با این شرایط در آن شرح داده می‌شود. اگر مالی که می‌خرید از طریق ارث به فروشنده منتقل شده حتما برگه تسویه مالیات بر ارث و گواهی انحصار وراثت را مشاهده کنید تا قولنامه دستی میان شما معتبر باشد.در این مقاله به بررسی اعتبار قولنامه دستی در داگاه و نکاتی که باید برای تنظیم قولنامه دستی به آن توجه کرد می‌پردازیم.

انواع سند

قبل از ورود به بحث قولنامه دستی لازم است که با انواع سند آشنا شویم. اسناد دو نوع دارند: ۱- سند رسمی ۲- سند عادی (قولنامه یک نوع سند عادی است).

* اسناد رسمی

ماده ۱۲۸۷ قانون مدنی اسنادی را که در اداره ثبت اسناد و املاک و دفاتر اسناد رسمی یا نزد مامورین رسمی و در حوزه صلاحیت آن‌ها تنظیم شده باشد، اسناد رسمی نامیده‌ است.

* اسناد عادی

بر اساس ماده ۱۲۹۳ قانون مدنی، اگر سند به نحوی غیر از نحوه تنظیم اسناد رسمی نوشته و تنظیم شده باشد، سند عادی است. برای مثال سندی که توسط مامور رسمی اما خارج از صلاحیت او و یا بدون رعایت ترتیبات مقرره قانونی تنظیم شده است سند عادی نام دارد.

انواع اسناد عادی

اسناد عادی اشکال مختلفی دارند. در اینجا به بعضی از مهم‌ترین اسناد عادی اشاره شده است:

* اسناد تجاری

اسنادی مانند چک و سفته و بارنامه و غیره که میان تجار ردوبدل می‌شود.

* مبایعه‌‌نامه با کد رهگیری

مبایعه‌نامه‌های تنظیم شده توسط مشاورین املاک که اعتبار آن‌ها مشابه یک قولنامه دستی است.

* اسناد عادی گواهی امضا شده

سندی که در دفاتر اسناد رسمی امضای شخص امضا کننده‌ی آن‌، توسط سردفتر گواهی می‌شود.

* سند عادی در حکم سند لازم‌‌الاجرا

بعضی از اسناد سند عادی هستند اما قانون آن‌ها را مانند سند لازم‌الاجرا می‌داند. برای اجرای این اسناد نیازی به رای دادگاه نیست و افراد می‌توانند با رجوع به اداره اجرای ثبت، اجرای آن را تقاضا کنند. مانند چک.

اسناد عادی در حکم اسناد رسمی

اسناد عادی در ۲ مورد در حکم اسناد رسمی هستند:

* اگر شخصی که یک سند عادی علیه او ارائه شده صدور آن سند را از طرف شخصی که سند به او منتسب است قبول کند. برای مثال شخص بپذیرد که سند را خودش امضا کرده.

* اگر در دادگاه ثابت شود که سند عادی که در دادگاه ارائه شده و شخص امضای آن را انکار کرده، اصالتا توسط خود او امضا و مهر شده است.

اعتبار قولنامه دستی در دادگاه

قولنامه دستی اگر به صورت صحیح بدون جعل، کلاهبرداری یا هرنوع عنوان مجرمانه تنظیم شده باشد، حتی اگر شهود آن را امضا نکرده باشند، در صورت احراز دادگاه بر طبق ماده ۱۰ قانون مدنی بین طرفین قولنامه نافذ و معتبر خواهد بود. امضای شهود می‌تواند به اعتبار بیشتر قولنامه کمک کند.

به عبارت دیگر قولنامه چه با امضای شهود و چه بدون آن یک میزان اعتبار قانونی دارد اما قولنامه‌ای که امضای شهود را نداشته باشد در دادگاه اثبات اعتبارش سخت‌تر خواهد بود. بر همین اساس برای اطمینان خاطر بهتر از شهود در هنگام تنظیم قولنامه استفاده شود. قولنامه دستی مانند یک سند عادی میان طرفین لازم‌الاجرا و قابل استناد است اما اعتبار آن باید اول اثبات شود و بعد در دادگاه مورد استناد قرار گیرد.

به طور کلی پیشنهاد وکلا و متخصصان حقوق این است که تا حد امکان از نوشتن قولنامه دستی اجتناب شود زیرا اصولا اثبات آن در دادگاه کار پیچیده و سختی است و در بسیاری از موارد ممکن است موجب تضییع حقوق طرفین شود.

برای اینکه از تنظیم صحیح قولنامه دستی اطمینان خاطر حاصل کنید بهتر است حتما قبل از اقدام، با یک وکیل مشورت نمایید و در نهایت آن را در بنگاه تنظیم کنید و کد رهگیری بگیرید. در صورت بروز هر اختلافی در دادگاه، سند رسمی از سند عادی معتبرتر است و چون قولنامه دستی سند عادی است، اگر کد رهگیری داشته باشد، معتبرتر خواهد بود.

بیشتر بخوانید :  مراحل طلاق توافقی و هزینه ‌های آن

نکات مهم برای تنظیم قولنامه دستی معتبر

در صورتیکه قصد دارید قولنامه دستی تنظیم کنید، حتما به موارد زیر توجه داشته باشید:

* مشخصات طرفین قولنامه باید به طور کامل در قولنامه نوشته شود. برای مثال نام و نام خانوداگی، کد ملی و نام پدر باید ذکر گردد.

* سند عادی زمانی معتبر است که توسط طرفین امضا و مهر شده و اثر انگشت داشته باشد. به عبارت دیگر هویت طرفین باید مشخص و قصد آن‌ها از این توافق باید محرز باشد.

* علاوه بر نام و نام خانوادگی باید نشانی منزل، تلفن ثابت و تلفن همراه نیز نوشته شود.

* موضوع قولنامه باید صریح و مشخص باشد.

* زمان انجام معامله قطعی باید در قولنامه ذکر شود. برای مثال باید تعیین شود که در فلان تاریخ برای تنظیم سند رسمی و انتقال قطعی مال به بنگاه مراجعه می‌شود. در این خصوص ضروری است که آدرس دفترخانه نیز ذکر شود.

* برای قولنامه دستی از ضمانت اجرا استفاده کنید تا اگر یکی از طرفین به وعده خود عمل نکرد خسارت پرداخت نماید.

* از حداقل دو شاهد در تنظیم قولنامه استفاده کنید. مشخصات شهود باید به طور کامل شرح داده شود و قولنامه توسط آن‌ها امضا گردد.

* شروطی را تحت عنوان شروط قولنامه ذکر کنید تا اگر یکی از طرفین به تعهداتش عمل نکرد برای طرف دیگر حق فسخ و ابطال وجود داشته باشد.

* میزان ثمن معامله و نحوه پرداخت آن باید صراحتا در قولنامه نوشته شود.

* از پرداخت کامل مبلغ تا پیش از تنظیم سند رسمی اجتناب نمایید.

* قولنامه دستی را در سه نسخه تنظیم کنید. دو نسخه برای طرفین و یک نسخه به امانت برای بنگاه یا یک فرد امین مورد اعتماد طرفین.

* اگر با وکیل یا نماینده طرف مقابل قولنامه تنظیم کردید، از قانونی بودن سمت او و اینکه اجازه امضا از طرف مالک را دارد اطمینان حاصل کنید. در همین راستا حتما از او بخواهید که مدارک هویتی خود را نشان دهد.

* مطمئن شوید که ملک وثیقه نشده باشد و سند آن را مشاهده کنید.

* اگر مورد معامله یک ملک است، حتما از اینکه در قولنامه به پارکینگ، انباری، برق و گاز و غیره اشاره شده باشد اطمینان حاصل کنید.

* به جای قولنامه دستی از قولنامه‌های چاپی استفاده کنید.

نکات مهمی که فروشنده در زمان تنظیم قولنامه باید به آن‌ها توجه کند

* حتما وجه التزام تعیین کنید تا در صورت عدم اجرای تعهد جریمه وجود داشته باشد. دریافت وجه التزام ممکن است همراه با برهم خوردن معامله یا با حفظ معامله باشد.

* حتما به این نکته اشاره شود که در صورت برگشت خوردن چک خریدار، معامله بر هم می‌خورد.

* در قولنامه به این نکته اشاره کنید که اگر خریدار در زمان و محل مقرر برای تنظیم سند رسمی حاضر نشد، فروشنده حق فسخ خواهد داشت و حتی می‌تواند مال خود را به شخص دیگری بفروشد.

چگونگی تنظیم قولنامه دستی معتبر

به طور کلی تنظیم سند رسمی همیشه بهتر از اسناد عادی است. با این حال اگر قصد دارید سند عادی و قولنامه دستی تنظیم کنید برای پیشگیری از مشکلات احتمالی آینده و احقاق حقوق خود بهتر است حتما با یک وکیل خبره و با تجربه مشورت کنید تا نکات مهم و ضروری را در قولنامه مدنظر قرار دهید و از تضییع حقوق خود جلوگیری نمایید. برای انجام کارهای حقوقی خود با گروه وکلای هوداد مشورت کنید.

اعتبار قولنامه بعداز فوت فروشنده

اگر قولنامه دستی باشد، حتی با فوت فروشنده نیز معتبر خواهد بود اما خریدار باید با اخذ گواهی حصر وراثت از سوی شورای حل اختلاف، علیه ورثه متوفی طرح دعوا کند.