آسم بیماری مزمن با درصد بالا در افراد جامعه 

مریضی مزمن پرشمار در بین افراد جامعه چیزی نیست جز آسم. مریضی که منجر به تنگ شدن نایژه هاي تنفسی می شود و فرد را با مشکل مواجه می کند.آسم یکی از شایع‌ترین مریضی‌هاي مزمن تنفسی در کودکان و بزرگسالان و از مهم ترین علل غیبت انها از مدرسه و محل کار هست. هم‌اکنون بیش از 300 میلیون نفر در دنیا از این مریضی رنج میبرند.

به همین علت دولت‌ها و جوامع می‌کوشند تا از هر فرصتی برای حمایت از برنامه‌هاي مرتبط با این مریضی مزمن حمایت کنند و از سیر فزاینده خسارات انسانی،‌ اجتماعی و اقتصادی آن بکاهند. روز جهـــانی آسم یک رویداد سالانه هست که از سوی دفتر برنامه جهانی آسم «GINA» سازماندهی می شود تا سطح آگاهی درمورد مریضی آسم و مراقبت‌هاي جهانی برای این بیماران را بهبود بخشد.

آسم، مریضی مزمن و التهابی دستگاه تنفس هست که میتواند از بینی تا راه‌هاي هوایی کوچک را درگیر کند و باعث علائمی مثل خس‌خس سینه، سرفه، تنگی نفس، محدودیت در فعالیت بدنی، احساس سنگینی و درد در قفسه سینه شود. برخلاف تصور عموم، آسم همه ي وقت به صورت حمله‌هاي ناگهانی ظاهر نمی شود،

بلکه علائم آن میتواند مزمن و طول‌کشنده باشد و اصلا فرد دچار حمله نشود. این مریضی به دنبال اساس حساسیتی یا ژنتیکی ایجاد می شود. گاهی اوقات نیز فرد اساس ژنتیکی ندارد اما با قرار گرفتن در تماس با عوامل گوناگون دچار تصویر‌العمل شدید به صورت علائم تنفسی طول‌کشنده می شود.

آسم به شکل شایع بعد از ابتلای کودکان به عفونت‌هاي ویروسی دستگاه تنفس ظاهر میشود. در این شرایط، حتی با برطرف شدن عامل عفونت، علائم تنفسی مثل سرفه، خس‌خس سینه و … تا مدت‌ها ادامه پیدا میکند. سیستم ایمنی بدن این مشکلات را بعد از مدتی جبران میکند و کاهش میدهد، حتی اگر درمانی انجام نگیرد.

به همین علت بیمار بی‌شکایت می شود و خانواده فکر میکنند مشکل برطرف شده هست، اما بعد از مدتی دوباره به علت قرار گرفتن در معرض عوامل تشدید‌کننده مثل ویروس‌ها و سرماخوردگی، فرد دچار عود علائم میشود.

بنابراین مهم ترین مشخصه این مریضی، عود و تکرار علائم آن پس از هر زمان سرماخوردگی هست.برخی دیگر از کودکان نیز به دنبال تماس با عوامل ‌حساسیت‌زا مثل گرد و غبار، گرده گیاهان، غذا هاي حاوی مواد نگهدارنده و … دچار علائم آسم و سرماخوردگی می شوند. علائم گروهی دیگر نیز بعد از ورزش یا قرار گرفتن در معرض هوای سرد تشدید میشود.

گرچه شدت علائم تنفسی در این افراد کمتر از بیمارانی هست که به دنبال عفونت‌هاي ویروسی دچار علائم میشوند زیرا ویروس‌ها نیز به نوبه خود به بافت دستگاه تنفس صدمه وارد میکنند. عده‌اي از کودکان هم با همزمانی دو عامل ‌حساسیت‌زا دچار علائم آسم میشوند. برای مثال ممکن هست

کودک با قرار گرفتن در معرض آلرژن‌هاي استنشاقی دچار علامت نشود، اما اگر همزمان با آن از مواد خوراکی حاوی مواد نگهدارنده بهره گیری کند، علائم آسم را تجربه کند.

تفاوت‌هاي شیوع آسم میان دخترها و پسرها

شیوع آسم در سنین قبل از دبستان یک مقدار در پسرها اکثر هست. وقتی افراد به سن بلوغ میرسند، تقریبا شیوع مریضی در دخترها و پسرها مساوی می شود، اما بعد از بلوغ این مریضی به مقدار کم بین خانم‌ها شایع‌تر هست. آسم از هر سنی و حتی از شیرخوارگی میتواند بروز پیدا کند. درواقع، هرچقدر تماس فردی که دارای اساس آسم هست

با عوامل تحریکی اکثر باشد، مریضی را سریع‌تر نشان می دهد، اما اگر فردی اساس آسم را داشته باشد و در تماس با عوامل تحریکی قرار نگیرد یا دیرتر قرار بگیرد، در سنین بالاتری علائم این مریضی را نشان می دهد. در حال حاضر آمار دقیقی از شیوع این مریضی در ایران وجود ندارد اما مطالعات در سال‌هاي قبل نشان داده‌اند

میزان شیوع آن کمتر از 5 درصد هست. درواقع، هرچقدر کیفیت و شیوه زندگی به زندگی غربی یا صنعتی نزدیک‌تر شود، احتمال بروز آسم نیز اکثر میشود.

آسم را با مریضی‌هاي دیگر اشتباه نگیرید

آسم در کودکان با گرفتن شرح‌حال، معاینه، دقت به علائم بالینی و نحوه پاسخگویی بدن فرد به داروها تشخیص داده می شود. درمورد کودکانی که قادر به همکاری نیستند نیز باید از تست‌هاي تنفسی و اسپیرومتری برای ثابت تحریک‌پذیری و تنگی راه‌هاي هوایی بهره گیری کرد. علائم تنگی‌نفس، سرفه، خس‌خس سینه و …

همۀ وقت} معادل با آسم نیستند زیرا گیر کردن جسم خارجی در مسیرهای تنفسی، نقص‌هاي سیستم ایمنی و مریضی‌هاي مادرزادی و ارثی دیگر نیز میتوانند با این علائم همراه باشند. فقط زمانی باید به درمان آسم پرداخت که احتمال وجود مریضی‌هاي دیگر رد شده باشد.

پیش گیری از حملات آسم در 5 + 1 قدم

آسم باعث اختلال در نفس کشیدن، خوابیدن، مدرسه رفتن، کار کردن و سلب آرامش از فرد و خانواده او می شود. بنابراین آشنایی با راه‌هاي پیشگیري از حملات این مریضی از اهمیت ویژه‌اي برخوردار هست، به‌خصوص اگر فرد در ماه اکثر از 2 بار دچار علائم آن شود. از جمله این راهکارها می توان به این موارد اشاره کرد:

1. از تماس با عوامل تحریکی استنشاقی مثل گرده گیاهان، گرد و غبار، آلودگی هوا، خوشبوکننده‌ها، حشره‌کش‌ها، شوینده‌ها، سفیدکننده‌ها، بوی بنزین و وایتکس، عطرها، دود سیگار و قلیان، دود اسپند، عود، دود آتش و … خودداری کنید. بهره گیری از شومینه، بخاری و فن‌کوئل و پخت‌وپز بدون روشن کردن هود یا دستگاه تهویه هوا نیز می تواند باعث تشدید علائم آسم در افراد مستعد شود.

2. از میزان مایت‌ها و قارچ‌هاي محیط بکاهید. مایت موجود زنده‌اي هست که روی سطح فرش، موکت، مبل و … زندگی می کند و از موادی مثل پوسته مرده بدن انسان تغذیه میکند. درواقع، هر مکانی که بشر در آن حضور داشته باشد دارای مایت هست. استنشاق مواد حاصل از زاد و ولد این حشرات و مایت‌هاي مرده میتواند

باعث تشدید علائم آسم شود. قارچ‌ها نیز اکثر در مناطق مرطوب دیده میشوند. متاسفانه خیلی از خانواده‌ها فکر می کنند بهره گیری از دستگاه بخور سرد و گرم به کاهش علائم آسم کمک می کند، درحالی که برعکس این موضوع حقیقت دارد زیرا رطوبت باعث افزایش رشد قارچ‌ها در محیط می شود. گرچه در این مورد استثنا هم وجود دارد

و آن قرار گرفتن در هوای مرطوب شمال کشور هست. از آنجایی که در این مناطق آلودگی هوا و گرد و غبار کمتری یافت می شود، احتمال بروز علائم آسم نیز کاهش می‌یابد.

3. از مصرف مواد خوراکی ‌حساسیت‌زا و خوراکی‌هاي حاوی مواد نگهدارنده، اسانس و رنگ خودداری کنید. برخی از مبتلایان به آسم بر اثر خوردن موادی مثل تخم‌مرغ، غذا هاي دریایی، دانه‌هاي روغنی، آجیل، سرکه، ترشیجات و ادویه‌جاتی مثل فلفل و کاری نیز دچار تشدید علائم میشوند. از آنجایی که این مواد در ساخت انواع سس، شیرینی، نوشابه، ژله، پاستیل، پودر سوخاری و … به کار میروند باید از مصرف این خوراکی‌ها نیز خودداری کرد.

4. قبل از ورزش یا بازی، نسبت به درمان علائم آسم اقدام و از ورزش کردن در هوای پرباد یا سرد «مثل اسکی» خودداری کنید. ورزش و بازی برای سلامت جسم و روان کودکان ضروری هست. بنابراین افراد مبتلا به آسم هرگز نباید آن را کنار بگذارند، بلکه باید علائم خود را رفع کنند و بعد به فعالیت جسمی بپردازند.

5. اگر فرد به طور مکرر دچار آنفلوانزا می شود باید هر سال واکسن آنفلوانزا را تزریق کند. این واکسن با کاهش دفعات آنفلوانزا به کاهش علائم آسم کمک میکند اما تاثیری بر سرماخوردگی و سایر عفونت‌هاي ویروسی ندارد. احتمال ابتلا به این عفونت‌ها را میتوان با رعایت مسائل بهداشتی مثل شستشوی دست و خودداری از تماس با افراد بیمار نظارت کرد.

6. از نگه داری حیوانات خانگی مثل سگ، گربه، خوکچه هندی و حتی پرندگان خودداری کنید. برترین انتخاب برای کودکان مبتلا به آسم نگه داری از ماهی هست. گرچه تماس با بدن ماهی خود میتواند باعث حساسیت پوستی شود اما کودکان معمولا این تماس را ندارند.

درمان آسم باید مدت‌ها ادامه پیدا کند

آسم یک مریضی مزمن و طول‌کشنده هست بنابراین نباید با فروکش کردن علائم آن درمان را قطع کرد، مگر این که دکتر اجازه بدهد. مطالعات نشان داده‌اند حتی در صورت فروکش کردن علائم، اساس‌هاي التهاب در بدن همچنان باقی می‌مثل. بنابراین باید این داروها را برای طولانی‌مدت مصرف کرد. برای این منظور از داروهای ضدالتهابی مثل کورتون استنشاقی بهره گیری می شود.

خیلی از خانواده‌ها به علت شنیدن نام کورتون نگران می شوند و از درمان کودک خود خودداری می کنند، در حالیکه باید گفت میزان کورتون موجود در این داروها اصلا قابل‌مقایسه با کورتون‌هاي خوراکی و تزریقی نیست. اگر کودک درمان مناسب را دریافت نکند، بعدها برای نظارت مریضی خود نیاز به مقادیر بسیار بیشتری از کورتون خواهد داشت.

بنابراین نباید این کودکان را بدون درمان رها کرد. برخی‌ها نیز فکر می کنند داروهای آسم باعث گشادی قلب میشود، در حالیکه این موضوع حقیقت ندارد. بهره گیری از اسپری‌هاي آسم مثل سالبوتامول بدون مراجعه به دکتر می تواند باعث وابستگی فرد به این داروها شود. در این شرایط فرد به جای نظارت عوامل تشدیدکننده

آسم فقط به درمان علامتی آن می پردازد. بنابراین همه ي وقت نیازمند این داروها باقی میماند. در صورتی که اگر به دکتر مراجعه کند و بیمار اساس‌اي خود را تحت نظارت قرار دهد، به مقدار بسیار کمتری از این اسپری نیاز پیدا میکند.آسم کودکان معمولا قبل از سنین مدرسه بهبود می‌یابد اما درصدی از کودکان «با اساس آلرژی شخصی به صورت اگزما یا حساست‌هاي

پوستی یا سابقه حساسیت در خانواده» تا بعد از 6 سالگی نیز علائم آسم را تجربه می کنند. گرچه این گروه نیز اغلب با رسیدن به سن بلوغ بهبود می‌یابند و تنها درصد کمی از آن ها علامت‌دار باقی می‌مثل. بهبود کودکان تا 6 سالگی یا بلوغ نباید باعث شود خانواده‌ها از درمان امتناع کنند.

اگر کودک درمان لازم را دریافت نکند، تا رسیدن به این سنین زجر می کشد و دائم به اورژانس نیاز پیدا میکند. در اورژانس نیز برای بهبود او از داروهای نجات‌بخش مثل سالبوتامول در مقادیر بالا یا کورتون‌هاي تزریقی بهره گیری میشود.

آگاهی از اهمیت روز جهانی آسم

آسم شایع‌ترین مریضی دنیا هست. شیوع آن در برخی جوامع به 15 تا 20 درصد نیز می رسد. بنابراین نیاز هست که حتما خانواده‌ها و افراد در اساس جلوگیري و درمان این مریضی تحت‌آموزش قرار بگیرند. این مریضی شایع‌ترین علت غیبت کودکان از مدرسه و بزرگسالان از محیط کار هست. این موضوع خود صدمه اقتصادی به کشور وارد میکند.

مصرف قابل‌دقت داروهای مربوط به آسم نیز هزینه‌هاي بسیار سنگینی به جوامع تحمیل می کند. روز جهانی آسم به منظور افزایش آگاهی جامعه و هشدار به مسوولان برای کاهش آلودگی‌هاي محیط زیست و افزایش دسترس‌پذیری بیماران به داروها نامگذاری شده هست.

مهمترین اصول پیشگری از آسم و آلرژی

هدف از اقدامات درمانی آسم از بین بردن علائم مریضی هست اما در برخی ها آسم به‌عنوان یک مریضی مزمن همراه با دوران‌ بهبود و تشدید باقی می ماند. در موارد بسیاری، پس از نوجوانی اثری از مریضی نیست، به‌خصوص اگر درمان درست از کودکی انجام گیرد و اساس آلرژی بازرسی شود.

در حال حاضر تنها اقدام موثر پیشگیرانه اجتناب از مصرف دخانیات و به‌خصوص در مورد کودکان محیط عاری از دود هست. دود سیگار مجاری تنفسی را تحریک میکند و اساس بروز مریضی تنفسی را ایجاد میکند. گرچه کاهش دمای محیط «کمتر از 20 درجه» و تهویه مناسب، کاهش رطوبت، انتخاب ملحفه‌هایي با قابلیت شستشوی راحت و بدون پشم و پَر،

تهویه زیر فرش و وسایل حداقل 2 بار در ماه، بهره گیری نکردن از فرش‌هاي پشمی، پرهیز از نگه داری حیوانات خانگی، بهره گیری از سم برای نابودی سوسک و حشرات، دور کردن عروسک‌هاي پرزی از دسترس کودکان و شستشوی هرروز موها برای از بین رفتن گرده‌ها و عوامل حسیاسیت‌زای محیط، به‌خصوص در افراد مستعد می تواند در کاهش اساس آلرژی‌هاي تنفسی نقش داشته باشد.

براساس تحقیقات مصرف فراوان میوه‌ها و سبزیجات به‌عنوان خوراکی‌هاي سرشار از فیبر نیز می تواند در پیشگیري از آسم خوب باشد. به گزارش پارس ناز  باکتری‌هاي روده‌اي باعث تخمیر فیبرهای خوراکی موجود این خوراکی‌ها در دستگاه گوارش می شوند. طی این فرایند اسیدهای چرب وارد خون میشوند و بر پاسخ ایمنی ریه‌ها تاثیر می گذراند.

از طرفی، شیر مادر عامل محافظت فوق العاده کودک در برابر آسم و آلرژی‌هاي خوراکی هست. به نظر می رسد چنین ایمنی ناشی از مصرف خوراکی‌هاي حساسیت‌زا توسط مادر در دوران شیردهی هست که از راه شیر وارد بدن کودک شده و در نتیجه تحمل به مواد حساسیت‌زا ایجاد میشود. همین طور پیشنهاد میشود تغذیه انحصاری با شیر مادر حتما تا 6 ماهگی انجام گیرد و از مصرف زودهنگام خوراکی در برنامه خوراکی کودک اجتناب شود.