همراه با مرد عنکبوتی ایران و کارهای ترسناکش +عکس 

امروز آشنا می‌شویم با مرد عنکبوتی ایران که همیشه همراه با خطرناک ترین عنکبوت ها است و با آنها زندگی می کند. علیرضا زمانی جانورشناس جوانی است که اینروزها تلاش و مطالعه‌ اش را صرف عنکبوت‌هاي ایران و جهان کرده است. کسیکه فکر میکند این موجودات کوچک و وحشتناک از لازمه‌هاي به‌شدت ضروری جهان طبیعت اند.

اگر اشتباه نکرده باشیم نقل این حکایت درباره«انیشتین» صدق میکند کسیکه همگی وی را بعنوان سرشناس‌ترین فیزیکدان تاریخ در دنیا می‌شناسیم. ماجرای این حکایت به زمانی برمی‌گردد که از صاحب این عنوان پرطمطراق در دنیا این سوال را می‌پرسند:

اگر زندگی انیشتین به فیزیک ختم نمی‌شد سراغ چه حرفه‌اي می‌رفت؟ پرسشی که انیشتین هم در جوابش گفته بود پینه‌ دوز حتماً پینه‌دوز می‌­شدم و به همه ی قول می‌دادم، انقدر پینه‌دوز قابلی باشم که شهرت انیشتین پینه‌دوز هم به پای شهرت انیشتین فیزیکدان میرسید.

داستان این گزارش ما هم دقیقاً بهمین موضوع برمی‌گردد ماجرای آدم‌هایي که “موفقیت شغلی” را نه با کلیشه‌هاي منطقی و غیرمنطقی آدم‌هاي دور و اطراف که با «علاقه» خودشان قواره میکنند و تصمیم میگیرند سراغ هدف‌هاي بکر بروند و مسیرهای دست نخورده‌اي را انتخاب کنند که تا به حال کسی لذت قدم گذاشتن در آن‌ها را تجربه نکرده باشد. آدم‌هایي که کاشف اتفاقات‌اند و فاتح مسیرهای تازه.

علیرضا زمانی یکی از همین آدم‌هاست. جوان 24ساله‌ اي که سراغ جانورشناسی ودر نهایت «عنکبوت شناسی» رفته است. این موجودات کوچک و به ظاهر وحشتناک برای ما، از نظر علیرضا زمانی یکی از مفیدترین موجودات روزی زمین‌اند که بودن‌شان از ضرورت‌هاي مهم جهان طبیعت محسوب می شود. چند روز پیش مهمان او بودم؛ کسیکه موفقیت، آینده و آرزوهای نوجوانی‌اش را دریک‌چیز پیدا کرده: عنکبوت!

بزم هیولاهای ریز نقش با چاشنی مطالعه

مثل خیلی‌هاي دیگر تصورمان از محل مطالعه و نگه داری عنکبوت‌ها یک فضای آزمایشگاهی عجیب‌ و غریب است. جایی با انواع و اقسام قفس‌هاي کوچک و بزرگ که قرار است با نهایت وسواس و احتیاط به بررسی این هیولاهای ریزنقش بپردازد؛ اما همین که خودمان رابه محل گفت و گو با علیرضا زمانی میرسانیم همه ی چیز رنگ و بوی دیگری بخود میگیرد و دیگر اثری از پیش‌فرض‌هاي فانتزی قبل نیست.

بزم عنکبوت‌ها و مطالعات علمی دانشمند جوان همه ی در اتاق کوچک علیرضا زمانی اتفاق می‌افتد. محیط کوچکی که به محض پا گذاشتن در آن وارد قلمرو عنکبوت‌ها می شوید. از نمونه‌هاي پلاستیکی و عروسکی گرفته تا نمونه‌هاي واقعی، موجوداتی که در جعبه‌هاي کوچک و بزرگ ودر طبقه‌بندی‌هاي خطرناک و غیرخطرناک درست کنار تخت خواب صاحب‌شان، قرار است باهم یک همزیستی مسالمت‌آمیز داشته باشند.

یک همزیستی مسالمت آمیز با حشرات

محدوده اتاق علیرضا فقط به حکمرانی عنکبوت‌ها ختم نمی شود طوریکه میشود حضور چشمگیر مجسمه‌هاي کوچک و بزرگ کرگدن‌ها را هم احساس کرد و لابه‌لای معرفی انواع و اقسام عنکبوت از ملاقات سوسک‌ها، سوسری‌ها و عقرب‌هاي زنده هم مشعوف شد.اولین سؤال‌مان بطور طبیعی در مورد واکنش اهل خانه و همسایه‌هاست؛ پرسش هیجان‌انگیزی که آقای زمانی در نهایت خونسردی و سادگی به آن پاسخ می دهد: «خانواده؟ با این موضوع کنار آمده‌اند و مشکلی ندارند؛

اما از همسایه‌ها کسی نمی داند که من در اتاق از این موجودات نگه داری می کنم» اتاقی که برای او محل استراحت و مطالعه است اما برای ما که شاید در زندگی روزمره‌مان از کشتن یک سوسری معمولی هم عاجزیم و میترسیم، حکم اتاق وحشتی را دارد که عنکبوت‌ها و عقرب‌ها از اقصی نقاط ایران با صلح و آرامش در آن زندگی میکنند.

نقطه شروع ملاقات با منزوی مدیترانه اي بود

از زمانی که به یاد می‌آورد به حیوانات و به موجودات زنده علاقه داشته است اما به عنکبوت‌ها بیشتر، تا جاییکه خودش میگوید در دست‌نوشته‌هاي دوره بچگی‌اش هم میشود رد پای پیدا کردن عنکبوت‌ها و نگه داری ازآن‌ها را پیدا کرد. اما یک اتفاق بطور کلی مسیر زندگی وی را در جانورشناسی و عنکبوت

شناسی تغییر می دهد آن هم پیدا کردن «عنکبوت منزوی مدیترانه‌اي» در حیاط خانه علیرضا است: « در دوره دبیرستان با مستندهای یک عنکبوت‌­شناس کانادایی به نام «ریک وست»آشنا شدم که در جنگل‌هاي امریکای مرکزی به دنبال عنکبوت‌هاي بزرگ جثه می‌گشت.

من ازآن زمان تصمیم گرفتم عنکبوت شناس شوم. مطالعات پایه‌اي هم درباره عنکبوت‌ها داشتم تا این که عنکبوت منزوی مدیترانه‌اي را در حیاط خانه‌مان پیدا کردم. با توجه به اطلاعاتم می دانستم عنکبوت خطرناکی است؛ بعد از یک تحقیق متوجه شدم که برای این‌گونه از ایران هیچ گزارشی ارائه نشده؛

برای همین، این موضوع برای من انگیزه‌اي شد تا وارد رشته‌­ي زیست‌شناسی در دانشگاه تهران شوم، و نهایتاً آن‌گونه را برای اولین بار از ایران گزارش کردم .بعد از این اتفاق می شود گفت که به نوعی زندگی من تغییر کرد.»

افتخار آشنایی با بیوه اروپایی، خشایار شا و میرشکار رامبد جوان

«تارانتولای رز شیلی» از امریکای جنوبی، «بیوه اروپایی»، «منزوی مدیترانه‌اي»، «عنکبوت میرشکار خشایارشا»، «عنکبوت تور چادری فردوسی»، «عنکبوت گرگی آراگوگ»، «عنکبوت تورقیفی غارزی زمانی» و «عنکبوت میرشکار رامبد جوان»! همه ی و همه ی اسامی عنکبوت‌هایي است که در اتاق علیرضا زمانی افتخار آشنایی

با آن‌ها را پیدا میکنیم؛ نام‌هایي که هرکدام ثبت جهانی شده‌اند. آن‌ها بنا به ظاهر و زیستگاهی که در آن زندگی میکنند نامگذاری شده‌اند و پشت هر اسم تعریف و فلسفه مخصوص به خودش وجوددارد. مثلا «میرشکار خشایارشا» اسم عنکبوتی است که یک عنکبوت شناس به احترام تاریخ ایران آنرا انتخاب کرده است یا بنا به توضیحات عنکبوت شناس جوان ما «بیوه اروپایی» یک نمونه خطرناک به حساب می آید؛

این‌گونه از عنکبوت موقع جفت‌گیری جفت نر خودش را می خورد و عنکبوت نر هم تلاش میکند تا ازآن تغذیه کند برای همین وی را با این اسم صدا میکنند. یا در جایی دیگر علیرضا زمانی درباره فلسفه اسم یکیدیگر از عنکبوت‌ها این طور توضیح می دهد.« منزوی مدیترانه‌اي عنکبوت خطرناکی است، به گونه‌اي

که سم آن میتواند باعث تخریب گلبول‌هاي قرمز، نارسایی کلیوی و حتی مرگ شود. اما خوب است بدانید که به این خاطر به این عنکبوت منزوی مدیترانه‌اي می گویند چون اگر کاری به کارش نداشته باشیم او هم کاری به کارمان ندارد. طبق معمولً هم در انباری‌ها وجاهای تاریک زندگی می کند.»

عنکبوت «غارزی زمانی» رابه نامم ثبت کردند

درکنار این اسم‌هاي جالب و بعضاً عجیب و غریب سراغ عنکبوت‌هایي میرویم که خود آقای زمانی آن‌ها را شناسایی کرده است و بعد با نام‌هایي که انتخاب کرده آن‌ها رابه ثبت رسانده است. « ما وقتی گونه‌اي را توصیف میکنیم باید دریک مقاله‌­ي علمی مفصل آنرا معرفی کنیم. این مقاله، مورد داوری قرار می گیرد، منتشر میشود ودر نهایت گونه‌هاي جدید به این طریق به ثبت می رسند. مثلا ما گونه‌اي رابه نام فردوسی نامگذاری کردیم یا اسم یکیدیگر را رامبد جوان گذاشتیم؛

یا “عنکبوت گرگی آراگوگ” از خانواده عنکبوت‌هاي گرگی گونه‌اي است که فقط در ایران ودر کرمان یافت میشود. این عنکبوت چون شبیه به عنکبوت فیلم‌هاي هری‌پاتر بود این نام را برایش انتخاب کردیم. عنکبوت غارزی زمانی عنکبوتی است که توسط دو عنکبوت‌شناس روس به اسم خودم ثبت شده، یا عنکبوت درزباف خلیج‌فارس که شخصاً آنرا پیدا کردم و فقط و فقط هم نمونه‌اش در ایران یافت می شود.»

کشف 30 گونه جدید بدون هیچ حمایتی

رضا زمانی 30گونه جدید از عنکبوت‌ها را پیدا کرده است و حدود 200 گونه را در ایران برای اولین بار گزارش کرده است. کاری که لازمه‌اش سفر های نمونه‌برداری، تحقیقات و مطالعات زیاد است. اما موضوع قابل توجه اینجاست که او میگوید برای هیچ‌کدام از این مطالعات و تحقیقات از هیچ کمک یا حمایتی درکشور برخوردار نیست. «ما برای کشف و پیدا کردن این‌گونه ها هیچ حمایت مالی‌اي نداریم و همه ی اینها با هزینه شخصی است»

من نویسنده اولین کتاب عنکبوتیان ایران هستم

به دنبال حرف‌هاي این عنکبوت شناس جوان درباره نبود حمایت‌هاي مالی و از طرفی خرج و مخارج هزینه‌هاي مطالعاتی، مهمترین سؤالی که برایمان پیش می آید اوضاع اقتصادی و شغلی آدم‌هاي هم رشته اوست؛ کسیکه به قول خودش جوانترین ایرانی‌اي است که در ایران یک گونه را توصیف کرده و نویسنده اولین کتاب عنکبوتیان خاورمیانه به حساب می آید.

«جانورشناس‌ها در ایران غالباً اوضاع خوبی ندارند، چون ورود به این رشته‌ها در کشور ما عموماً با علاقه نیست ودر نتیجه به دستاورد خوبی هم منجر نمیشود، و نهایتاً وضعیت مطالعاتی کماکان ضعیف باقی می ماند. خیلی از دوستانم از ایران رفته‌اند اما من شخصاً ترجیح میدهم عنکبوت‌هاي ایران را مورد مطالعه قرار دهم.

شغل اصلی‌اي که برای جانورشناسی در ایران وجوددارد این است که پس از اخذ مدرک پزشکی وارد مؤسسات تحقیقاتی و دانشگاه‌ها شوند یا در سازمان محیط زیست و کشاورزی کار کنند؛ قبل ازآن هم می توانند تدریس کنند یا شناسایی نمونه انجام دهند.»

عنکبوت رابا رطیل اشتباه نگیرید

اما میان حرف‌هاي علیرضا زمانی میشود حرف‌هاي جالبی درباره عنکبوت‌ها پیدا کرد، مثل این که تا به امروز بیش از ۴۸ هزار گونه عنکبوت روی کره زمین شناسایی شده و از این تعداد فقط حدود ۱۲۰ گونه هستند که سم ندارند. یا این که همه ی عنکبوت‌ها پرزهای خارش زا ندارند. این پرزها فقط مختص برخی گونه‌هاي

یک خانواده در قاره امریکاست که در ایران به اشتباه به آن‌ها رطیل هم گفته میشود. این در حالی است که رطیل‌ها بر خلاف تصور عموم اصلاً غده سم ندارند.« من یکی از رسالت‌هاي خودم را این میدانم که سعی کنم نگاه منفی افراد را نسبت به عنکبوت‌ها تغییر دهم. ترسی که همه ی ما داریم شاید برای این است که فکر میکنیم همه ی این عنکبوت‌ها برای ما خطرناک هستند؛

اما واقعیت اینجاست اگر ما با احترام با آن‌ها رفتار کنیم آن‌ها هم با ما با احترام برخورد می کنند. عنکبوت‌ها مهم ترین کنترلگر جمعیت انبوه حشرات هستند. اگر حذف شوند شاید ظرف چند روز به قدری جمعیت حشرات زیاد شوند که منابع غذایی خود ما را از بین ببرند. وجودشان شگفت‌انگیز است چون هر گونه عنکبوت

ترکیب سم منحصر به فرد خودش را دارد که می تواند در درمان بیماری‌ها مؤثر باشد؛ برای همین هم باید ازآن‌ها محافظت کنیم. چون هر گونه‌اي که وجوددارد یک ارزش زیستی هم دارد که نباید در اثر کنش‌هاي بشر از بین برود، اگرهم قرار به منقرض شدن است باید به شکل طبیعی منقرض شود نه به خاطر فعالیت‌هاي بشر.»

پیش به سوی عنوان “پدر عنکبوت شناسی ایران”

از او می‌پرسیم که در ایران عنوانی به نام «پدر علم عنکبوت شناسی ایران»داریم؟ او در جواب‌مان می گوید نه! برای همین هم می خواهیم تا برای‌مان از افق‌هاي دور و درازش بگوید:«صحبت‌هاي مختلفی درباره آینده کاری وجوددارد. من اعتقاد دارم شما اگر تلاش کنید که در هر کار بهترین باشید آن کار برای شما بهترین شغل خواهد بود. من خودم ترجیح میدهم درآمد کمتری نسبت به یک دندان پزشک داشته باشم ولی جوری زندگی کنم که کار و تفریحم یکی باشد.

این طوری زندگی هیجان انگیزتر است. من دوست دارم حداقل یک نفر در نسل آینده تحت تأثیر من عنکبوت شناس شود. راستش را بخواهید دریک دور نمای ۲۰ ساله دلم میـــخواهد به مرحله‌اي برسم که بگویم من ۹۵ درصد عنکبوت‌هاي ایران را شناسایی کرده و نقشه پراکنش‌شان را تهیه‌کرده، یک اطلس تهیه کنم تا دست آخر اقدامی برای گونه‌هاي در حال انقراض انجام دهم.»