سرطان دهان این روزها بسیاری از افراد را درگیر کرده است که عامل اصلی برای ابتلا به این بیماری کشیدن سیگار و قلیان است. سرطان از سلولها، که اجزاي سازندۀ بافتها هستند شروع میشود. بافتها، تشکیلدهندۀ اعضاي بدن هستند.
دهان و حلق
این مقاله اختصاص به سرطانی دارد که در دهان (حفرۀ دهانی) و بخشی از حلق که در انتهای دهان قرار دارد (اوروفارينكس Oropharynx) (قسمتي از گلو است كه در قسمت پشت دهان قرار دارد) رخ میدهد. حفرۀ دهانی و اوروفارينكس شامل چندین بخش است:
لبها
پوشش گونهها
غدد بزاقی (غددی که بزاق تولید میکنند)
سقف دهان (كام سخت)
بخش انتهایی دهان (کام نرم و زبان کوچک)
کف دهان (نواحی زیر زبان)
لثهها و دندانها
زبان
لوزهها
سرطان دهان: چه کسی در معرض خطر قرار دارد؟
زشکان نمیتوانند توضیح دهند چرا عدهای به سرطان دهان مبتلا میشوند و در عدهای دیگر این سرطان هیچگاه بهوجود نمیآید. فقط مشخص شده که این بیماری واگیر نیست و از افراد مبتلا به افراد سالم سرایت نمیکند.
پژوهشگران به این نتیجه رسیدهاند که بعضیها که عوامل خطر خاصی را دارند بیشتر از دیگران در معرض ابتلا به این سرطان قرار دارند. عامل خطر به هر عاملی گفته میشود که احتمال ابتلای شما به بیماری را افزایش دهد.
موارد زیر از جمله عوامل خطر سرطان دهان هستند
دخانیات: استعمال دخانیات عامل بیشتر موارد سرطان دهان است. مصرف سیگار، سیگار برگ، پیپ، تنباکوی جویدنی و انفیه در ابتلا به سرطان دهان نقش دارند. علاوه براین، استفاده از دیگر فرآوردههای تنباکو نظیر بیدیس (Bidis) (يك نوع سيگار است كه بهصورت سنتي در جنوب آسيا استفاده ميشود و حاوي تنباكو است)
و کِرِتِکس (Kreteks) (يك نوع سيگار است كه در اندونزي استفاده ميشود و حاوي تنباكو و گل ميخك و بعضي افزودنيهاي ديگر است) احتمال ابتلا به سرطان دهان را افزایش میدهند. كساني که برای مدت طولانی روزانه تعداد زیادی سیگار مصرف میکنند بیشتر از دیگران در معرض خطر هستند.
این خطر برای كساني که علاوه بر استعمال دخانیات از مشروبات الکلی نیز استفاده میکنند بیشتر خواهد بود. در واقع سه مورد از چهار مورد سرطان دهان در كساني رخ میدهند که از الکل، دخانیات یا هر دوی آنها استفاده میکنند.
الکل: احتمال ابتلا به سرطان دهان در آنها که از مشروب الکلی استفاده میکنند بیشتر از دیگران است. این خطر با افزایش میزان مصرف نوشیدنی الکلی بیشتر میشود. در صورتیکه فرد علاوه بر مصرف مشروبات الکلی از دخانیات نیز استفاده کند احتمال ابتلای او به سرطان بیشتر خواهد شد.
نور خورشید: ممکن است فرد به دلیل قرار گرفتن در معرض نور خورشید به سرطان لب مبتلا شود. استفاده از لوسیونها یا مرهمهای لب که حاوی مواد محافظ در برابر نور خورشید هستند خطر را کاهش ميدهد. همچنین میتوانید با استفاده از کلاههای لبهدار مانع از رسیدن اشعههای مضر خورشید بهصورت خود شوید. در صورت استفادۀ فرد از دخانیات، خطر ابتلا به سرطان لب نيز افزایش خواهد یافت.
سابقۀ فردي ابتلا به سرطان سر و گردن: احتمال ابتلا به سرطانهای سر و گردن در آنها که قبلاً به یک نوع از این سرطانها مبتلا شده بودند افزایش مییابد. در این حالت نیز استعمال دخانیات خطر را افزایش خواهد داد.
ترکِ دخانیات خطر ابتلا به سرطان دهان را کاهش ميدهد. علاوه براین ترک کردن باعث میشود
احتمال ابتلای فرد مبتلا به سرطان دهان، به سرطان ثانویهای در نواحی سر و گردن کاهش یابد. همچین ترک کردن باعث میشود از خطر ابتلا به سرطانهای ریه، حنجره، دهان، لوزالمعده (پانکراس)، مثانه و مری نیز كاسته شود.
تشخیص زودهنگام
انجام معاینات منظم بهترین فرصت برای بررسی کامل دهان، توسط پزشک یا دندانپزشک، از لحاظ وجود علائم سرطان است. معاینات منظم امکان تشخیص درجات اولیه سرطان دهان یا مشکلاتی را که ممکن است در آینده منجر به ابتلا به سرطان دهان شوند فراهم میآورد. از پزشک یا دندانپزشک خود بخواهید در طی انجام معاینات متداول، بافتهای درون دهان را نیز مورد بررسی قرار دهد.
درمان
کاملاً طبیعی است که تمایل داشته باشید راجع به بیماری و گزینههای درمانی خود اطلاعات لازم را بهدست آورید. البته شوک و استرسی که پس از شنیدن خبر تشخیص بیماری برای بیمار بهوجود میآید باعث میشود فرد نتواند بهراحتی به سؤالهايي که ميخواهد از پزشک بپرسد فکر کند.
معمولاً تهیه لیستی از سؤالات، قبل از ملاقات با پزشک به بیمار کمک میکند. برای به خاطر سپردن صحبتهای پزشک میتوانید یادداشت بردارید یا با اجازه او صدایش را ضبط کنید. يا شايد بخواهيد یکی از دوستان یا اعضای خانواده در هنگام ملاقات با پزشک همراه شما باشند. این فرد میتواند در گفتوگوها شرکت کند، یادداشت بردارد یا فقط به صحبتها گوش دهد.
ممکن است پزشک، شما را به یک متخصص ارجاع دهد یا شما میتوانید از پزشک خود بخواهيد که شما را به فرد متخصصی معرفی کند. پزشكاني که در زمینهسرطان دهان تخصص دارند شامل جراحان فک و صورت (Oral And Maxillofacial Surgeons)، متخصص گوش، حلق و بینی (Otolaryngologists)،
متخصصين انكولوژي و پرتودرماني و جراح پلاستیک هستند. ممکن است به يك گروه پزشکی ارجاع داده شوید که شامل متخصصانی در زمینه جراحی، پرتودرمانی یا شیمیدرمانی است. از جمله دیگر افرادی که ممکن است همراه با پزشکان متخصص در یک گروه پزشکی کار ميکنند میتوان به دندانپزشک،گفتار درمانگر، متخصص تغذیه و مشاور بهداشت روانی اشاره کرد.
روشهای درمان
درمان سرطان دهان ممکن است شامل استفاده از جراحی، پرتودرمانی یا شیمیدرماني باشد. در بعضی از بیماران از ترکیبی از این درمانها استفاده ميشود.مبتلايان به سرطان دهان، میتوانند در همۀ درجات بیماری از نوعی درمان برای کنترل درد و دیگر علائم بیماری، درمان عوارض جانبی درمان،
و برطرف کردن مشکلات عملی و عاطفی استفاده کنند. به این نوع درمان، مراقبت حمایتی یا کنترل علائم بیماری و یا مراقبت تسکینبخش گفته میشود.