موشک بالستیک چیست و چقدر برد و قدرت تخریب دارد؟ 

دراین مقاله راجع بـه موشک هاي بالستیک صحبت میکنیم، این نوع موشک ها یکی از پیشرفته ترین ها در صنعت نظامی هستند. البته کشورهایی مثل کشور آمریکا انواع سپرهای دفاعی قوی برای این موشک ها دارند اما اگر تعدادشان زیاد باشد حتماً امکان برخورد با هدف را دارند، این موشک ها قابلیت حمل کلاهک هسته اي را نیز دارا هستند، در ادامه با مجله پارس ناز همراه باشید تا بیشتر صحبت کنیم.

در سالیان اخیر بطور روزانه در مورد برنامه هاي جاه طلبانه موشکی این کشور صحبت شده و همواره گفته شده کـه این کشور یک موشک بالستیک هسته اي جدید آزمایش کرده اسـت. این ماجرا چنان داغ بوده و داغ مانده کـه تقریبا هر شخصی در سراسر نقاط جهان ازآن باخبر اسـت. اما شاید یکی از خود بپرسد اصلا موشک بالستیک قاره پیما چیست کـه این همه ی جنجال آفرین شده اسـت؟

موشک بالستیک قاره پیما کـه بـه اختصار «آی سی بی ام» «ICBM» مخفف عبارت «Intercontinental Ballistic Missile» نامیده میشود در واقع سمبل دوران جنگ سرد اسـت کـه نخستین نمونه هاي آن در دهه ۱۹۵۰ ساخته شد. در واقع این تکنولوژی در ابتدا توسط نازی ها کشف شد اما پایان جنگ بـه آنها مجال نداد و متفقین پس از پایان جنگ آنرا توسعه داده و نخستین موشک هاي بالستیک هسته اي را تولید کردند.

هر کشوری برای خود نمونه خاصی از موشک هاي بالستیک قاره پیما داشت. برای مثال ایالات متحده موشک هاي بالستیک موسوم بـه «مرد کوچک» «Minuteman missiles» کـه در سیلوهایی خاص برای پرتاب آماده میشدند را توسعه داد. نمونه هاي دیگری از این موشک ها وجود داشت کـه از زیردریایی پرتاب می‌شدند و برد یکسانی با موشک هاي بالستیک قاره پیمای متعارف زمینی داشتند.

موشک بالستیک قاره پیما چیست؟

موشک بالستیک قاره پیما توانایی حمل مقادیر زیادی مواد منفجره ؛ از جمله کلاهک هاي هسته اي برای مسافت هاي بسیاری طولانی را دارد ودر نهایت می‌توانند محموله مرگبار خودرا در دوردست بـه مقصد برسانند. در سطح کلی این موشک ها طبق معمولً از طریق لانچر زمینی پرتاب شده و پس از رسیدن بـه مدار زمین در فضا و بازگشت بـه اتمسفر زمین بـه سمت هدف خود شیرجه میروند.

خوشبختانه تا بـه امروز هیچ موشک بالستیک قاره پیمایی برای نابودی کشوری شلیک نشده اسـت اما کشور هـای متعددی این موشک ها را در مقیاس محدود آزمایش کرده اند. همانگونه کـه از نام آن نیز مشخص اسـت این موشک ها، بار انفجاری خودرا برای مسیرهای طولانی، کـه از یک قاره بـه قاره دیگر نیز می‌رسد، حمل میکنند. اما چیزی کـه تنها با توجه بـه اسم انها نمی‌توان دریافت این اسـت کـه:

موشک بالستیک قاره پیما می‌تواند وارد زیر مدار زمین شده و بـه هدف اصابت کنند. بیشتر موشک هاي بالستیک قاره پیما خط سری سهمی و مخروطی دارند کـه درست مانند پرتاب کردن یک توپ بـه هواست و می‌توان این موشک رابا هر زاویه اي شلیک کرد. آنها در ابتدا بـه صورت مستقیم بالا رفته و نیروی جاذبه زمین را مغلوب خود می‌کنند و سپس با دور شدن از محل پرتاب در منطقه اي دیگر روی سر هدف فرود می‌آیند.

بالستیک قاره پیما

برای مثال موشک هواسونگ ۱۵ کـه اخیراً توسط کره شمالی پرتبا شد بیش از ۱٫۰۰۰ کیلومتر از محل پرتاب خود دور شد اما بسیاری بر این باورند کـه این موشک توانایی دست کم پرتاب بـه فاصله اي فراتر از ۱۳٫۰۰۰ کیلومتر رابا سوخت و کلاهک متداول نیز دارد. البته مسافتی کـه یک موشک بالستیک قاره پیما می‌تواند طی کند تا حدود زیادی بـه وزن آن وابسته اسـت.

فازهای پرتاب موشک بالستیک قاره پیما

موشک هاي بالستیک قاره پیما، راکت هایي دارای چندین فاز پرتاب هستند و تا قبل از رسیدن و اصابت بـه هدف مراحلی را طی می‌کنند کـه از قبل برای آنها برنامه ریزی شده اسـت. در هنگام پرتاب، موشک بالستیک قاره پیما وارد فاز بالا بردن میشود کـه این فاز نیز خود ممکن اسـت دارای چند مرحله باشد کـه برای غلبه بر جاذبه زمین و افزایش قدرت پرتابه موشک انجام می‌گیرد.

در طی این مرحله، راکت ها باعث میشوند کـه موشک در هوا حرکت کرده و بـه مسیر عمودی خود ادامه دهد. این مرحله طبق معمولً ۲ تا ۵ دقیقه طول کشیده تا این‌کـه موشک وارد فضا میشود. این موشک ها می‌توانند تا سه فاز راکتی داشته باشند کـه هر کدام پس از سوختن کامل از بدنه اصلی موشک جدا میشود. راکت ها طبق معمولً بـه وسیله پیشرانه هاي سوخت مایع یا جامد تغذیه می‌شوند.

پیشرانه هاي با سوخت مایع طبق معمولً در طول مرحله بالا بردن مدت زمان بیشتری نسبت بـه پیشرانه هاي با سوخت جامع دوام می آورند. اما پیشرانه هاي سوخت جامد انرژی خودرا در بازه زمانی کمی تولید کرده و خیلی سریعتر می سوزند. هم سوخت هاي جامد و هم مایع میتوانند راکت هایشان رابه یک اندازه پرتاب کنند.

اما طبق معمولً کشورها کار ساخت موشک بالستیک قاره پیمای خودرا با سوخت مایع آغاز میکنند زیرا تکنولوژی و درک آن راحتتر اسـت و سپس در مراحل بعدی بـه سمت سوخت جامد می‌روند تا سرعت سوختن راکت و سرعت آن در بازه زمانی کمتری بـه اوج برسد. هم چنین سوخت جامد دیگر خطر مایعات خطرناک کـه هم اشتعال پذیر و هم سمی اسـت را ندارد.

سرعت گرفتن در فضا

فاز دوم سفر موشک بالستیک قاره پیما نقطه اي اسـت کـه در آن موشک از جو زمین خارج شده اسـت. دراین مسیر موشک در خط سیر بالستیک خود حرکت خواهد کرد و سرعت حرکت آن بسیار زیاد خواهد بود. این سرعت می‌تواند از ۲۴٫۱۴۰ تا ۲۷٫۳۶۰ کیلومتر بر ساعت متغیر باشد. دراین مرحله موشک بـه بالاترین سرعت خود از زمان پرتاب خواهد رسید.

چنین سرعت هاي سرسام آوری با توجه بـه این‌کـه دیگر مقاومت هوا در فضا وجود ندارد دست یافتنی شده اسـت. بعضی از این موشک ها از تکنولوژی هاي خاص برای شناسایی ستارگان استفاده میکنند تا با توجه بـه موقعیت ستارگان بتوانند مسیر خود بـه سمت هدف را دقیق تر دنبال کنند. سومین و آخرین فاز شامل جدایی آخرین راکت بوده و بدین ترتیب تنها کلاهک باقیمانده کـه دوباره وارد جو زمین میشود.

بـه عبارت دیگر دراین مرحله نوک مخروطی موشک کـه کلاهک را حمل می‌کند از آخرین راکت بالا برنده جدا شده و پس از پیدا کردن مسیر خود بـه سمت زمین سرازیر می‌شود. دراین مرحله موشک بالستیک قاره پیما تنها چند دقیقه با اصابت بـه هدف فاصله دارد. اگر موشک دارای راکت نظارت کننده و مسیریاب باشد ازآن یا انها برای مسیریابی بـه سمت هدف استفاده میکند.

شمارش معکوس تا انهدام هدف

همان طور کـه حدس زده اید موشک هاي بالستیک قاره پیما باید سپرهای محافظتی گرمایی قابل اعتمادی داشته باشند تا در فاز بازگشت بـه جو زمین دچار اختلال و انفجار نشوند. در غیر این صورت در اثر گرمای شدید سوخته و متلاشی خواهند شد. بر اساس برآوردها از زمان پرتاب یک موشک بالستیک قاره پیما تا زمان اصابت آن بـه هدف بطور متوسط کمتر از یک ساعت طول خواهد کشید.

و این زمان در مورد موشک هواسونگ ۱۵ کره شمالی ۵۴ دقیقه بوده اسـت. البته کره شمالی قبلاً موشک هاي بالستیک قاره پیمایی پرتاب کرده بود کـه این شماره زمانی در انها ۳۷ و ۴۷ دقیقه بوده اسـت. نکته دیگر این‌کـه از نمونه هاي تغییر یافته موشک هاي بالستیک قاره پیما بعنوان ابزار پرتاب ماهواره و سفینه برای ماموریت هاي فضایی نیز استفاده میشود.

و در ادامه معرفی مخرب ترین موشک های بالستیک در جهان

موشک بالستیک قاره پیما میتواند چندین کلاهک هسته اي حمل کند کـه هر کدام از آنها هدفی متفاوت را مورد اصابت قرار خواهد داد. علاوه بر این، موشک هاي بالستیک قاره پیما می‌توانند گستره اي از طعمه ها رابا خود حمل کنند کـه بـه انها اجازه میدهد بر سیستم هاي دفاع موشکی دشمن چیره شوند.

موشک بالستیک قاره پیما را می‌توان در داخل سیلو، سوار بر یک اتومبیل متحرک، روی یک سیستم ریلی یا در داخل یک زیردریایی نصب و آماده شلیک شود. شناسایی و نابودی پیش از پرتاب موشک هاي بالستیک قاره پیمای متحرک بسیار دشوار و پیچیده اسـت. اما بهترین، قوی‌ترین و مرگبارترین موشک هاي بالستیک قاره پیمای جهان کدامند؟ گرچه ممکن اسـت معیار هـای متفاوتی برای رده بندی این موشک ها وجود داشته باشد.

اما بُرد و میزان ظرفیت انفجاری یک موشک بالستیک قاره پیما، تعداد و قدرت انفجاری هر یک از اجزای هدفگیری مستقل چند گانه «MIRV ها»، دقت، نوع سیستم پرتابی و تکنولوژی هاي مختلفی کـه در ساخت این موشک بکار رفته و باعث شکست خوردن سیستم دفاع موشکی دشمن در سرنگون کردن آن میشود از مهمترین معیار هـای تعیین قدرت موشک هاي بالستیک قاره پیما بـه شمار می‌آیند.

در مقاله حاضر بر اساس ویژگی هاي و داده هایي کـه در مورد این موشک ها در معرض قرار دارد بهترین موشک هاي بالستیک قاره پیمای جهان انتخاب شده اند. شایان ذکر اسـت کـه تمامی این موشک هاي بالستیک از قدرت تخریب هولناکی برخوردار بوده و قادرند یک کشور رابه طور کامل نابود سازند. دراین لیست موشک هاي بالستیک قاره پیمایی کـه هنوز رو بـه پيشرفت بوده یا بـه صورت موفقیت آمیز آزمایش نشده اند نادیده گرفته شده اند.

موشک بالستیک قاره پیمای بولاوا «روسیه»

موشک بولاوا «Bulava» یک موشک بالستیک قاره پیمای جدید ساخت روسیه اسـت کـه از زیردریایی هاي جدید این کشور با نام کلاس بوری «Borei» شلیک می‌شود. این موشک در واقع نسخه دریایی موشک Topol-M بوده و توسعه آن با تاخیرها و مشکلاتی همراه بوده اسـت کـه ازآن میان می‌توان بـه پرتاب هاي آزمایشی ناموفق متعدد اشاره کرد. موشک بولاوا برای نخستین بار درسال ۲۰۱۳ پرتاب موفقی را تجربه کرد.

ازآن زمان تا کنون عملیاتی شده اما تا سال ۲۰۱۷ از ۲۷ پرتاب آزمایشی ۱۲ تست با شکست مواجه شده اسـت. طراحی این موشک هنوز بسیار خام بوده و باید تغییرات و روزآمدسازی هاي زیادی روی آن انجام گیرد. در مقایسه با موشک بالستیک آمریکایی Trident D5، نمونه روسی عملکرد ضعیف تری دارد. این موشک بالستیک روسی برد کمتری داشته، کلاهک هاي هسته اي کمتری حمل کرده و از دقت بسیار کمتری نیز برخوردار اسـت.

برد موشک بولاوا توسط مقامات روسی ۹٫۵۰۰ کیلومتر اعلام شده و ۶ کلاهک MIRV کـه هر کدام قدرت انفجاری ۱۵۰ کیلوتن دارند روی آن نصب میشود. البته این موشک توان حمل ۱۰ MIRV را نیز دارد کـه دراین صورت برد آن بـه ۴٫۰۰۰ کیلومتر کاهش خواهد یافت. موشک بالستیک بولاوا یک سیستم هدایت astro-inertial داشته و از سیستم جهت یابی ماهواره اي GLONASS نیز سود میبرد.

دایره خطای احتمالی «CEP» این موشک ۳۵۰ متر اسـت و میتواند سیستم هاي دفاع موشکی دشمن را گمراه سازد. درصورت مورد حمله قرار گرفته زیردریایی هاي روسی، این موشک ها دست کم اثرات ناشی از موج اول حمله را تاب خواهند آورد. هر زیردریایی کلاس بوری ۱۶ موشک بالستیک قاره پیمای بولاوا حمل میکند. تا سال ۲۰۱۷، ۳ فروند از زیردریایی هاي این کلاس وارد سرویس در ناوگان دریایی روسیه شده اند.

موشک هاي بولاوا را می‌توان با استفاده از لانچرهای ریلی یا بر روی لانچرهای خودرویی متحرک نیز پرتاب کرد. در روی کاغذ موشک بالستیک قاره پیمای بولاوا بسیار قدرتمندتر از عده اي از موشک هاي دیگر حاضر دراین لیست اسـت اما بدلیل مشکلاتی کـه در کارکرد این موشک وجوددارد در رتبه دهم قرار گرفته اسـت.

موشک بالستیک قاره پیمای JL-2 «چین»

موشک JL-2 جدید ترین موشک بالستیک قاره پیمای ساخت چین اسـت کـه از زیردریایی هاي این کشور شلیک می‌شود و نسخه دریایی موشک بالستیک زمین-پرتاب DF-31 بـه شمار می‌آید. این موشک برای نخستین بار درسال ۲۰۱۵ پرتاب شده و روی زیردریایی هاي کلاس جین «Jin» نصب گردید. بدین ترتیب چین برای نخستین بار توانست بـه قابلیت حمله هسته اي قابل توجه از لانچرهای دریایی دست یابد.

زیردریایی هاي کلاس ژیا «Xia» کـه در گذشته بـه موشک هاي بالستیک کوتاه برد JL-1 مجهز شده بودند ارزش استراتژیک قابل توجهی نداشتند. بر اساس برآوردها، موشک جدید JL-2 دارای برد ۷٫۴۰۰ تا ۸٫۰۰۰ کیلومتر اسـت کـه برای رسیدن بـه اهدافی در اروپا، هند، روسیه و بیشتر نقاط ایالات متحده کافی بنظر میرسد. این موشک توانایی حمل یک کلاهک هسته اي ۲۵۰ تا ۱۰۰۰ کیلوتنی یا ۳ تا ۴ MIRV را داراست.

دراین موشک بالستیک قاره پیما سیستم جهت یابی astro-inertial با سیستم بومی هدایت ماهواره اي BeiDou ترکیب شده اسـت. بر اساس برآوردها، دایره خطای احتمالی این موشک ۱۰۰ متر اسـت. هر زیردریایی کلاس جین ۱۲ فروند از این موشک ها را در زرادخانه خود حمل میکند، زیردریایی هایي کـه تا سال ۲۰۱۶ تنها ۴ فروند از آنها وارد سرویس شده اسـت.

این موشک هاي زیردریایی- پرتاب بـه احتمال فراوان در نتیجه موج اول حمله بـه زیردریایی هاي چینی سالم می‌مانند. درصورت اخطارهای قبلی، زیردریایی هاي کلاس جین می‌توانند پایگاه هاي خودرا ترک کرده ودر آب هاي ساحلی چین عملیات انجام دهند در حالی‌کـه توسط ناوگان دریایی چین محافظت می‌شوند. با این وجود، زیردریایی هاي کلاس جین بـه اندازه زیردریایی هاي غربی پیشرفته نیست.

ضعیف تر از زیردریایی هاي روسی بـه شمار می‌آیند. در واقع می‌توان گفت کـه چین در زمینه تکنولوژی زیردریایی همیشه عقب تر از دیگر قدرت هاي نظامی جهان بوده و زیردریایی هاي نسل جدید این کشور نیز بـه اندازه رقبای غربی و روسی خود قدرت رادارگریزی و پنهانکاری ندارند. این زیردریایی ها نیز مانند زیردریایی هاي کلاس دلتا ۳ روسیه کـه در دهه ۱۹۷۰ تولید شدند پرسروصدا هستند.

موشک بالستیک قاره پیمای DF-31AG «چین»

موشک DF-31AG یک موشک بالستیک قاره پیمای جدید ساخت چین اسـت کـه نخستین عکسهای مربوط بـه آن درسال ۲۰۱۳ منتشر شد. ظاهرا این موشک درسال ۲۰۱۵ آزمایش شده و خبر ساخت آن بطور رسمی درسال ۲۰۱۷ اعلام شد. این سیستم موشکی ابتدا با عنوان DF-31B شناخته می شد اما بعد ها نام رسمی آن DF-31AG اعلام گردید.

موشک بالستیک قاره پیمای مذکور برای نخستین بار در جریان رژه نظامی بزرگ ارتش آزادی چین بـه مناسبت نودمین سالگرد تاسیس این ارتش بـه نمایش درآمد. این موشک در بین مرگبارترین موشک هاي بالستیک قاره پیمای جهان جایگاه خاصی دارد هر چند کـه کوچک تر و کم قدرت تر از موشک هاي بالستیک قاره پیمای DF-41 اسـت. موشک بالستیک DF-31AG در واقع نسخه مدرن و جدید موشک هاي بالستیک DF-31A اسـت.

کـه از لانچرهای سیلویی پرتاب می شد و نمونه متحرک جاده اي ان نیز روی یک تریلر مخصوص نصب می شد. نمونه جدید این موشک بالستیک بر روی یک ماشین ۸ محور با قدرت تحرک بالا نصب شده اسـت. این موضوع قابلیت هاي پرتاب موشک بالستیک قاره پیمای DF-31AG را افزایش داده کـه احتمال بقای آن در اثر مورد حمله قرار گرفتن قبل از پرتاب را افزایش میدهد. از نظر قابلیت هاي مفهومی:

این موشک شباهت زیادی بـه موشک هاي بالستیک قاره پیمای روسی مانند Topol و Yars دارد. موشک بالستیک قاره پیمای DF-31AG از سوخت جامد استفاده میکند ودر طی سه مرحله بـه هدف خود میرسد. برد نهایی این موشک ۱۱٫۲۰۰ کیلومتر بوده و توانایی هدف قرار دادن تمامی خاک ایالات متحده، اروپا و روسیه را دارد. در حالی‌کـه نسخه قدیمی DF-31A توان حمل تنها یک کلاهک را داشت، نسخه DF-31AG توانایی چندین MIRV را دارد.

در واقع این موشک بالستیک میتواند ۳ MIRV با قدرت آتش ۲۰، ۹۰ و ۱۵۰ کیلوتن را حمل کند و نسبت بـه نسخه قدیمی تر نیز از برد و توان بقای بیشتری برخوردار اسـت.موشک مذکور دارای سیستم جهت یابی داخلی و سیستم جهت یابی ماهواره اي بومی BeiDou بوده و بر اساس برخی ادعاها دقت این موشک ۱۵۰ متر و یا حتی دقیق تر اسـت و البته از طعمه هایي برای فریب سیستم هاي دفاع موشکی دشمن نیز سود میبرد.

موشک بالستیک قاره پیمای DF-41 «چین»

موشک DF-41 در حال حاضر قدرتمندترین موشک بالستیک قاره پیمای ساخت چین اسـت. این موشک توسط یک لانچر سوار بر خودروی ۸ محور پرتاب شده و شباهت زیادی بـه موشک هاي با لانچر متحرک زمینی Topol-M و Yars دارد. نخستین تست هاي پرتابی این موشک بالستیک درسال ۲۰۱۳ انجام شده و دومین آزمایش نیز یک سال بعد صورت گرفت.

گزارش هایي مبنی بر شلیک می‌دانی این موشک هاي بالستیک درسال هاي ۲۰۱۶ و ۲۰۱۷ نیز وجوددارد. موشک بالستیک DF-41 از نوع سوخت جامد بوده و برد حداکثر آن ۱۲٫۰۰۰ کیلومتر عنوان شده کـه توان حمل بیش از ۱۰ MIRV را نیز داراست. برد این موشک برای رسیدن بـه تمامی نقاط ایالات متحده، روسیه و اروپا کافی اسـت و رسیدن آن از لحظه پرتاب تا لحظه اصابت بـه اهداف در ایالات متحده تنها ۲۰ تا ۲۵ دقیقه طول خواهد کشید.

این موشک بالستیک قاره پیما بسیار نیرومند و مخرب بوده و می‌تواند یک کشور رابه طور کامل نابود سازد. موشک بالستیک DF-41 از سیستم هدایت و جهت یابی مشابه دیگر موشک بالستیک چینی در گزینه قبلی سود میبرد و دقت آن ۱۵۰ متر و یا حتی دقیق تر اسـت. اتومبیل ۸ محور حمل کننده لانچر این موشک توانایی حرکت در انواع عوارض زمین را داراست کـه نتیجه همکاری هاي این کشور با کمپانی کامیون سازی MZKT بلاروس اسـت.

موشک بالستیک قاره پیمای M51 «فرانسه»

موشک M51 یک موشک بالستیک قاره پیمای فرانسوی زیردریایی-پرتاب اسـت کـه کار بر روی آن از سال ۱۹۹۲ آغاز شده و برای نخستین بار درسال ۲۰۱۰ پرتاب شد. موشک بالستیک مذکور توسط زیردریایی هاي کلاس Le Triomphant حمل شده کـه در حال حاضر تنها ۴ فروند از آنها در ناوگان دریایی کشور مشغول خدمت هستند. حداکثر برد موشک بالستیک قاره پیمای M51 حدود ۱۰٫۰۰۰ کیلومتر

درصورت بالاترین بارگیری کلاهکی برد آن بـه ۸٫۰۰۰ کیلومتر کاهش می‌یابد . بدین ترتیب این موشک نیرومند بیشتر نقاط چین و روسیه را در تیررس خود میبیند. هر موشک بین ۶ تا ۱۰ کلاهک مستقل پرتابی حمل می‌کند کـه هر کدام قدرت انفجاری برابر با ۱۰۷ کیلوتن دارند. علاوه بر این موشک بالستیک قاره پیمای M51 تعدادی ابزار انفجاری کمکی برای نفوذ بـه سیستم دفاع موشکی دشمن حمل می‌کند.

نمونه هاي جدیدتر این موشک کـه درسال ۲۰۱۵ با نام M51.2 معرفی شد می‌تواند کلاهک هایي با قدرت انفجار ۱۵۰ کیلوتن نیز حمل کند. موشک بالستیک فرانسوی از سیستم هدایت astro-inertial برخوردار بوده و گرچه قابلیت نصب سیستم جهت یابی ماهواره اي Galileo روی آن وجوددارد اما هنوز این سیستم روی آن نصب نشده اسـت. بدین ترتیب در شرایط کنونی:

موشک بالستیک قاره پیمای M51 دقت دیگر موشک هاي بالستیک با سیستم هدایت ماهواره اي را نداشته و دایره خطای احتمالی آن 150 تا 200 متر اسـت. هر یک از زیردریایی هاي کلاس Le Triomphant میتواند 16 فروند موشک M51 حمل کند و بدین ترتیب ناوگان دریایی فرانسه 64 فروند از این موشک ها را آماده شلیک دارد. نمونه پیشرفته تر این موشک ها با نام M51.3 رو بـه پيشرفت بوده و قرار اسـت درسال 2025 وارد سرویس شوند.