یک باردیگر رمضان آمد،رمضان ماه توجه خاصه پروردگاربر عالمیان؛ یک سال دیگر به تو اجازه داده شد تا درمیهمانی الهی با طاعت خود خودنمایی کنی و سر سفره پروردگارت بنشینی و از برکات آسمانی آن بهرهمند شوی.
ماه رمضان در خراسان جنوبی همراه با آیین بومی و محلی خاصی است که البته درحال حاضر در مراکز شهرنشین رونق خود را از دست داده است.
از گذشتههای نه چندان دور مردم بیرجند و روستاهای این شهرستان از فردای شبی که هلال ماه رمضان رؤیت میشود با مراسم و آیینهایی روزهداری را آغاز میکنند.
با آغاز نخستین روز رمضان در وضع زندگی مردم تغییراتی حاصل میشود چراکه مردم بیشتر از هر کاری به عبادت پرداخته و مساجد رونق مضاعف مییابند.
در گویش بیرجندی کلمه رمضان «رمزا» تلفظ شده و 11 ماه دیگر سال “سالگان” گفته میشود و با این نامگذاری “رمضان” را از ماههای دیگر ممتاز میکنند.
شوخوانی آوایی برای تدارک سحری در خراسان جنوبی است
مناجات و شب خوانی “شوخانی” از نخستین شب رمضان آغاز میشود، بدینسان که هر شب برخی مردان خوش صدا پس از نیمه شب 3 نوبت بر بالای بام خانه رفته و با صدای بلند به خواندن ادعیه و نیایش می پردازند که با این عمل، مردم با شنیدن صدای آنان از خواب بیدار شده و تدارک سحری را می بینند.این آیین هنوز در روستاهای بیرجند رواج دارد.
افطاری دادن نمود بارز صله رحم در رمضان است
مجالس پررونق افطاری بهویژه دعوت افراد مسکین، فامیل و همسایگان دور و نزدیک از نمودهای بارز احیای سنت زیبای “صله رحم” در ماه مبارک رمضان در این شهرستان است.در این ماه زنان و دختران خانواده نیز برای پختن شیرینیهای محلی و آماده کردن مواد غذایی ماه رمضان به منزل یکدیگر میروند.
جمعآوری خیرات و کمک های نقدی مردم هر منطقه برای کمک به یتیمان و بیسرپرستان و تعمیر و توسعه مساجد از دیگر برنامههای ماه مبارک رمضان در مناطق مختلف بیرجند است.یکی دیگر از مراسم قدیمی ماه مبارک رمضان در بیرجند، خواندن “رمضانی” است.
این مراسم به این گونه است که در شبهای رمضان پس از نماز و افطار، جمعی از پسران و نوجوانان در دستههای چهار تا شش نفری به راه افتاده و به درخانههای همسایه بهویژه سرشناسان و توانگران می روند و به قصد گرفتن انعام برنامه ویژهای اجرا میکنند.
آنان با خواندن اشعاری معروف به “رمضانی” با لهجه بیرجندی از صاحب خانه طلب انعام میکنند.رمضانی خوانی با یک مقدمه دعایی که توسط استاد خوانده می شود، آغاز شده و با آمین شاگردان ادامه پیدا میکند.خواندن اشعاری در مدح حضرت محمد(ص) و حضرت علی(ع) و رباعیهایی در مرثیه ائمه اطهار(ع) از دیگر اشعار خوانده شده در مراسم “رمضانی خوانی” است.
گروه مزبور با خواندن اشعاری مبنی بر تشکر و آرزوی توفیق برای صاحبخانه برای خواندن رمضانی به خانه بعدی مراجعه میکنند.مراسم رمضانخوانی در بیرجند و برخی روستاهای استان از جمله سیوجان انجام میشود.مراسم رمضانخوانی نوعی خبررسانی برای ماه رمضان است و این مراسم به عنوان آداب و رسوم و برای جمعآوری نذورات مردم و همچنین ایجاد شور و نشاط از زمانهای قدیم در استان مرسوم بوده است.
افطار بر سر مزار درگذشتگان از دیگر رسوم مردم خراسان جنوبی است
سر زدن به مزار رحلت کنندگان از دنیای فانی به جهان باقی در روزهای پنجشنبه هر هفته، در این ماه از رونق فزونتری برخوردار می شود و برخی نیز با حضور سر قبر عزیزان از دست رفته خود روزه را افطار میکنند.آداب “بیست و هفتمو” نوعی شادی برای کشته شدن ابن ملجم در رمضان است.
مراسم ملاقهزنی یا کفچلزی از جمله دیگر مراسمات است که ویژه بانوان بوده و به روایتی نوعی شادی به خاطر کشته شدن ابن ملجم مرادی در روز 27 ماه مبارک رمضان است.
در این مراسم خانمها صورت خود را میپوشانند و سپس با یک ملاقه به در حیاط مردم میزنند و میگویند “بیست و هفتمو هستم” آنها همچنین به همراه خود یک سینی، شانه، سرمهدان و آینه نیز داشتند، وقتی صاحب خانه بیرون میآمد به بی بی هفتمو مقداری پول میداد و او با این پول برای خود پارچه میخرید و این پارچه تا قبل از 27 رمضان باید دوخته و به تن میشد چراکه این اقدام در حقیقت نوعی شادی به همراه داشت.
آداب و رسوم فراوانی در جای جای میهن عزیزمان ایران در استقبال از ماه مبارک رمضان وجود دارد که چندی از آن در منطقه خراسان جنوبی از سالهاست که رواج دارد، رسومی که شاید امروزه رونق آن زمانهای قدیم را نداشته اما هنوز پا برجاست.