اشاره
رخداد غدیر در ذىالحجه سال دهم هجرى، تنها یک حادثه تاریخى نیست؛
غدیر، تنها نام یک سرزمین نیست، یک تفکر اسـت؛
نشانهاى اسـت از تداوم خط نبوت؛
چشمهاى اسـت کـه تا پایان هستى مىجوشد؛
غدیر، روز اکمال دین، اتمام نعمت و موجب خشنودى خداست؛
روز بزرگ، روز گشایش و روز تکامل اسـت؛
غدیر، نه تاریخ اسـت، نه جغرافیا و نه روایت، بلکه ولایت اسـت؛
پیشوند غدیر، رسالت اسـت و پسوند آن، ولایت و امامت.
معنای غدیر
غدیردرلغت بـه معنای آبگیر اسـت؛ گودالی در بیابان کـه آب باران در آن گرد آید. در بین راه دو شهر بزرگ دنیای اسلام، مکه و مدینه، محلی اسـت بنام «جُحفه» کـه در زمان رسول گرامی اسلام صلیاللهعلیهوآله ، کاروانیان حج گذار در آنجا از هم جدا میشدند و بطرف دیار خود میرفتند. دراین محل، غدیر خم جای دارد. علت نام گذاری این غدیر بـه خم، آن اسـت کـه آبگیر آنجا بـه شکل خُمِ رنگرزان بوده و برخی قبایل صحرایی، گاه جامههاي رنگ کرده خودرا دراین آبگیر میشستهاند.
خلاصه واقعه غدیر خم
درسال دهم هجرت، رسول خدا صلیاللهعلیهوآله بـه حج رفت و احکام آن رابه مردم آموزش داد. بـه هنگام بازگشت از مکه، در استراحتگاه جُحفه ودر غدیر خم، بـه امر خدا مردمان را گرد آورد ودر آن مجمع سترگ، امام علی علیه السلام رابه جانشینی خود بـه آنان شناساند و فرمود: «هر کس مـن مولای اویم، علی مولای اوست». البته جانشینی علی علیه السلام سالها پیش در مکه ودر جمع خاندان هاشم انجام گرفته بود، ولی در غدیر، بـه اطلاع عموم رسید.
پیام غدیر
داستان غدیر از عظمت و ضرورت ولایت و ریشهاي بدون این مسئله خبر میدهد. رسول صلیاللهعلیهوآله در آن هنگام ودر زیر آن آفتاب سوزان. آن همه ی جمعیت را برای چـه نگه میدارد و چـه پیامی برایشان دارد.
این پیام اساسیترین پیام دین او بودو بـه راستی رسول صلیاللهعلیهوآله بر عظمت و ضرورت آن واقف بود، کـه مردم را در آن گرمای سوزان نگه داشت و رسالت آسمانی خویش رابه مسلمانان ابلاغ فرمود.
غدیر، خنثی کننده توطئه
انچه میتوانست همه ی نقشههاي منافقان را یکجا خنثی، و اسلام را در چنان برهه حساسی حفظ کند، تعیین جانشین پیامبر و اعلان رسمی آن بود، چنان کـه حضرت زهرا«س» دراینباره میفرمایند: «پیامبر در روز غدیر، عقد ولایت را برای علی علیه السلام محکم کرد». غدیر خم منافقان را فلج کرد و مانع اجرای نقشهها و توطئههاي شیطانیشان شد.
تاج ولایت
پیامبر صلیاللهعلیهوآله در غدیر خم عمامه خودرا، کـه «سحاب» نام داشت، بعنوان تاج افتخار بر سر امیرالمؤمنین علیه السلام قرار دادندو انتهای عمامه را بر دوش آن حضرت آویختند و فرمودند «عمامه تاج عرب اسـت».
خلاصه مکتب وحی
«غدیر» عصاره و نتیجه خلقت و چکیده تمام ادیان الهی و خلاصه مکتب وحی اسـت و صرفا واقعهاي تاریخی نیست. این نام مقدس، عنوان عقیده مـا و اساس دین اسـت. غدیر ثمره نبوت و میوه رسالت اسـت غدیر تعیین کننده خطمشی مسلمانان تا آخرین روز دنیاست. غدیر ماجرایی سرنوشتساز اسـت کـه «خطبه غدیر» شاخصترین و زندهترین سند آن اسـت.
غدیر؛ تداوم خط نبوت
واقعه غدیر خم کـه در آخرین سال زندگی رسول گرامی اسلام صلیاللهعلیهوآله رخ داد ودر آن علی علیه السلام بـه جانشینی آن حضرت صلیاللهعلیهوآله برگزیده شد، حادثهاي تاریخی نیست کـه درکنار دیگر وقایع بدان نگریسته شود. غدیر تنها نام یک سرزمین نیست؛ یک تفکر اسـت. غدیر، نشانه و رمزی اسـت کـه از تداوم خط نبوت خبر میدهد. غدیر، نقطه تلاقی کاروان رسالت با طلایهداران امامت اسـت. آری، غدیر خم یک سرزمین نیست؛ چشمهاي اسـت کـه تا پایان هستی میجوشد؛ کوثری اسـت کـه فنا برنمیدارد؛ و افقی اسـت بیکرانه و خورشیدی اسـت عالمتاب.
غدیر و سرنوشت اسلام
بی شک واقعه غدیر خم، نقش سرنوشت سازی در تعیین مسیر آینده اسلام داشته اسـت. دراین واقعه، پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله مهمترین مأموریت دوران پیامبریِ خود رابه انجام رساند؛ مأموریتی کـه انجام آن، بـه منزله رساندن پیام رسالت حضرت بود، و کوتاهی در مورد آن، بـه از بین رفتن زحمات چندین ساله ایشان میانجامید؛ چنان کـه خداوندمتعالی درآیه ۶۷ سوره مائده میفرماید: «هان اي پیامبر! آنچه را از سوی پروردگارت بـه تـو نازل شده اسـت، تبلیغ کن و اگر چنان نکنی، پیام و رسالت وی را انجام ندادهاي وخداوند تـو را از مردم حفظ میفرماید».
حدیث غدیر خم یقینی اسـت
واقعه غدیر خم، یکی از مسلّمترین مسائل تاریخ اسلام اسـت و صدها دانشمند ازآن یاد کردهاند؛ مانند ابوریحان بیرونی و خواجه نصیرالدین طوسی. فیلسوف مشهور، فارابی نیز برهمین اساس، بـه تحلیل فلسفه «امامت» پرداخته اسـت. ابن سینا نیز بـه موضوع نص «حدیث صریح غدیر»، در کتاب شفا اهمیت داده اسـت، و آنرا بهترین راه برای تعیین جانشین دانسته اسـت. گذشته از علمای بزرگ شیعه کـه همه ی موثّقاند و حجت،دهها و دهها دانشمند و محدث و مورّخ و مفسر از اهلسنت نیز حدیث غدیر و واقعه آنرا نقل کردهاند؛ مانند طبری و ابن اثیر و احمد حنبل.
اگر میشد…
اگر پس از درگذشت پیامبر اکرم صلیاللهعلیهوآله بـه سفارشهاي روز غدیر و موارد مکرر دیگری کـه پیامبر صلیاللهعلیهوآله ، علی علیه السلام را پیشوا معرفی فرموده بود عمل کرده بودند، اسلام جهان گیر میشد و دین خدا بشریت رابه راه میآورد و عدالت و دادگری، آفاق تا آفاق گیتی را میگرفت. از اینجاست کـه همه ی هوشمندان تاریخ بشر کـه بـه گونهاي ازاین واقعه آگاهی یافتهاند، از انحرافی کـه پس از رحلت پیامبر پیش آمد، اظهار تأسف کردهاند؛ از این جمله اسـت ولتر، فیلسوف مشهور فرانسوی. وی تأسف خویش را چنین اظهار کرده اسـت: «آخرین اراده محمد انجام نشد؛ او علی رابه جای خود منصوب کرده بود…».
عید غدیر در احادیث
عید خلافت و ولایت
زیاد بن محمد گوید: بـه امام صادق علیه السلام گفتم: آیا مسلمانان عیدی غیر از عید قربان و عید فطر و روز جمعه دارند؟ فرمود: «آری، روزی کـه رسول خدا صلیاللهعلیهوآله ، امیرمؤمنان علی علیه السلام را «بـه خلافت و ولایت» منصوب کرد».
برترین عید امت
رسول خدا صلیاللهعلیهوآله فرمود: «روز غدیر خم، برترین عیدهای امت مـن اسـت، و آن روزی اسـت کـه خداوند بزرگ دستورداد برادرم، علی بن ابیطالب را بعنوان پرچمدار «و فرمانده» امتم منصوب کنم، تا بعد از مـن مردم بـه دست او هدایت شوند، و آن روزی اسـت کـه خداوند در آن روز دین را تکمیل، و نعمت را بر امت مـن تمام کرد و اسلام را دین آنان قرار داد».
عید آسمانی
حضرت امام رضا علیه السلام بـه نقل از جدّش امام صادق علیه السلام فرمود: «روز غدیر خم، درآسمان مشهورتر از زمین اسـت».
عید پر برکت
امام صادق علیه السلام فرمود: «بـه خدا سوگند اگر مردم فضیلت واقعی روز غدیر را میشناختند، فرشتگان روزی ده بار با آنان مصافحه میکردند. بخششهاي خدا بـه کسیکه آن روز را شناخته، قابل شمارش نیست».
روز سپاس و شادی
امام صادق علیه السلام فرمود: «عید غدیر، روز پرستش و نماز و سپاس و ستایش خداست، و روز سرور و شادی اسـت؛ بدلیل ولایت مـا خاندان کـه خدا بر شـما منت گذاشت. مـن دوست دارم شـما آن روز را روزه بگیرید».
روز نیکوکاری و بخشش
از امام صادق علیه السلام نقل شده اسـت کـه فرمود: «یک درهم دادن بـه برادران با ایمان و معرفت در روز عید غدیر، برابر هزار درهم «در روزهای دیگر» اسـت؛ بنابر این، دراین روز بـه برادرانت انفاق کن و هر مرد و زن مؤمن را شاد گردان».
روز ناله نومیدی شیطان
امام صادق علیه السلام از پدر بزرگوارش حضرت باقرالعلوم علیه السلام نقل کرد کـه فرمود: «شیطان چهار بار ناله نومیدی سر داد؛ روزی کـه مورد لعن خدا قرار گرفت، روزی کـه از آسمان بـه زمین هبوط کرد، روزی کـه پیامبر اسلام صلیاللهعلیهوآله بـه پیامبری مبعوث شد، و روز عید غدیر خم».
پیام تبریک
غدیر، سرچشمه همیشهجوشان ولایت اسـت کـه از سینه تفتیده «خم» بـه جام محبت دوستداران پیامبر و خاندانش جارى اسـت. غدیر، شایسته هر ثناست کـه وحى از او پیراست و محمد بدو آراست و اسلام از او برخاست. غدیر، تفسیر بدر و احد و شأن نزول صفین و نهروان اسـت. بدر، عدالت مىخواست؛ احد، شجاعت آرزو مىکرد؛ خیبر تماشاى صداقت را تمنا داشت و غدیر، آمین آن همه ی ثنا و دعا بود. غدیر، روز انسان اسـت. غدیر، تداوم رسالت محمد صلی الله علیه و آله در ولایت على علیهالسلام اسـت. غدیر، عید پیمان و میثاق و عهد اسـت. غدیر، عید عدالت و رهبرى اسـت. عید امامت و ولایت بر عاشقان خجسته باد.
کوثرى از مِىِ غدیر
پیامبر درسال دهم هجرت حج گزارد و بـه سوى مدینه بازگشت. در روز هجدهم ذىحجه کـه قافلههاى بسیارى پیش از پیامبر حرکت مىکردند و عدهاى از پسِ حضرت مىآمدند، پیامبر بـه سرزمین غدیر خم رسید. او بـه فرمان الهى دستور داد سواران و پیادگان توقف کنند، آنان کـه رفتهاند، بازآیند و آنان کـه نیامدهاند، برسند. سپس بر انبوهى از جهاز شتران فراز رفت و خداى را سپاس گفت و از این کـه بـه زودى از میان آنان خواهد رفت، خبر داد. سپس از آنان خواست درباره چگونگى ابلاغ رسالت وى گواهى دهند. مردمان فریاد برآوردند: شهادت مىدهیم کـه تـو پیام حق را ابلاغ کردى، نصیحت کردى و جهاد نمودى. خداوند تـو را پاداش نیکو دهد.
آنگاه از جایگاه والاى خود در بین امت سخن گفت و از آنان بر اولویت خود گواه خواست و پس از شنیدن پاسخهاى یکصدا و بلند، دست على علیهالسلام را گرفت و با شکوهى شگرف و فریادى رسا فرمود: «مـن کنت مولا فعلى مولاه.» سه بار این جمله را تکرار و بر یاوران و پذیرندگان ولایت او دعا کرد.