در مایع منی مردان میلیون ها اسپرم وجود دارد که یکی از آن ها به تخمک زنان چسبیده و لقاح برای فرزند آوری انجام می گردد. اِسپِرم یا نر یاخته به یاختههای جنسی جانور نر میگویند که در غدههای جنسی تولید میشود. اسپرم یا اسپرماتوزوآی بالغ یاختهٔ جنسی (گامت) جنس نر در بیشتر جاندارانی است
که به روش جنسی بارور میشوند. اسپرم تکدسته است. اسپرم برای تحرک خود فروکتوز (نوعی قند) را که در منی وجود دارد در میتوکندریهای خود میسوزاند و به انرژی تبدیل میکند.در انسان اسپرم در بیضه آغاز به ساخته شدن میکند و پس از تکامل در برخایه، با منی از بدن خارج میشود.
اشکال در ساخت یا آزادسازی اسپرم میتواند موجب ناباروری مردان شود. در واقع تولید اسپرم یکی از پیچیدهترین و طولانیترین فرایندها در بدن است که با تخصصی شدن سلولهای جنسی اولیه در دوران جنینی آغاز میشود و بعد با اسپرمسازی و تمایز اسپرم در بیضهها در دوران بلوغ ادامه پیدا میکند.
بر پایهٔ برخی پژوهشها تولید اسپرم در همهٔ جانداران به ۶۰۰ میلیون سال پیش برمیگردد. تولید اسپرم در همهٔ جانداران تحت تأثیر ژنی به نام بول (به انگلیسی:Boule) است. این ژن در طی تکامل انسان از آغاز تا کنون بیتغییر باقی ماندهاست و در همهٔ جانداران وجود دارد.
اسپرم چیست و چگونه تولید می شود
تولید اسپرم در انسان با فرا رسیدن زمان بلوغ، ساخت همیشگی اسپرم در بیضهها با سرعت حدود ۱۲۵ میلیون اسپرم در روز آغاز میشود (در هر ثانیه حدود ۱۵۰۰ اسپرم). اسپرمها در اطراف دیوارههای لولههای سمینیفر تکامـل پیدا میکنند و دمهای آنها که آنها را قادر به شنا کردن میکنند، به سمت مرکز لولهها قرار میگیرند.
اسپرم بالغ در یک لولهٔ پیچ در پیچ به نام اپیدیدیم که پشت هر بیضه جای دارد، نگهداری میشود. سرانجام اسپرمها یا در طی فعالیت جنسی با انزال بیرون میروند و یا به داخل بدن بازجذب میشوند.
دلایل کاهش تولید اسپرم
از دلایل کاهش تولید اسپرم در مردان میتوان به کشیدن سیگار، اضافه وزن، تغذیه و هر چه باعث گرم شدن بیضهها شود که میتوان به نشستن طولانی مدت اشاره کرد. همچنین ورزش تأثیر بسیاری بر تولید اسپرم دارد به نحوی که مردانی که در طول روز بیش از ۱۵ ساعت تحرک دارند حدود ۷۳ درصد نسبت به مردان کمتحرک اسپرم تولید میکنند.
آلایندههای محیطی شامل آبوهوا ، آبهای آلوده با فلزات سنگین، استروژنهای محیطی، سموم کارخانهها و آبهای آلوده به فلزات سنگین و سایر آلایندههای محیطی بهکار رفته برای آبیاری گیاهان، سبزیها و درموادغذایی که روزمره استفاده میشود، از عوامل دیگر نگرانکننده هستند.
همچنین بعضی آنتیبیوتیکها بهطور موقت سبب کاهش تعداد و تحرک اسپرمها در مردان میشوند. بعضی از این آنتیبیوتیکها شامل اریترومایسین, نیتروفورازون یا نیتروفورانتوئین هستند. استفاده از داروهای استروئیدی آنابولیک سبب میشوند بدن نتواند هورمون تستوسترون را بهطور طبیعی بسازد که سرانجام سبب کاهش تولید اسپرم خواهد شد.
کاهش تولید اسپرم در مردان لزوماً به ضعف قدرت باروری منجر نمیشود. اسپرم انسان در بدن زن چهار تا پنج روز زنده میماند اما بیرون بدن مدت بسیار کوتاهی زنده میماند.
راههای افزایش تولید اسپرم در مردان
ویتامین C و آنتیاکسیدانها از نقص یافتن اسپرم جلوگیری میکنند و حرکت آن را افزایش میدهند و میزان استرس را در تخمکها و دستگاه تناسلی کاهش میدهند.کمبود روی موجب کاهش یافتن میزان هورمون تستوسترون و اسپرم میشود.مصرف الکل تا 50 درصد باعث کاهش قابلیت باروری میشود و تولید اسپرم را کاهش داده و تولید اسپرمهای غیرعادی و ناهنجار را افزایش میدهد.
گوشت قرمز عاری از چربی، با ارائه مقادیر بالایی از زینک و پروتئین به بدن، ماده غذایی مناسبی برای افزایش قدرت باروری در نظر گرفته میشود. همان طور که قبلتر هم گفتیم زینک ماده معدنی بسیار مهم در پیشگیری از اکسیداسیون و تامین سلامت اسپرمها و همچنین پیشگیری از تبدیل هورمون تستسترون به استروژن و ایجاد اختلالات هورمونی مردانه دارد.
و اما انار قهرمان! به دلیل محتوای بالای آنتیاکسیدانها در انار، مصرف انار و آب انار قادر خواهد بود سطح ماده شیمیایی به نام مالون دی آلدهید را در خون کاهش دهد. این ماده شیمیایی اسپرمها را تخریب میکند. همین ویژگیهای انار است که آن را به یک ماده غذایی موثر در حفظ سلامت تولیدمثلی مردان تبدیل کرده است.
سیر یکی از بهترین انتخابهای غذایی برای افزایش تولید اسپرمها و تقویت اسپرمهای تولیدی است. سیر که امروزه به عنوان یک ماده غذایی موثر در روابط جنسی شناخته شده، حاوی سلنیوم است؛ آنتیاکسیدانی که برای جنبندگی و تحرک اسپرمها ضروری است و آلیسین، ترکیبی که از اسپرمها محافظت کرده
و چرخهی هورمونهای جنسی در اندامهای جنسی مردان را تقویت میکند. برای رسیدن به تأثیرات کمکی سیر در این زمینه شروع مصرف با 1 تا 2 حبه سیر در روز میتواند مناسب باشد.گردو که سرشار از اسیدهای چرب امگا3 و آنتیاکسیدانها است، تأثیر قابلتوجهی در افزایش تحرک، جنبندگی
و البته زیستپذیری و زنده ماندن اسپرمها دارد. گردو حاوی سلنیوم بالا است و از طرفی جریان خون به اندامهای جنسی را نیز افزایش میدهد.شکلات تلخ سرشار از آنتیاکسیدان است. آنتیاکسیدانهایی که همچنین در میزان بالا در توت سیاه، زغالاخته، قره قاط و انار وجود داشته
و سلامت قلب را تامین میکند. البته این میوهها سطوح بالای پلیفنلها و فلاونها را دارا میباشند. به همین خاطر است که مصرف روزانه یک تکه شکلات تلخ را برای تامین سلامت قلب و عروق و نیز سلامت اسپرم در مردان توصیه میکنیم.
آووکادو سرشار از ویتامین E، ویتامین B6، و فولیک اسید است، افزایش تحرک و جنبندگی اسپرم با مصرف آووکادو، آن را به ماده غذایی مناسب برای افزایش باروری تبدیل کرده است.موز سرشار از آنزیمی به نام “بروملین” است. آنزیمی که نقش مهمی در تنظیم هورمونهای مردانه دارد.
موز همچنین میوهای سرشار از ویتامین B1، ویتامین A، و ویتامین C است که با افزایش استقامت و پایداری اسپرمها قدرت باروری را در مردان افزایش میدهد.
تولید اسپرم در آزمایشگاه
در فوریه ۲۰۱۶ پژوهشگران چینی موفق شدند با تولید اسپرم در آزمایشگاه، بچه موشهای سالم تولید کنند. بچه موشهایی که از این اسپرمهای آزمایشگاهی به دنیا آمدند نه فقط سالم بودند بلکه خود نیز صاحب بچههایی سالم شدند. در واقع آنها فرایند میوز آزمایشگاهی را تکمیل کردند
و برای تولید اسپرم در آزمایشگاه از سلولهای بنیادی جنینی استفاده کردند. پژوهشگران چینی با استفاده از محیط کشت سه بعدی، هورمونها، مواد شیمیایی و بافت بیضه این سلولهای چند قابلیتی (multipotent) را به سوی اسپرم شدن سوق دادند. البته آنچه پژوهشگران تولید کردند یک مرحله پیش از تکامل نهایی اسپرم است، مرحلهای که به آن اسپرماتید میگویند.