بهترین اعمال در ماه رمضان کدام هستند؟ در ماه میهمانی خدا چگونه طلب مغفرت کنیم و بار گناهان خودرا سبک تر کنیم؟ ماه رمضان بهترین زمان برای حاجت خواستن و ترک گناه اسـت، ماه رمضان ماه نزول کتاب آسمانی مسلمانان اسـت تمام بزرگان دین اسلام اعتقاد دارند کـه دراین ماه مبارک میتوانیم بـه خدای خود نزدیک تر باشیم و اعمال مـا بهتر در نزد خداوند دیده می شوند. در ادامه با پارس ناز همراه باشید.
حضرت محمد «ص» در آخرین روزهاي ماه شعبان خطبهاي را ایراد کردند کـه بنام «خطبه شعبانیه» مشهور شد. پیامبر «ص» دراین خطبه وظایف روزهداران در ماه رمضان را بازگو کردند. شـما میتوانید متن کامل این خطبه را در کتاب بحارالانوار جلد ۹۶ صفحه ۱۵۷ بخوانید. دراین مقاله گزیدههایي از این خطبه رابا هم می خوانیم: نفسهاي شـما در آن ثواب تسبیح و ذکر خدا دارد. خواب شـما ثواب پرستش را دارد.
از خدا بخواهید کـه توفیق روزه این ماه و تلاوت قرآن در آن رابه شـما عنایت کند. با گرسنگی و تشنگیتان، گرسنگی و تشنگی روز قیامت رابه یاد آورید. بـه فقیران و درماندگان کمک و تصدق کنید. بـه پیران و کهنسالان احترام بگذارید. بـه کودکانتان ملاطفت و مهربانی کنید. با خویشاوندان ارتباط داشته باشید. زبان خودرا از گفتار ناشایست نگه دارید.
دیدگان خودرا از دیدن ناروا و حرام بپوشانید و گوشهاي خودرا از شنیدن انچه غلط اسـت، بازدارید. با یتیمان مردم مهربانی کنید تا بعد از شـما با یتیمان شـما مهربانی کنند. از گناهان خود بـه سوی خدا توبه کنید. در اوقات نماز، دستهاي خود رابه دعا بردارید؛ زیرا کـه وقت نماز، بهترین ساعتهاست.
هر کـه از شـما روزهدار مؤمنی را دراین ماه افطار دهد «حتی با نصف خرما یا یک جرعه آب» نزد خدا پاداش بنده آزاد کردن و آمرزش گناهان گذشتهاش را خواهد داشت.» هر کـه اخلاق خودرا دراین ماه نیکو کند، از صراط، آسان بگذرد. هر کـه دراین ماه کارهاي غلامان و مستخدمان خودرا سبک گرداند، خدا در قیامت حساب وی را آسان کند.
هر کـه دراین ماه از اذيت رساندن بـه مردم خودداری کند، حقتعالی، روز قیامت، خشم خودرا از او باز دارد. هر کـه دراین ماه، یتیمی را گرامی دارد، خدا وی را در قیامت عزیز گرداند. هر کـه دراین ماه صلهرحم کند و با خویشان بپیوندد، خدا وی را در قیامت بـه رحمت خود واصل گرداند. هر کـه دراین ماه رابطهاش رابا خویشان قطع کند، خداوند در قیامت رحمت خودرا از او دریغ نماید.
هر کـه دراین ماه نماز مستحبی بـه پا دارد، خداوند وی را از آتش جهنم برهاند. کسیکه نماز واجبی بجا آورد، خداوند ثواب هفتاد نماز واجب در ماههاي دیگر رابه او عطا کند. هر کـه دراین ماه بسیار بر مـن صلوات فرستد، خداوند کفه سبک اعمال وی را سنگین گرداند. کسیکه دراین ماه یک آیه از قرآن تلاوت کند، ثواب کسی را دارد کـه در ماههاي دیگر قرآن را ختم کرده باشد.
اي پیامبر خدا! برترین اعمال دراین ماه چیست؟ پیامبر «ص» فرمود: اي اباالحسن! برترین اعمال دراین ماه «پرهیز از محرمات» اسـت.
در دوران غیبت صغری اهالی ری نامهاي بـه امام زمان «عج» نوشتند ودر آن سؤالهایي را مطرح کردند کـه یکی از این سؤالها درباره بهترین اعمال در ماه رمضان بود. امام زمان «عج» در جواب ایشان فرمود: «بهترین عمل در ماه رمضان فراگرفتن مسائل شرعی و آگاهی دینی اسـت.»
محدث قمی در مفاتیحالجنان از شیخ صدوق اینچنین نقل میکند: در جلسهاي با علمای شیعه بودیم و مذاکره می کردیم. گفت و گو شد کـه شب قدری کـه اعمالش از هزار ماه بهتر اسـت چـه عملی فضیلتش از همه ی اعمال بهتر اسـت؟
همه ی گفتند: «تعلیم و تعلم» یعنی شب نوزدهم، بیست و یکم، شب بیست و سوم آن عملی کـه از همه ی اعمال فضیلتش بیشتر اسـت، این اسـت کـه انسان یک مسئلهاي یاد بگیرد، اگر امشب یک ساعت تفکر کردی از هر عملی فضیلتش بیشتر اسـت.
یکی از بهترین فرصتها برای آمرزش گناهان ماه رمضان اسـت. در روایات مختلفی بـه این موضوع اشاره شده اسـت.
پیامبر اکرم «ص» میفرمایند:
کسى کـه ماه رمضان را از روى ایمان و امید پاداش الهى روزه بگیرد ودر شب قدر از روى ایمان و امید پاداش الهى نماز بخواند خداوند گناه گذشتهاش را بیامرزد. «امالى مترجم، ص. ۵۴ – ۵۵»
اى جابر! این ماه رمضان اسـت. کسى کـه روزش را روزه بگیرد و بخشى از شب آن رابه حال نماز و قیام بگذراند و شکم و عورت خودرا نگهدارد و زبان خودرا نگهدارد از گناهان خود بیرون رود همان گونه کـه از ماه «رمضان» بیرون رود. «بحارالانوار، ج. ۹۶، ص. ۳۶۶ و ۳۷۱»
ماه رمضان ماهى اسـت کـه خداوند روزه اش را بر شـما واجب کرده، پس هر کس آن ماه را از روى ایمان و امید بـه رحمت حق روزه بگیرد، همانند روزى کـه مادر از او زائیده اسـت، از گناهان خود بیرون رود. «بحارالانوار، ج. ۹۶، ص. ۳۷۵»
روزی رسول خدا «ص» در ماه رمضان رو بـه مردم کرد و فرمود: اى گروه مردم مسلمان، چون ماه نو رمضان بر آید شیاطین متمرد دربند شوند و درهاى آسمان و درهاى بهشت و درهاى رحمت گشوده گردند و درهاى دوزخ بسته شوند و دعا مستجاب گردد.
و براى خداى عز و جل نزد هر افطارى آزاد شدگانى باشند کـه آنها را از دوزخ آزاد کند و هر شب منادى فریاد زند: آیا تقاضای کننده اى هست؟ آیا آمرزش جویى هست؟ خدایا بر هر خرج کننده اى عوض بده و بـه هر امساک کننده اى اتلاف بده تا، چون هلال شوال بر آید، فریاد شود بـه مؤمنان: کـه فردا براى جایزه هاى خود حاضر باشید کـه فردا روز جایزه اسـت. «امالى مترجم، ص. ۴۷»
بـه راستى براى خداى تبارک و تعالى فرشتگانى اسـت موکل بـه روزه داران کـه هرروز ماه رمضان تا پایان براى آنها آمرزش جویند و هنگام افطار، روزه داران را ندا زنند کـه مژده گیرید بندگان خدا، اندکى گرسنه شدید و بـه زودى بسیار سیر شوید.
مبارک باشید و مبارک کنید. تا شب آخر ماه رمضان بـه آنها ندا کنند: مژده گیرید بندگان خدا، بـه تحقیق خدا گناهان شـما را آمرزید و توبه شـما را پذیرفت، نظر کنید کـه در آینده چگونه خواهید بود. «امالى مترجم، ص. ۵۴»
رسول خدا «ص» فرمود: شعبان ماه مـن اسـت و رمضان ماه خداى عزوجل، هر کس روزى از ماه مرا روزه بگیرد شفیع او در روز قیامت خواهم بودو کسى کـه دو روز از ماه مرا روزه بگیرد گناه گذشته اش آمرزیده شود و کسى کـه سه روز ماه مرا روزه بگیرد بـه او گفته شود:
کار را از سر گیر «و گذشته ات آمرزیده شد» و کسى کـه ماه رمضان را روزه گیرد و عورت و زبان خودرا نگهدارد و آزارش را از مردم باز دارد، خداوند گناه گذشته و آینده اش را بیامرزد و از آتش دوزخ آزادش کند ودر خانه ماندنى «بهشت» فرود آرد و شفاعت وی را بـه عدد ریگ هاى بیابان نسبت بـه گناهکاران از اهل توحید بپذیرد. «بحارالانوار، ج. ۹۶، ص. ۳۵۶»
امام صادق «ع» میفرمایند:
کسى کـه در ماه رمضان آمرزیده نشود تا سال آینده آمرزیده نشود، مگر آن کـه در عرفه حاضر شود و عرفه را درک کند. «بحارالانوار، ج. ۹۶، ص. ۳۷۵»
امام رضا «ع» میفرمایند:
رسول خدا «ص» فرمود: ماه رمضان ماه بزرگى اسـت خدا حسنات را در آن دو چندان کند و سیئات را در آن محو کند و درجات را بالا برد، هر کـه دراین ماه صدقه اى دهد وی را بیامرزد و هر کـه در آن بـه مملوکان خود احسان کند خدایش بیامرزد و هر کـه خوش خلقى کند خدایش بیامرزد و هر کـه صله رحم کند خدایش بیامرزد.
سپس فرمود: براستى این ماه شـما، چون ماه هاى دیگر نیست، بـه راستى، چون بشما رو کند با برکت و رحمت آید و، چون از نزد شـما برود با آمرزش گناهان برود، این ماهى اسـت کـه حسنات در آن دو چندان اسـت و اعمال خیر در آن قبول اسـت. هر کـه دراین ماه براى خدا عزوجل دو رکعت نماز نافله بخواند، خدا وی را بیامرزد.
یکی از برکات ماه رمضان تقویت اخلاق و مکارم اخلاقی اسـت. انسان روزه دار وقتی کـه بتواند جلوی تشنگی و گرسنگی خودش را بگیرد و آنرا تحمل کند مسلما آسانتر می تواند غضب خودش را هم فرو ببرد، زبانش را در برابر بدیها نظارت کند و از گناهانی هم چون غیبت، تخمت، دشنام و ناسزا و… دوری کند.
پیامبر اکرم «ص» در روزهاي پایانی ماه شعبان خطبهاي ایراد کردند کـه بنام خطبه شعبانیه مشهور اسـت. پیامبر «ص» دراین خطبه بـه وظایف افراد روزه دار در طول ماه رمضان اشاره کردند. خیلی از این سفارشها همان نکات اخلاقی اسـت کـه فرد روزه دار با تمرین کردن آنها جنبههاي اخلاقی شخصیت خودش را تقویت خواهد کرد. در ادامه بـه بعضی از این نکات اخلاقی اشاره می کنیم:
با گرسنگی و تشنگی در ماه مبارک رمضان بـه یاد تشنگی و گرسنگی قیامت باشید. بـه فقرا و مساکین صدقه دهید. بـه ریش سفیدان و بزرگان احترام و بـه کودکان و خردسالان ترحم کنید. اي مردم هرکس دراین ماه اخلاقش را نیکو کند، جواز عبور از پل صراط را در روزی کـه همه ی قدمها میلغزد، بـه دست آورده اسـت. زبانهاي خودرا از انچه نباید گفت: نگاه دارید.
چشمان خودرا بر حرام بپوشانید و گوشهاي خودرا از شنیدن ناشنیدنیها حفظ کنید. با یتیمان مردم محبت بورزید تا بعد از شـما بـه یتیمان شـما محبت کنند. اي مردم! هر کـه دراین ماه مومن روزه داری را افطار دهد، ثواب آن برابر آزاد کردن برده و آمرزش گناهان گذشته خواهد بود. هر کـه کار خدمت گزار یا کنیز خودرا سبک کند، خدا در قیامت حساب وی را آسان میکند.
هر کـه دراین ماه شر خودرا از مردم باز دارد، خداوند در قیامت غضب خودرا از او باز میدارد. هر کـه دراین ماه یتیمی را گرامی دارد، خداوند وی را در قیامت گرامی میدارد. هر کـه با خویشاوندان خود دیدار کند «صله ارحام»، خداوند وی را از اتصال بـه رحمت خود در قیامت منقطع نخواهد کرد. هر کـه دراین ماه سنتی رابه پا دارد خداوند برای او برات دوری از آتش جهنم را می نویسد.
اگر دنبال حدیث درباره ماه رمضان هستید، مـا برای شـما مجموعه چهل حدیث دربراه روزه و روزه داری در ماه رمضان را تهیه کرده ایم. این احادیث بـه صورت متن عربی بـه همراه ترجمه و ذکر منبع آنها برای شـما ارائه شده اند.
پیامبر اکرم «ص»: شَهرُ رَمَضانَ شَهرُ اللّه عَزَّوَجَلَّ وَ هُوَ شَهرٌ يُضاعِفُ اللّهُ فیهِ الحَسَناتِ وَ يَمحو فیهِ السَّيِّئاتِ وَ هُوَ شَهرُ البَرَکَةِ
ماه رمضان، ماه خداست و آن ماهى اسـت کـه خداوند در آن حسنات را مى افزاید و گناهان را پاک مى کند و آن ماه برکت اسـت. «بحارالأنوار، ج. ۹۶، ص. ۳۴۰، ح. ۵ و وسائل الشیعه، ج. ۷، ص. ۳۷۵، ح. ۲۲»
پیامبر اکرم «ص»: هو شهر اوله رحمة و اوسطه مغفرة و اخره عتق مـن النار. رمضان ماهى اسـت کـه ابتدایش رحمت اسـت و میانه اش مغفرت و پایانش آزادى از آتش جهنم. «بحار الانوار، ج. ۹۳، ص. ۳۴۲»
پیامبر اکرم «ص»: ان ابواب السماء تفتح فى اول لیلة مـن شهر رمضان و لا تغلق الى اخر لیلة منه. درهاى آسمان در نخستین شب ماه رمضان گشوده مى شود و تا آخرین شب آن بسته نخواهد شد. «بحار الانوار، ج. ۹۳، ص. ۳۴۴»
پیامبر اکرم «ص»: لو یعلم العبد مـا فى رمضان لود ان یکون رمضان السنة. اگر بنده خدا مى دانست کـه در ماه رمضان چیست [چـه برکتى وجوددارد] دوست مى داشت کـه تمام سال، رمضان باشد. «بحارالانوار، ج. ۹۳، ص. ۳۹۶»
پیامبر اکرم «ص»: الصَّوْمُ جُنَّةٌ مِنَ النَّارِ. روزه سپر آتش «جهنم» اسـت. «الکافی، ج. ۴ ص. ۱۶۲»
پیامبر اکرم «ص»: قال الله تعالی: تَبَارَکَ وَ تَعَالى- يَقُولُ: الصَّوْمُ لِي، وَ أَنَا أَجْزِي عَلَيْهِ. خدای تعالی فرموده اسـت: روزه برای مـن اسـت و مـن پاداش آنرا میدهم. «وسائل الشیعه ج. ۷ ص. ۲۹۴، ح. ۱۵»
پیامبر اکرم «ص»: الصَّائِمُ فِي عِبَادَةٍ وَ إِنْ کَانَ عَلَى فِرَاشِهِ مَا لَمْ يَغْتَبْ مُسْلِمـاً. روزه دار پیوسته در حال پرستش اسـت حتی اگر خواب باشد تا زمانی کـه غیبت مسلمانی نکند. «الکافی، ج. ۴، ص. ۶۴»
پیامبر اکرم «ص»: أفضَلُ الأَعمالِ فی هذَا الشَّهرِ الوَرَعُ عَن مَحارِمِ اللّه ِ. عز و جل. بهترین عمل در ماه رمضان ترک گناه اسـت. «امالی شیخ صدوق، ص. ۹۵»
پیامبر اکرم «ص»: لکل شیئی زکاة و زکاة الابدان الصیام. برای هر چیزی زکاتی اسـت و زکات بدنها روزه اسـت. «الکافی، ج. ۴، ص. ۶۲، ح. ۳»
پیامبر اکرم «ص»: الصوم فی الحر جهاد. روزه گرفتن در گرما، جهاد اسـت. «بحار الانوار، ج. ۹۶، ص. ۲۵۷»
پیامبر اکرم «ص»: ان للجنة بابا یدعی الریان لا یدخل منه الا الصائمون. برای بهشت دری اسـت بنام «ریان» کـه ازآن فقط روزه داران وارد می شوند. «وسائل الشیعه، ج. ۷ ص. ۲۹۵، ح. ۳۱»
پیامبر اکرم «ص»: أَکْثِرُوا فِیهِ مِنْ تِلَاوَهِ الْقُرْآن. در ماه [رمضان] قرآن را بسیار تلاوت کنید. «فضائل الأشهر الثلاثه، ص. ۹۵»
امام على «ع»: شهر رمضان شهر الله و شعبان شهر رسول الله و رجب شهرى. رمضان ماه خدا و شعبان ماه رسول خدا و رجب ماه مـن اسـت. «وسائل الشیعه، ج. ۷ ص. ۲۶۶، ح. ۲۳»
امام علی «ع»: فَرَضَ اللَّه الصِّيَامَ ابْتِلَاءً لِإِخْلَاصِ الْخَلْق. خداوند روزه را واجب کرد تا بـه وسیله آن اخلاص خلق را بیازماید. «نهج البلاغه، حکمت ۲۵»
امام علی «ع»: الصِّيَامُ اجْتِنَابُ الْمَحَارِمِ کَمَا يَمْتَنِعُ الرَّجُلُ مِنَ الطَّعَامِ وَ الشَّرَابِ. روزه پرهیز از حرام هاست همان گونه کـه شخص از خوردنی و نوشیدنی پرهیز می کند. «بحار ج. ۹۳ ص. ۲۴۹»
امام علی «ع»: کَمْ مِنْ صَائِمٍ لَيْسَ لَهُ مِنْ صِيَامِهِ إِلَّا الْجُوعُ وَ الظَّمَأُ وَ کَمْ مِنْ قَائِمٍ لَيْسَ لَهُ مِنْ قِيَامِهِ إِلَّا السَّهَرُ وَ الْعَنَاءُ. چـه بسا روزه داری کـه از روزه اش جز گرسنگی و تشنگی بهرهاي ندارد و چـه بسا شب زنده داری کـه از نمازش جز بی خوابی و سختی سودی نمیبرد. «نهج البلاغه، حکمت ۱۴۵»
امام علی «ع»: صوم القلب خیر مـن صیام اللسان و صوم اللسان خیر مـن صیام البطن. روزه قلب بهتر از روزه زبان اسـت و روزه زبان بهتر از روزه شکم اسـت. «غرر الحکم، ج. ۱، ص. ۴۱۷، ح. ۸۰»
حضرت فاطمه «س»: مَا يَصْنَعُ الصَّائِمُ بِصِيَامِهِ إِذَا لَمْ يَصُنْ لِسَانَهُ وَ سَمْعَهُ وَ بَصَرَهُ وَ جَوَارِحَهُ. روزه داری کـه زبان و گوش و چشم و جوارح خودرا حفظ نکرده روزه اش بـه چـه کارش خواهد آمد؟! «بحار، ج. ۹۳ ص. ۲۹۵»
امام محمد باقر «ع»: لکل شیء ربیع و ربیع القرآن شهر رمضان. هر چیز بهاری دارد و بهار قرآن ماه رمضان اسـت. «اصول کافی، ج. ۲، فضل القرآن، باب نوادر، حدیث ۹ و ۱۰»
امام محمد باقر «ع»: لا صیام لمن عصی الامام و لا صیام لعبد ابق حتی یرجع و لا صیام لامراة ناشزة حتی تتوب و لاصیام لولد عاق حتی یبر. روزه این افراد کامل نیست:
۱. کسیکه امام «رهبر» را نافرمانی کند. ۲. بنده فراری تا زمانی کـه برگردد. ۳. زنی کـه اطاعت شوهر نکرده تا این کـه توبه کند. ۴. فرزندی کـه نافرمان شده تا این کـه مطیع شود. «بحارالانوار، ج. ۹۳، ص. ۲۹۵»