شاید شنیدن عبارت تنگی کانال نخاعی برای شما همراه با استرس و اضطراب همراه باشد هرچند امروزه با توجه به شیوه زندگی روزمره افراد، که اغلب با پشت میز نشستن‌های طولانی مدت همراه است شنیدن نام بیماری‌هایی از این دست آنچنان دور از ذهن نیست اما باز هم برخی از این مشکلات و بیماری‌ها میتوانند بسیار دلهره‌آور باشند.

تنگی کانال نخاعی هم از این قاعده مستثنا نیست به همین دلیل تصمیم گرفتیم تا بوسیله آشنایی بیشتر با این عارضه کمی از شدت استرس و اضطرابی که مواجهه با آن به همراه دارد کم کنیم. به همین جهت گفتگویی ترتیب دادیم با جناب آقای دکتر امیدظهور متخصص طب فیزیکی در مرکز جامع توانبخشی امید و از ایشان خواستیم تا سوالاتی که در این مورد وجود دارد را پاسخ دهند امیدواریم تا این گفت و گو برایتان مفید باشد.

سلام جناب دکتر ممنون که دعوت ما را پذیرفتید. لطفا در مورد تنگی کانال نخاعی توضیح دهید؟

سلام میکنم خدمت شما و مخاطبین عزیزتان. ببینید ستون فقرات در قسمت‌های پایین کمر و گردن از تعدادی استخوان ساخته شده که توسط یک بافت منسجم به یکدیگر متصل شده اند که این بافت، دیسک بین مهره ای نام دارد. آناتومی خاص ستون فقرات به محافظت از ساختارهای عصبی، جذب فشار و وزن بدن، و قرار دادن بدن در حالت خاص کمک کند.

با بالا رفتن سن به طور طبیعی تغییرات تحلیل برنده‌ای در بدن ایجاد می‌شود که در نهایت باعث بروز علائم خاصی خواهد شد. منظور از تنگی کانال نخاعی کوچک ‌شدن کانالی است که ریشه اعصاب از آن فضا به سمت نواحی مختلف بدن از قبیل دست و پا می‌روند.

کانال نخاعی توسط سه ساختار محافظت می‌شود که عبارتند از دیسک، مفصل و رباط. با گذر زمان دیسک مستهلک شده و ارتفاع آن کاهش پیدا ‌می‌کند و در برخی موارد دچار جابجایی شده و به اعصاب مجاور فشار وارد می‌کند. در همین حین مفاصل فاست نیز شروع به تحلیل رفتن می‌نمایند و زائده‌های استخوانی کوچکی در کانال نخاعی ایجاد می‌گردد.

در نهایت رباط‌های محافظ نیز دچار افزایش اندازه بافت یا هایپرتروفی شده و در تنگی کانال نخاعی نقش دارند. به طور کلی فرآیند تحلیل رفتن این اجزا که در بروز تنگی کانال نخاعی نقش دارند به آهستگی انجام می‌شود و ممکن است چند سال طول بکشد تا علائم تنگی کانال نخاعی، خود را نشان دهد.

 علائم شایع تنگی کانال نخاعی چیست؟

 در صورت بروز تنگی کانال نخاعی، در ناحیه کمر فشار زیادی به ریشه اعصاب وارد می‌‌شود که منجر به سوزن سوزن شدن، بی حسی، ضعف یا درد در پاها خواهد شد. بروز تنگی کانال نخاعی در ناحیه گردن باعث گردن درد و سوزن سوزن شدن، بی حسی و درد شانه و بازو خواهد بود.

جناب آقای دکتر علل تنگی کانال نخاعی چیست؟

 افرادی که ۵۰ سال به بالا سن دارند معمولاً بیشتر از دیگران در معرض خطر تنگی کانال نخاعی قرار می‌گیرند. البته در برخی موارد بیماران جوانتر با تنگی کانال نخاعی متولد شوند. با بالا رفتن سن، رباط‌ها ( بافت‌هایی که استخوانهای ستون فقرات را به یکدیگر متصل می‌کنند) شروع به سفت تر شدن می‌نمایند و دیسک بین مهره‌ها دچار شکستگی خواهد شد.

در این شرایط زائده‌های استخوانی شروع به تشکیل شدن می‌نمایند. همه این موارد دست به دست یکدیگر ‌دهند و بیمار را دچار تنگی کانال نخاعی می‌کنند. آرتروز، آسیب‌ دیدگی ستون فقرات یا تشکیل تومور در به وجود آمدن تنگی کانال نخاعی نقش دارند.

تنگی کانال نخاعی چگونه تشخیص داده شود؟

پزشکان با بررسی سابقه پزشکی بیمار، انجام معاینات جسمانی برای تشخیص محدودیت حرکتی، درد و یا سایر علائم مرتبط با اختلالات نورولوژیکی از قبیل حس، قدرت عضلات و عکس ‌العمل دست و پا و همچنین عکسبرداری از کمر به کمک سی تی اسکن، اسکن ام آر آی، میلوگرام، اسکن استخوان یا عکسبرداری توسط اشعه ایکس به تشخیص تنگی کانال نخاعی می‌پردازند.

آقای دکتر تنگی کانال نخاعی چگونه درمان شود؟

 برای درمان تنگی کانال نخاعی پزشک با توجه به شدت این اختلال و محدودیت‌های حرکتی بیمار از روش‌های متعددی استفاده می‌کند. فرایند درمان معمولاً شامل استراحت کردن، فیزیوتراپی، مصرف داروهای مسکن، تزریق استروئید و کاردرمانی است.

من به علاقه‌مندان خواندن مقاله « درمان تنگی کانال نخاع با دارو، اپیدورال، کایروپراکتیک و فیزیوتراپی» را پیشنهاد میکنم در این مقاله مطالب کاملی در مورد درمان بدون جراحی تنگی کانال نخاعی گردآوری شده است.

اغلب اوقات در مواردی که سایر روش‌های درمانی تاثیری در بهبود بیمار نداشته باشد پزشک انجام عمل جراحی را توصیه خواهد کرد. به طور کلی ارزیابی بیمار و درمان تنگی کانال نخاعی باید توسط پزشک متخصص انجام شود که در زمینه روش‌های درمان تنگی کانال نخاعی تخصص دارد.

 روش‌های غیرجراحی درمان تنگی کانال نخاع به چه شکل است؟

به طور کلی روش‌های غیرجراحی به اقداماتی گفته ‌شود که با هدف کاهش علائم تنگی کانال نخاعی و بدون تغییر دادن آناتومی ستون فقرات انجام شود. در مراکز درمان مشکلات ستون فقرات از فیزیوتراپی به منظور افزایش قدرت و استقامت عضلات بالاتنه و کمر استفاده ‌کند تا این عضلات بتوانند به خوبی از ساختارهای استخوانی ستون فقرات محافظت نمایند و از میزان التهاب بافت‌های آسیب دیده کاسته شود. داروهای غیر استروئیدی ضد التهاب ‌میتوانند با کاهش التهاب به تسکین درد کمک کنند اما باعث تغییر سیر بیماری نخواهند شد.

در نهایت پزشک از تزریق اپیدورال به منظور کاهش التهاب و تورم اعصاب و تسکین درد استفاده می‌کند. روش‌های درمانی غیر جراحی با تأثیرات مطلوبی در کاهش درد همراه هستند. به طور کلی این روش‌ها با کاهش علائم بیمار و عدم نیاز به تغییر بافت‌های مجاور ستون فقرات برای بیمار زمان می‌خرند تا نیاز به عمل جراحی به تاخیر بیافتد.

تغییر سطح فعالیت جسمانی می‌تواند کمک کننده باشد. برای انجام دادن تمرینات ورزشی استقامتی بیماران باید به جای راه رفتن از دوچرخه ثابت استفاده کنند زیرا خم شدن به سمت جلو باعث کاهش درد خواهد شد. به طور کلی خم شدن و لم دادن به جای صاف نشستن احساس راحتی بیشتری به بیمار می‌دهد.

در چه صورتی برای درمان تنگی کانال نخاعی به انجام عمل جراحی نیاز است؟

 میزان ناتوانی حرکتی بیمار و شدت درد ناشی از تنگی کانال نخاعی دو عامل مهمی هستند که به پزشک برای تصمیم گیری در خصوص نیاز به انجام عمل جراحی کمک کنند. اگر بیمار نتواند همانند گذشته راه برود یا روش‌های غیر جراحی کمکی به بهبود او نکرده باشند پزشک انجام عمل جراحی را توصیه خواهد کرد.

معمولاً پزشک به مدت ۶ تا ۱۲ هفته از روش‌های غیر جراحی استفاده ‌میکند و در صورت عدم مشاهده بهبودی با بیمار در خصوص عمل جراحی صحبت می‌نماید. جراحی لامینکتومی شامل خارج کردن بخش خلفی مهره است که لامینا نامیده می‌شود تا فشار از روی اعصاب برداشته شود.

با توجه به تعداد مهره‌های درگیر شده معمولاً جراحی حدود یک تا سه ساعت طول می‌کشد. پس از جراحی بیمار با محدودیت‌های بسیار کمی مواجه می‌شود و معمولا می‌تواند روز بعد به منزل برگردد.جراحی لامینکتومی به رفع فشار و تسکین علائم مرتبط با پا کمک خواهد کرد.

با رفع فشار از روی عصب ناشی از تنگی شدید کانال نخاعی بیمار مجددا می‌تواند طی مدت کوتاهی پس از عمل به کمک فیزیوتراپی راه برود. در برخی موارد که تنگی کانال نخاعی به علت اسپوندیلولیستزیس یا جابجایی مهره، ایجاد شده است پزشک از جراحی فیوژن به منظور کاهش درد و افزایش پایداری ستون فقرات استفاده می‌کند.

خطرات مرتبط با جراحی رفع فشار شباهت زیادی به اکثر روش‌های جراحی ستون فقرات دارد. بزرگترین خطر مرتبط با عمل جراحی، بیهوش کردن بیمار است که به منظور کاهش ریسک بروز این اختلال، بیمار قبل از عمل با متخصص بیهوشی و قلب مشاوره خواهد داشت. سایر خطرات مرتبط با عمل جراحی عبارتند از عفونت و پارگی غلاف محافظ مایع مغزی نخاعی و نشت مایع درون کانال و بروز تنگی کانال نخاعی در سایر نقاط ستون فقرات.

جناب دکتر پس از جراحی چه اتفاقی رخ دهد؟

 معمولاً بعد از گذشت ۵ سال درمان به طور کامل انجام میپذیرد یعنی بیمار میتواند مسافت بیشتری راه برود، توانایی حرکتی او بهبود پیدا ‌کند، پا درد کمتری داشته باشد و نیاز به مصرف داروی مسکن در او به حداقل رسیده باشد. اصلی ترین دلیل نیاز به انجام جراحی مجدد این است که تنگی کانال نخاعی در سطوح بالاتر یا پایین تر از جراحی قبلی ایجاد شود.

به طور کلی تنگی کانال نخاعی یک اختلال تحلیل برنده مزمن است که طی مدت چند سال پیشرفت می‌کند. روش‌های درمانی غیر جراحی به کنترل علائم کمک می‌کنند مگر آن که بیمار به شدت ناتوان شده باشد که پزشک درخواست عمل جراحی را دهد. نتایج حاصل از جراحی رفع فشار باعث می‌شود فضای بیشتری در اختیار نخاع قرار بگیرد و بیمار بتواند مجدداً به انجام فعالیت‌های دلخواه خود بپردازد.

آیا می‌توان از تنگی کانال نخاعی جلوگیری کرد؟

 حفظ تناسب اندام و داشتن فعالیت جسمانی به بهبود سلامت ستون فقرات و افزایش قدرت و استقامت عضلات کمر کمک می‌کند. انجام دادن برخی فعالیت‌های ورزشی مانند پیاده روی، شنا، دوچرخه سواری و موارد مشابه در بهبود سلامت کمر بسیار موثر هستند.

حفظ تناسب اندام و جلوگیری از چاقی و اضافه وزن از میزان فشاری که به ستون فقرات وارد می‌شود می‌کاهد از سوی دیگر بهبود حالت بدن و به کارگیری روش‌های مخصوص بلند کردن اجسام می‌تواند احتمال آسیب دیدگی کمر را به حداقل برساند.