حیوانات امروزی در گذشته چـه شکلی بودند؟ تا بحال شده یکی از حیوانات را ببینید و این سوال را از خود بپرسید؟ تمام موجودات زنده روی زمین سیر و تحولات ژنتیکی زیادی را طی کرده اند تا بـه شکل تکامل یافته امروزی رسیده اند و این تکامل نیز تا زمین پای برجاست هم چنان ادامه دارد. در ادامه این مطلب مشهور ترین سیر و تکامل چند موجو زنده امروزی را بررسی میکنیم. با پارس ناز همراه بمانید.
موفلون ها یا همان قوچ هاي کوهی را عمدتاً نیاکان گوسفندها میدانند. در نتیجه ي این تکامل، گوسفندهای امروزی اهلی تر از نیاکان خود هستند.
قوچ هاي کوهی اگرچه طبق معمول قهوه اي رنگ بودند، اما رنگ گوسفندهای اهلی از سفید خالص تا قهوه اي شکلاتی تیره متغیر اسـت. زادگیری گزینشی باعث شده کـه گوسفندهای امروزی سفید رنگ باشند، چون با توجه بـه کاربردهای پشم گوسفندان، رنگ سفید آسان تر رنگ می گیرد.
بیشتر گونه هاي خوک هاي اهلی از نوادگان گرازهای وحشی هستند. شواهد باستان شناختی نشان می دهد کـه از ۱۳ هزار تا ۱۲۷۰۰ سال پیش از میلاد مسیح، گرازهای وحشی را اهلی کردند.
این حیوانات از گذشته تا حال عمدتاً کاربرد غذایی داشته اند، اما تمدن هاي اولیه از پوست خوک ها بعنوان پوشش محافظ، از مو هاي انها برای درست کردن برس و از استخوان هاي انها برای درست کردن ابزار و سلاح هم استفاده میکردند. در جریان روند تکاملی اي کـه در نتیجه ي اهلی سازی این حیوانات رخ داد، آنها مو هاي زبر و عاج خودرا از دست دادند.
نیاگاوها یا اروخص ها «Aurochs»، گونه اي منقرض شده از گاوهای بزرگ وحشی بودند کـه در اروپا، آسیا و افریقای شمالی می زیستند و دانشمندان گمان می کنند آنها نیاکان گاوهای اهلی امروزی بودند. کارشناسان هم چنین میگویند این حیوانات نیاکان بایسون هاي اروپایی یا همان گاومیش هاي وحشی هم بودند.
بیشتر گاوهایی کـه امروزه میبینیم یا گاو شیرده «گاوهایی کـه بطور ویژه برای تولید شیر در مقادیر زیاد زادگیری می شوند» و یا گاو گوشتی «گاوهایی کـه برای تولید گوشت زادگیری می شوند» هستند.
نزدیک ترین خویشاوند شناخته شده برای زرافه ها کـه حالا منقرض شده سموتریوم «Samotherium» اسـت. آناتومی این حیوان نشان می دهد کـه در روند تکامل، گردن آن دستخوش تغییراتی شده اسـت.
سموتریوم ها کـه حدود ۷ میلیون سال پیش در جنگل هاي اوراسیا زندگی میکردند، گردنی بـه طول حدوداً یک متر داشتند کـه تقریبا بـه اندازه ي نصف گردن زرافه هاي امروزی اسـت. عمدتاً اعتقاد بر این اسـت کـه کمبود مواد غذایی در سطح زمین باعث شد کـه گردن این حیوانات بـه قدری بلند شود کـه بتوانند بـه گیاهانی کـه در ارتفاع بالاتری قرار داشتند دسترسی پیدا کنند.
اسب هاي امروزی نوادگان یوروهیپوس ها «Eurohippus» هستند کـه امروزه منقرض شده اند. یوروهیپوس ها حیوانات کوتاه قدی بودند، بـه طوریکه قد انها تا شانه بین ۳۰ تا ۶۰ سانتیمتر بودو فقط حدود ۱۰ کیلو گرم وزن داشتند.
تکامل رخ داده دراین حیوانات بدلیل تغییر رژیم غذایی آنها از برگ درختان بـه علف بود. یک دلیل دیگر این تکامل هم این بود کـه یوروهیپوس ها برای آنکه بتوانند از دست حیوانات شکارچی فرار کنند، باید سرعت خودرا بیشتر میکردند.
موئریتریوم ها «Moeritherium» حیواناتی مرداب زی شبیه بـه اسب هاي آبی بودند کـه دانشمندان تصور می کنند خویشاوند باستانی فیل ها بودند.
این حیوانات از نظر اندازه تقریبا مانند تاپیرها «پستانداری بزرگ با ظاهری شبیه بـه یک خوک یا گراز بزرگ و پوزه اي شبیه بـه مورچه خوار» یعنی با قدی بـه اندازه ي ۷۴ تا ۱۰۷ سانتیمتر تا شانه بودند.
نیاکان خرگوش ها هیچ شباهتی بـه انها ندارند. نورالگاس ها «Nuralagus» کـه امروزه انها را نياکان خرگوش ها میدانند، ۶ برابر سنگین تر از خرگوش هاي امروزی بودند. آنها حیوانات فرزی نبودند و نمی توانستند بجهند.
خرگوش هاي امروزی از نورالگاس هاي باستانی تا شکل امروزی خود راه طولانی اي را طی کرده اند. با افزایش تمایل انسانها بـه پرورش حیوانات، نورالگاس ها در نتیجه ي تلاقی نژادهای مختلف، دچار تکامل و تبدیل بـه موجودی منحصر بـه فرد اما در اشکال و اندازه هاي مختلف شدند.
مهندسی ژنتیک معکوس و مطالعه بر روی فسیل هاي بـه جا مانده نشان میدهند پرنده هاي امروزی همان دایناسورهای پردار هستند کـه در طول اواخر دوره ي ژوراسیک دچار تکامل شدند. جالب آنکه نزدیک ترین خویشاوند حال حاضر و زنده ي پرندگان، کروکودیل ها هستند.
دلفین ها با ایندوهیاس ها «Indohyus» نسبت دارند، حیواناتی خشکی زی اي کـه گونه ي دلفین ها حدود ۴۸ میلیون سال قبل از آنها منشعب شد.
ایندوهیاس ها تقریبا بـه اندازه ي یک راکون یا گربه ي خانگی و حیواناتی همه ی چیزخوار بودند و ویژگی هایي سازگار با زندگی آبی داشتند، مثل لایه ي ضخیم و سنگین بیرونی بدن شان و استخوان هایي کـه باعث می شد کمتر روی آب شناور بمانند و بتوانند زیر آب باقی بمانند. ایندوهیاس ها با نهنگ ها هم نسبت دارند.
کوسه ها موجودات اسرار آمیزی هستند و هنوز هم چیز زیادی در مورد خود انها یا نحوه ي تکامل شان نمیدانیم. با این حال، تعداد زیادی از دانشمندان، هلیکوپرین ها «Helicoprion» یا همان کوسه هاي اره مارپیچی را نیاکان کوسه هاي امروزی میدانند.
با این وجود، دندانهای مارپیچی هلیکوپرین ها همیشه مورد بحث دانشمندان بوده اسـت. در حقیقت برخی معتقدند این دندان ها در فک بالا و برخی دیگر تصور می کنند در فک پایین این حیوانات قرار داشتند. البته این کـه چرخش دندان ها بـه سمت داخل بوده یا بیرون هم هنوز مورد بحث اسـت.
جغدهای جنگلی نمونه اي از نقش تغییرات آب و هوایی در تکامل هستند. در گذشته، تعداد جغدهای جنگلی خاکستری بیشتر از نوع قهوه اي انها بود.
اما با گرم شدن هوا، بدلیل این کـه جغدهای خاکستری کمتر می توانستند خودرا در بین برف ها استتار کنند، جمعیت جغدهای جنگلی قهوه اي بیشتر شد. این مسأله احتمالاً شیوه ي طبیعت برای تکامل جغدها بوده تا با تغییرات در حال وقوع محل زندگی خود سازگار شوند و همان گونه بتوانند خودرا استتار کنند.
بعضی وقت ها حیوانات چندان هم انساندوست نیستند و رفت و آمد با آنها میتواند بـه قیمت جان فرد تمام شود. از حیوانات وحشی و خطرناک میتوان بـه خرسهاي قطبی، گریزلی، خرس سیاه، گوزن شمالی «موس»، مار زنگی دشتی و دهها مورد دیگر اشاره کرد.
موس نوعی گوزن شمالی اسـت کـه جثه بسیار بزرگ و شاخهاي بیلمانندی دارد. این نوع گوزن شمالی بطور متوسط بین ۱۵ تا ۲۵ سال عمر میکند و اغلب در بلندیهاي مناطق جنگلی و یا مکانهایي کـه مملو از صخره و درخت هستند و رودخانهاي هم در حوالی آن جریان دارد، زندگی میکنند. موس در صورتی کـه احساس خطر کند یا مورد اذيت قرار بگیرد حمله میکند. =
این جانور اغلب برای موتورسوارها خطرناک اسـت بـه این خاطر کـه صدای این وسیله نقلیه آنها را میترساند. وقتی دچار وحشت می شوند احتمال حمله کردنشان زیاد اسـت. موس نر اغلب حدود ۷۰۰ کیلو گرم وزن دارد. حالا تصور کنید یک چنین حجم سنگینی اگر با یک موتورسوار برخورد کند، از راننده و وسیله نقلیه چیزی باقی نخواهد ماند. موسها شاخهاي بسیار بزرگ و منحصر بـه فردی دارند کـه گاهی بـه طول ۲ متر هم میرسند.
عنکبوت بیوه سیاه در مرز میان کشور آمریکا و کانادا و برخی مناطق جنوبی بـه وفور یافت می شود. این نوع عنکبوت اغلب مکانهایي همانند زیر سنگ و صخره و درختانی کـه بر زمین افتادهاند را برای زندگی و مخفی شدن انتخاب می کند. در چراگاهها، طویلهها، دشتها، کوهستان ودر مزارع هم دیده می شود. در زیر شکم پایینی عنکبوت بیوه سیاه یک ساعت شنی قرمزرنگ بـه چشم می خورد کـه نشان از خطرناک بودن آن دارد.
این عنکبوت، وحشیانه رفتار نمی کند و فقط زمانی کـه احساس خطر کند بـه فرد حملهور میشود و با گازی کـه میگیرد سمی خطرناک رابه بدن قربانی وارد میکند. باید بدانید، زهر این عنکبوت ۱۵ برابر مرگبارتر از زهر مار زنگی اسـت. جنس ماده این عنکبوت، بین ۸ تا ۳۶ میلیمتر اندازه دارد. علت نامگذاری «بیوه سیاه» روی این عنکبوت این اسـت کـه جنس ماده این نوع از عنکبوت پس از جفتگیری شریک مذکر خودرا می کشد.
در مناطق جنوب غربی کشور کانادا در ایالت آلبرتا، یکی از سمی ترین مارهای جهان کـه مار زنگی دشتی نام دارد ساکن اسـت. این مار اغلب در بین خزندهها، پرندههایي کـه در زمین لانه میسازند، پستانداران کوچک و دوزیستها بـه دنبال شکار میگردد.
این مار بـه محض گرفتن طعمه، در کسری از ثانیه زهر کشنده خودرا وارد بدن جانور می کند ودر لحظه وی را میکشد. در حالت طبیعی این مار بـه صورت معمول و وقتی گرسنه نیست حمله نمی کند اما اگر احساس خطر کند بیبروبرگشت زهرش رابه بدن جانور یا فردی کـه تهدیدش کرده وارد خواهد کرد.
بعد از جگوار، شیرکوهی یا پوما دومین گربه وحشی در جهان اسـت. این جانور جذاب، بدنی عضلهاي، دمی بلند و پنجههاي بزرگ دارد. پوما اغلب مواقع در جنگلهاي تاریک و کوههاي سنگلاخی و پرصخره زندگی میکند. روش شکار شیر کوهی بـه این صورت اسـت کـه همیشه گردن طعمه را گاز می گیرد. پوما هیچوقت انسان را بعنوان طعمه نگاه نمی کند و بهمین خاطر بـه ندرت بـه انسان حملهور می شود.
اما در صورتی کـه این حیوان بشدت گرسنه باشد و طعمه لذیذی پیدا نکرده باشد بـه ناچار بـه سراغ انسان می رود و ممکن اسـت وی را خفه کرده و گوشتش را ببلعد. شیرهای کوهی اغلب در تابستان و بهار حمله میکنند و عده اي از آنها بسیار جوان هستند و بـه این خاطر کـه در سنین پایین تنها رها شدهاند، خودشان باید غذایشان را تامین کنند.
بدلیل تغییرات آبوهوایی زمین در دههاي اخیر، زیستگاه اصلی خرسهاي قطبی درسالهاي گذشته در حال از بین رفتن اسـت. بهمین خاطر، خرسهاي قطبی بعنوان گونه جانوری بیپناه کـه زیستگاه خودرا از دست داده، دستهبندی میشود. خرسهاي قطبی عموما بسیار وحشیانه حمله میکنند تا طعمه را کشته و از گوشت آن تغذیه کنند.
خیلی بندرت بـه انسان یورش می برند اما دلیل اصلی این موضوع این اسـت کـه در مناطق قطبی انسانهاي کمی زندگی میکنند. فکها بخش مهمی از لیست خوراکیهاي خرس قطبی بشمار میروند. با این کـه بیشتر خرسهاي قطبی در خشکی بدنیا می آیند اما آنها بیشتر عمرشان را در یخهاي دریا بـه سر میبرند. یک خرس قطبی نر بالغ وزنی میان ۳۵۰ تا ۷۰۰ کیلو گرم دارد.
خرس گریزلی بومی آمریکای شمالی اسـت و گونهاي عظیم و درشتهیکل و از زیرمجموعه خرسهاي قهوهاي بشمار میرود. خرس گریزلی در مقایسه با خرس سیاه بسیار خشن و وحشی اسـت. گازهایی کـه گریزلی میگیرد میتواند کشنده باشد. بیشتر حملههاي خرس گریزلی از طرف خرسهاي مادری مشاهده شده اسـت کـه بـه تولههاي خود شکار میآموزند. خرسهاي بالغ توان بالا رفتن از درخت را ندارند.
در نتیجه، گریزلی پس از بزرگسالی با طعمه و شکار خود رو در رو می شود. با این کـه این خرس قدرت بدنی بینظیری دارد اما اغلب از مواجه شدن با انسان خودداری میکند و فقط در صورتی کـه از طرف انسان مورد اذيت یا تهدید قرار بگیرند بـه او حملهور میشود. خرس گریزلی کـه بـه خرس خاکستری هم شهرت دارد، عموما منزوی اسـت و بـه تنهایی زندگی می کند. خرسهاي ماده هردو سال یکبار، یک تا چهار توله بدنیا میآورند.
کوچک ترین گونه درخانواده خرسها، خرس سیاه اسـت کـه اغلب در کشور کانادا دیده می شود. خرس سیاه بـهطور معمول در مناطق جنگلی وسیع زندگی می کند، این جانور مانند انسان همه یچیزخوار اسـت و رژیم غذاییاش تا حد زیادی وابسته بـه زمان و مکان اسـت. بدلیل جمعیت گسترده این خرس در سراسر جهان، کمتر از دیگر گونههاي جانوری مورد حمایت قرار دارد. خرس سیاه می تواند انسان را از پای درآورد.
اما این مساله بستگی بـه این دارد کـه مورد اذيت قرار بگیرد یا خیر. در مقایسه با همه ی گونههاي مختلف خرس، خرس سیاه در بیشتر مواقع فرار را بر قرار و حمله کردن ترجیح می دهد. گرسنگی شدید و کمبود غذا از دلایل اصلی این خرسها برای حمله و شکار اسـت. درسال ۱۹۷۸ میلادی در یکی از پارکهاي کانادا یک خرس سیاه سه انسان کـه در حال ماهیگیری بودند را شکار کرد.
در ایالت آنتاریو، مار زنگی ماساسوگه را میتوان پیدا کرد. زهر این مار شامل سیتوتوکسیک اسـت کـه می توان بافتهاي بدن را از بین ببرد. این زهر حاوی آنزیمهاي گوارشی اسـت کـه از لخته شدن خون جلوگیري می کند.
خبر خوب در مورد این نوع مار زنگی این اسـت کـه اکثر اوقات از مواجه شدن با انسان پرهیز میکند. مار زنگی هنگام خطر با تکان دادن دم صدایی ایجاد میکند کـه شباهت زیادی بـه صدای زنگ و زنگوله دارد. بهمین علت میتوان سریعا از کنارش فرار کرد.
گرگ کـه از خانواده سگها بشمار می رود، بزرگترین سگ جهان اسـت کـه فقط در مواقع خطر، حمله می کند. گفته میشود سگها از نسل نوعی گرگ هستند کـه بین ۱۸ تا ۳۲ هزار سال پیش اهلی شدند. گرگها اصولا بـه انسان حمله نمیکنند و اگرهم این اتفاق روی دهد بـه تجربه قبلی این حیوان در مواجهه با انسانها مربوط اسـت. یا گرگ هاری دارد. حمله گرگهاي سالم بـه انسان تقریبا غیرعادی محسوب میشود.
بیشتر گرگها بـه رنگ خاکستری با لکههایي از رنگهاي دیگر هستند اما رنگهاي سفید، سرخ، قهوهاي و سیاه نیز در آنها دیده میشود. گرگ هاي روسی از بزرگ ترین انواع گرگ هستند آنها با میانگین وزن حدود ۹۰ تا ۱۳۰ کیلو گرم هستند کـه از گرگهاي آلاسکا و کانادا و شمال روسیه بسیار بزرگترند. غذای اصلی گرگها با شکار زهرداران بزرگ مثل انواع گوسفند وحشی، بز وحشی، آهو و گوزن تأمین می شود.
کایوت کـه بنام گرگ صحرایی آمریکای شمالی نیز شناخته میشود از گرگ خاکستری کوچکتر اسـت اما هردو بومی آمریکای شمالی و مرکزی هستند. از آنجا کـه کایوت جثه کوچکی دارد، بندرت پیش می آید کـه بـه انسان حمله کند. این در حالیست کـه اگرهم کایوتها قصد حمله بـه انسان را داشته باشند، فقط بـه کودکان یورش میبرند.
کایوتهاي دشتی حدود 10 کیلو گرم و کایوتهاي کوهی حدود 25کیلو گرم وزن دارند. عمده خوراک این جانور را پستانداران کوچک و مارها تشکیل دادهاند. البته آنها میتوانند از میوهها و گیاهان هم تغذیه کنند.