شاید بتوان گفت که درد کمر از رایج‌ترین انواع درد ستون فقرات در تمامی سنین باشد، البته اغلب در سنین میانسالی به بعد است که شکایت از این درد تبدیل به عادتی همیشگی میشود اما بروز این عارضه در جوان‌ترها هم امر بعیدی نیست. یکی از عباراتی که در مورد کمر درد زیاد میشنویم «دیسک کمر»  است که البته عبارتی غلط بوده و اشاره به فتق دیسک کمر دارد.

به همین جهت تصمیم گرفتیم تا با یکی از متخصصین امر گفتگویی داشته باشیم تا بیشتر با فتق دیسک کمر، علل بروز آن و البته راه‌های درمان آن آشنا شویم. با جناب دکتر محمدرضا امیدظهور، مدیر کلینیک توانبخشی بیماری‌های اسکلتی‌‌-عضلانی امید مصاحبه‌ای داشتیم و سوالاتمان را در مورد فتق دیسک کمر با ایشان درمیان گذاشتیم. امیدواریم تا مطالعه این گفتگو برای شما مفید واقع شود.

سلام جناب دکتر ممنونیم که وقتتان را در اختیار ما قرار دادید. به عنوان اولین سوال لطفا درمورد فتق دیسک کمر توضیح دهید؟

من هم سلام میکنم خدمت شما و مخاطبین عزیز پارس‌ناز. همانطور که میدانید بین هر دو مهره ستون فقرات دیسک قرار دارد که در واقع از یک پوشش خارجی و غضروف مانند و یک هسته داخلی نرم و ژلاتینی تشکیل شده. فتق دیسک کمر وقتی رخ میدهد که این مایع ژلاتینی درون دیسک از جای خود خارج شود.

فتق دیسک کمر به طور معمول نتیجه بالا رفتن سن، ساییدگی و مستهلک شدن دیسک کمر است.هرچه سن شما بالا می رود دیسک کمر انعطاف پذیری خود را از دست می دهد و هر گونه فشار یا چرخش ممکن است باعث فتق دیسک کمر شود. بیشتر مردم نمی دانند چرا به این عارضه دچار شده‌اند.

گاهی اوقات وقتی از عضلات کمر به جای زانو برای بلند کردن اجسام سنگین استفاده می کنند یا در حین حمل اجسام سنگین کمر خود را میچرخانند دچار بیرون زدگی دیسک میشود. به ندرت پیش می‌آید که اتفاقی مانند افتادن، تصادف کردن یا یک ضربه به کمر باعث فتق دیسک کمر شود.

چه عواملی باعث بالا رفتن خطر فتق دیسک کمر می شود؟

یکی از عوامل اصلی بروز فتق دیسک کمر، اضافه وزن است که موجب فشار بیش از حد و مداوم به روی کمر بوده و موجب ساییدگی و تحلیل دیسک میشود.بلند کردن، هل دادن یا خم شدن زیاد به چپ و راست هم یکی دیگر از عوامل فتق یا بیرون زدگی دیسک کمر است. نباید مسائل ژنتیکی را از قلم بیاندازیم. وراثت هم یکی دیگر از عواملی ابتلا به فتق دیسک کمر میباشد.

وزن بالا فشار بیشتری روی دیسک کمر قرار می دهد و باعث ساییدگی بیش از حد دیسک های کمر می شود. مصرف دخانیات نیز به علت تاثیر سویی که بر آبرسانی به مهره‌ها و دیسک‌ها دارد میتواند در نهایت منجر به بیرون زدگی دیسک گردد.

جناب دکتر علائم فتق دیسک چیست؟

علائم اصلی فتق دیسک کمر، درد در کمر و باسن است. در بیشتر موارد بعد از 6 ماه درد فتق دیسک کمر کاهش می یابد ولی در طول این مدت درد کمر ممکن است اجازه انجام کارهای روزانه را به شما ندهد هرچند درد فتق دیسک کمر میتواند تبدیل به دردی مزمن گردد.

البته بیرون زدگی دیسک کمر علائم دیگری نیز دارد. علائمی مانند درد پا که ممکن است از درد کمر هم بدتر باشد. این درد ممکن است در مسیر عصب سیاتیک حرکت کند. ممکن است که دیسک بیرون زده به عصب فشار آورد که این امر باعث دردهای شدیدی می‌شود که شبیه به برق گرفتگی یا فشار دادن یک شی تیز در بدن می‌باشد.

آقای دکتر کدام علائم حالت اورژانسی دارند؟

به مسئله بسیار مهمی اشاره کردید در صورت از دست دادن احساس ران در هر دو طرف یا از دست دادن کنترل روده و مثانه و البته بروز مشکل در راه رفتن سریعا به پزشک مراجعه کنید زیرا این علائم نشان دهنده یک وضعیت شدید در ناحیه کمر می‌باشد که در صورت عدم درمان سریع می‌تواند منجر به مشکلات مادام العمر شود.

درمان فتق دیسک کمر چگونه است؟

به طور کلی فتق دیسک کمر به دو روش درمان بدون جراحی و جراحی انجام می شود.

درمان‌های بدون جراحی شامل چه شیوه‌هایی می شود؟

اکثر موارد ابتلا به فتق‌ دیسک کمر، در حالی که در ابتدا با درد کاملاً شدید همراه هستند، با گذشت زمان و درمان‌های بدون جراحی خود به خود بهبود می‌یابد. تزریق داروهای ضد التهابی مانند (تزریق استروئیدها، اوزون تراپی و ..) و فیزیوتراپی اغلب قبل از ارجاع به جراح ستون فقرات مورد آزمایش قرار می‌گیرد. تزریق اپیدورال برای کنترل درد نیز بسیار مفید است.

فیزیوتراپی چگونه فتق دیسک‌ها را تسکین می‌دهد؟

فیزیوتراپی یک روش درمانی کاملاً ایمن، موثر و غیرتهاجمی است. فیزیوتراپی در درمان های بدون جراحی و بهبود بیماریهای اسکلتی عضلانی نقش بسزایی ایفا میکند. فیزیوتراپیست ماهر از درمان‌های هدفمند برای کاهش و تسکین کمردرد و التهاب، بهبود جریان خون و بازگرداندن دامنه حرکتی شما استفاده خواهد کرد.

درمانگران فیزیوتراپی به طور حرفه‌ای آموزش دیده‌اند تا وضعیت شما را ارزیابی کرده و تمرینات صحیح را برای رفع نیازهای شما ارائه دهند. اکثر تمریناتی که آن‌ها به شما آموزش خواهند داد می‌توانند به تنهایی در خانه نیز انجام شوند، بنابراین می‌توانید درمان را خارج از قرار ملاقات ادامه دهید.

من پیشنهاد میکنم علاقه‌مندان به منظور آگاهی از چگونگی تاثیر فیزیوتراپی بر بهبود و درمان فتق دیسک کمر، مقاله « درمان دیسک کمر و دیسک گردن با فیزیوتراپی، ورزش و حرکات اصلاحی»  را مطالعه کنند.

درمان جراحی برای دیسک کمر به چه صورت است؟

تعداد کمی از موارد ابتلا به فتق دیسک با درمان‌های محافظه کارانه بهبود نمی‌یابد و ممکن است با جراحی درمان شود. جراحی معمولاً زمانی توصیه می‌شود که علائم به گزینه‌های درمانی بدون جراحی پاسخ نمی‌دهد، هنگامی که بیمار دارای ضعف پیشرونده است یا وقتی درد آنقدر شدید است که با درمانهای بدون جراحی تداخل دارد.

چه زمان فتق دیسک کمر نیاز به جراحی فوری دارد؟

ببینید به ندرت، فتق دیسک می‌تواند باعث سندرم دم اسبی (cauda equina) شود سندرم دم اسبی اختلالیست که بر روی ریشه‌های عصبی (caudal equina) در انتهای تحتانی نخاع تأثیر می‌گذارد و می‌تواند منجر به از دست دادن کنترل روده یا مثانه و ضعف قابل توجه شود. این پدیده، مشکلی است که نیاز به جراحی فوری دارد و بیماران مبتلا به این علائم باید مستقیماً به پزشک متخصص مراجعه کنند.

جناب دکتر به عنوان سوال آخر لطفا توضیح بفرمایید که چگونه از ایجاد فتق دیسک کمر جلوگیری کنیم؟

واقعیت این است که همیشه نمی‌توان از فتق دیسک جلوگیری کرد، اما اقدامات مختلفی را باید انجام داد تا خطر را تا حد زیادی کاهش داد مثل: تکنیک‌های مناسب بلند کردن را تمرین کنید. هرگز از ناحیه کمر خم نشوید. در عوض، زانوها را خم کنید در حالی که پشت را یکنواخت نگه می‌دارید و از عضلات قوی‌تر پا برای حمل بار استفاده می‌کنید.در نظر داشته باشید کودکانی که به طور مداوم کوله پشتی سنگین حمل می‌کنند، بیشتر مشکلات کمری را تجربه می‌کنند و در نهایت ممکن است مبتلا به فتق دیسک شوند.

سعی کنید هر زمان که راه می‌روید، ایستاده‌اید، نشسته‌اید یا حتی می‌خوابید، بهترین حالت را پیدا کنید. برای مثال، کاملاً صاف بایستید و شانه‌ها به عقب، کمر پشت صاف و شکم داخل باشد. همیشه پای خود را صاف روی زمین یا تا حدی بالا بیاورید. به جای شکم، به پهلو بخوابید، روی یک تشک نسبتاً محکم بخوابید.

از پوشیدن کفش‌های پاشنه بلند خودداری کنید. وزن سالم را حفظ کنید. وزن بیش از حد باعث فشار بی مورد به کمر می‌شود. غذاهای متعادل و مغذی بخورید. سیگار را ترک کنید و مراقب مصرف الکل خود باشید. اگر به مدت طولانی نشسته‌اید به طور مکرر کشش انجام دهید. به منظور حفظ قدرت و انعطاف عضلات پشت، معده و پاها به طور منظم ورزش کنید. در صورت امکان، به طور مرتب ورزش هوازی انجام دهید.