فتیش چیست؟ یک اختلال اسـت یا یک بیماری محسوب می شود؟ ممکن اسـت خودمان هم بـه فتیش مبتلا باشیم و ندانسته یک بیمتر فتیشیسم باشیم؟ اول باید بگوییم فتیشیسم هنوز هم بیماری نامیده نمیشود، اما در موارد حاد فرد مبتلا را بیمار خطاب میکنیم. کسیکه افراط در فتیشیسم دارد از راه هایي بـه غیر از رابطه جنسی ارضا می شود، مثلاً بیمار فوت فتیش با ماساژ دادن پا ارضای جنسی می شود.
واژه فتیش در انگلیسی بـه معنای بت می باشد و شـما مشخصا میدانید کـه بت یعنی چـه! جسمی فاقد آن ارزشی کـه برایش تصور میشود… و شخص بـه عبادت آن روی میآورد. اما مفهوم فتیش بسیار فراتر از اینهاست. اگر بخواهیم نگاهی کلی بـه آن داشته باشیم می توان گفت کـه هر انسانی دارای سلیقه جنسی خاص خود یا فتیش مختص خودش اسـت.
بـه عبارتی همه ی انسانها در مسائل جنسی خود دارای فتیش «یا همان سلیقه» هستند. همان طور کـه مردی خانم سفید پوست با چشمان مشکی را برای رابطه میپسندد و مرد دیگری موردی کاملا برعکس را ترجیح میدهد. یا خانمی برایش ته ریش داشتن مرد مهم اسـت، ولی خانم دیگری صورت کاملا اصلاح شده را میپسندد.
تا این جا میتوان گفت: فتیش یک گرایش عمومی و عادی اسـت. همه ی این فتیش دوستیها هم بـه رابطه جنسی کـه مقصد اصلی هردو طرف درگیر در رابطه اسـت ختم می شود. اما مشکل ازآنجا آغاز میشود کـه فکر و ذکر یک طرف رابطه فقط خود فتیش باشد و از رسیدن بـه هدف فتیش لذت کافی ببرد.
اصلا چرا رابطه جنسی هدف اسـت؟ رابطه جنسی بـه خودی خود هدف نیست. ولی اگر از بین ۲ زوج یکی ازآنها تمایل بـه رابطه جنسی داشته باشد آنگاه تبدیل بـه یک هدف میشود! همین مساله فتیش بیمارگونه را آزاردهنده میکند. انحرافهاي جنسی مانند اختلال فتیشیسم طبق معمولً در دوران بلوغ آغاز می شوند، اما ممکن اسـت قبل از نوجوانی نیز ایجاد شوند.
هیچ دلیل قطعی برای این اختلال ثابت نشدهاسـت. با کمک مشاور ازدواج می توانید در خصوص زندگی با افراد دارای اختلالات و اختلال فتیش در مهمترین تصمیم زندگی خود نظر و راهنمایی یک متخصص را همیشه و هر زمان همراه خود داشته باشید. عده اي از نظریهپردازان معتقدند کـه یادگارخواهی از دوران کودکی ایجاد میشود کـه: در آن، شیء با نوع خاص و قدرتمندی از تحریک یا رضایت جنسی مرتبط بوده باشد.
مدلهای یادگیری رفتاری نشان میدهند کودکانی کـه قربانی یا ناظر رفتارهای جنسی نامناسب هستند یاد می گیرند کـه ازآن تقلید کنند و بعد ها برای این رفتار تقویت شوند. مدلهاي جبران نشان می دهند کـه این افراد از تماس جنسی عادی، محروم شدهاند و بنابر این بـه دنبال لذت از طریق ابزارهایی هستند کـه از لحاظ اجتماعی کمتر مقبول اسـت.
الگوهای رایج درمورد مردان، نشان میدهد کـه علت، ناشی از شک و تردید درمورد مردانگی و قدرت خود و ترس از عدم پذیرش و تحقیر اسـت. فرد از طریق تسلط بر شیئی بیجان، می تواند خودرا ایمن نگه دارد و عده اي از احساسهاي بیکفایتی خودرا جبران کند. مشاوره مهارت و سبک زندگی دراین خصوص می تواند کمک ارزشمندی بـه فرد دارای این اختلال باشد.
از بحث قبلی، می رسیم بـه دستهبندی فتیشها کـه بـه طور ضمنی بیان شد: دسته اول فتیشهاي عادی هستند. فتیشهاي عادی بخش مهمی از تحریکات قبل رابطه و حین رابطه جنسی را در بر میگیرند. اما رسیدن بـه خودشان هدف نیست و فقط در تحریک اشخاص نقش دارند.
دسته دوم فتیش بیمارگونه اسـت. بـه تعبیر تعداد زیادی از روانشناسان این فتیش نوعی اختلال روحی اسـت کـه بـه صورت ابراز تمایل و جاذبه جنسی غیر طبیعی و غیرمعمول نسبت بـه اشیا مادی «هم چون لاستیک، چرم، پارچه و..» یا عوامل دیگر «هم چون اندامی ازبدن» بروز میکند و زندگی فرد را دچار اختلال میکند. این بیماری نخستین بار توسط آلفرد بینت شاخته و معرفی شد.
پس همه ی فتیشهایي کـه وجود دارند میتوانند یا فتیش عادی باشند یا این کـه از نوع شدید آن «فتیش بیمارگونه» باشند. فتیشها تنوع زیادی دارند، اما رایج ترین فتیشها، فتیشهاي مرتبط با اعضای بدن یا فتیشهاي مرتبط با اشیائی اسـت کـه طبق معمولً در ارتباط با اعضای بدن هستند «۳۳ و ۳۰ درصد بـه ترتیب».
در میان کسانی کـه اعضای بدن را میپسندیدند، فتیش پا و انگشت دارای بالاترین میزان بودو ۴۷ درصد اشخاص شرکتکننده بـه این فتیش علاقه داشتند. در میان اشخاصی «عموماً مردها» کـه بیشتر اشیاء مرتبط با اعضای بدن را میپسندیدند، پاپوشها «کفش، چکمه و …» با ۶۴ درصد دارای بیشترین طرفدار بودند. پس همانگونه کـه میبینید فوت فتیش جزو فتیشهاي پرطرفدار اسـت.
فتیش نقص عضو
فتیش سینه
فتیش سینهبند «کمربند»
فتیش پا
فتیش غذا
فتیش خز/ تونوفیلیا
فتیش دستکش
فتیش چرم
فتیش دکتری
فتیش بارداری
فتیش لاستیک
فتیش چکمه
فتیش لباس شنا
فتیش جوراب
فتیش کلاه شنا
فتیش ناف
حالا از تعریف فتیش بـه تعریف فوت فتیش می رسیم. فوت فتیش یعنی همان سلیقه جنسی کـه در آن شخص بپاهاي شریک جنسیاش علاقه دارد؛ کـه این علاقه می تواند همانند علاقه همه ی مردان دیگر بـه سایر اندامهاي زنانه یا علاقه همه ی زنان بـه ویژگیهاي مردانه باشد. اگر این علاقه از عرف خودش خارج شود، دیگر حالت همان فتیش بیمارگونه دارد.
«ریکی مارتین و انریکه ایگلسیاس فوت فتیش هستند»
دقیقا این سوال برای خود مـن هم پیش آمده، چون خود شخصی کـه فتیش دارد از داشتن این فتیش چندان ناراضی نیست. مگر این کـه در رسیدن بـه آن مشکلی داشته باشد. اگر دو شخص درگیر در رابطه فتیشهاي مکمل داشته باشند «مثلاً یک نفر فوت فتیش داشته باشد دیگری هم از ماساژ و ابراز عشق بـه پاهایش لذت ببرد.»
این فتیش واقعا برای هیچ کدام مشکلی ایجاد نکرده و تنها مشکلی کـه دارد این اسـت کـه منجر بـه رابطه جنسی عادی کـه باعث تولید فرزند میشود نخواهد شد. شاید این مساله ریشه در فرهنگ و مذهب افراد داشته باشد کـه بقای نسل را بسیار مهم میشمارند. بهرحال مهمترین چیز در مورد فتیش بیمارگونه این اسـت کـه باید قبل از شکل گیری یک رابطه پایدار، بطرف مقابل اطلاع داده شود.
اما جدای از تعارض فرهنگ و مذهب با مبحث فوت فتیش بیمارگونه، تعداد زیادی از روانشناسان اعتقاد دارند کـه افراد مبتلا بـه فوت فتیش دچار خود کمبینی و تمایل بـه انتقامگیری از خود میباشند. یا گاهی این گرایش ریشه در عقدهها و حسرتهاي جنسی این افراد دارد. مخصوصا اگر در دوران بلوغ انرژی بالای جنسی آنها در جهت درستی هدایت نشده باشد.
حالا این تمایل بپا می تواند بگونهاي نمود این مشکلات روحی در سلیقه جنسی آنان باشد. اگر واقعا منشا فوت فتیش این افراد همین مشکل باشد پس آنها با حل کردن صورت سوال «یعنی رسیدگی بـه مشکل خود کم بینی یا هر مشکل دیگر» می توانند بتدریج یک رابطه عادی را تجربه کنند.
بـه هر حال بـه تعداد انسانهاي روی زمین میتواند گرایش وجود داشته باشد! خصوصا دریک بحث تنوع پذیر مثل روابط جنسی و تمام این گرایشها تا زمانیکه باعث آسیب بخود فرد و شخص دیگری نشود قابل احترام هستند. تنها موضوعی کـه وجوددارد هدایت افراد در مسیر درست اسـت.
بدیهی اسـت کـه این هدایت با مذمت، توهین، سرزنش، تحقیر و تابو پنداری امریست ناشدنی! در برخورد با گرایشات جنسی گوناگون آن هم با موضوعی مانند فوت فتیش بیمارگونه کـه واقعا تا خود شخص دچارش نشود نمیتواند حس و حال شخص مبتلا را درک کند، باید یک رویکرد سیستماتیک فراتر از امر و نهی کردن در پیش گرفت و ریشه این تمایلات را پیدا کرد.
خیالپردازیهاي فتیش شایع هستند و تنها زمانی باید بعنوان اختلال درمان شوند، کـه باعث ناراحتی یا اخلال در توانایی فرد برای عملکرد طبیعی در زندگی روزمره شوند. اختلال فتیشیسم اغلب دوره پیوستهاي دارد کـه در شدت و فراوانی میل یا رفتار در طی دوره زندگی، تغییر می کند.
در نتیجه، درمان موثر طبق معمولً بلندمدت اسـت. مشاور و روان شناس خانواده میتواند در کاهش تنشهاي موجود در زندگی با اطرافیان و افراد دارای اختلال و کمک شایانی در مبتلا نشدن بـه بیماریهاي روحی و روانی داشته باشد. رویکردهای درمانی عبارتند از انواع مختلف درمان «روانکاوی سنتی، هیپنوتیزم، درمان شناختی و رفتاری» و هم چنین درمان دارویی «SSRIها، درمان محرومیت از آندروژن».
مشاوره جنسی و صحبت با روانشناسان و متخصصان، راه مطمئنی برای درمان اختلالات جنسی اسـت. عده اي از داروهای تجویزی بـه کاهش تفکر اجباری همراه با پارافیلیا کمک میکنند. این امر، امکان تمرکز بر مشاوره با حواسپرتی کمتر از تمایلهاي جنسی منحرف را فراهم می کند. شواهد حاکی ازآن اسـت کـه ترکیب دارو درمانی با درمان شناختی رفتاری می تواند موثر باشد.
دستهاي از داروها کـه آنتیآندروژن نامیده می شود، میتواند بـه طور موثری سطح تستوسترون رابه طور موقت کاهش دهد ودر کنار دیگر انواع درمانها برای اختلال یادگارخواهی استفاده شود. این دارو باعث کاهش میل جنسی در مردان می شود و فراوانی عکسهای ذهنی تحریککننده جنسی را کاهش میدهد. سطح برانگیختگی جنسی بـه طور هماهنگ با رفتار انحراف جنسی ارتباط ندارد.
سطوح بالای تستوسترون در حال گردش، مردان را مستعد انحراف جنسی نمی کند. علاوه بر این، هورمونهایي مانند مدروکسی پروژسترون استات «دپو-پرورا» و سیپروترون استات، بـه کاهش سطح تستوسترون در گردش کمک میکند کـه باعث کاهش میل جنسی و تجاوز و درنتیجه کاهش میزان نعوظ، خیال پردازی جنسی و شروع رفتارهای جنسی از جمله خودارضائی و آمیزش می شود.
هورمونها طبق معمولً درکنار درمانهاي رفتاری و شناختی استفاده میشوند. داروهای ضدافسردگی مانند فلوکستین «پروزاک» نیز بـه طور موفقیتآمیزی میل جنسی را کاهش میدهند، اما بـه طور موثری وجود خیالپردازیهاي جنسی را هدف قرار نمی دهند. پژوهشها نشان میدهد کـه مدلهاي شناختی-رفتاری و روانشناسی در درمان افراد مبتلا بـه اختلالهاي انحراف جنسی و فتیشیسم موثر هستند.
هم چنین میتوانید با مشاوره و درمان بیماری ها و اختلالات روحی و روانی از ابتلا بـه اختلالات پیشگیري کنید و یا درصورت ابتلا روند پیشروی آنرا بازرسی کنید. شرطیسازی آزارنده شامل استفاده از محرکهاي منفی برای کاهش یا از بین بردن رفتار اسـت. حساسسازی مخفی شامل آرامسازی بیمار و تجسم صحنههاي رفتار منحرف اسـت کـه رویداد منفی بـه دنبال آن واقع میشود.
شرطیسازی آزارنده یاری شده شبیه بـه حساسسازی مخفی اسـت، با این تفاوت کـه دراین روش، رویداد منفی بـه صورت واقعی ایجاد می شود «توسط درمانگر بوی نامطبوعی در فضا پخش می شود». هدف این اسـت کـه بیمار، بین رفتار انحرافی و رویداد منفی «بوی نامطبوع» ارتباط برقرار کرده و با اجتناب از رفتار موردنظر، اقدام لازم برای اجتناب از این رویداد منفی را انجام دهد.
روشهاي شرطیسازی مجدد، بر بازخورد فوری بـه بیمار تمرکز دارد. برای مثال، فرد ممکن اسـت بـه دستگاه بیوفیدبک وصل شود کـه بـه نوری متصل شدهاسـت. بـه فرد آموزش داده میشود کـه درحالی کـه در دسترس مواد تحریککننده جنسی قرار می گیرد، نور را در محدوده رنگ خاصی نگه دارد. تمرین خودارضایی می تواند بر جدا کردن لذت در خودارضایی و اوج لذت جنسی از رفتار انحرافی، تمرکز کند.