نقش خانواده در پیشگیری از اعتیاد بین فرزندان 

خانواده ها تاثیر بسیاری در تمایلات و سمت و سو گرفتن نوجوانان و فرزندان به سوی اعتیاد دارند، اگر فرزندی در جامعه رها شود مطمئنا اعتیاد به سراغ وی خواهد آمد. خانواده نقش مهمی در پیشگیری از اعتیاد فرزندان بر عهده دارد. باید دقت داشت که اعتیاد همه ي وقت در کمین فرزندان هست. پس والدین باید از راه‌هاي پیشگیری از این مشکل اجتماعی آگاه باشند.

برای آنکه فرزندان ما دچار اعتیاد نشوند باید که خانواده سالمی داشته باشیم. ویژگی‌هاي یک خانواده سالم عبارتند از؛ قرار گرفتن هر یک از اعضای خانواده در جایگاه خود، وجود ﻣﺮﺟﻊ ﺍﻗﺘﺪﺍﺭ ﻣﺸﺮﻭﻉ، ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺑﺎ ﺛﺒﺎﺕ ﻭ ﭘﺎﻳﺪﺍﺭ در خانواده، ﺭﻓﺘﺎﺭ ﺗﻘﻮﻳﺖ ﻛﻨﻨﺪﻩ ﻭ ﺗﻘﺪﻳﺮﺁﻣﻴﺰ هر یک از افراد، اﻫﺪﺍﻑ ﺛﻤﺮﺑﺨﺶ ﺑﺮﺍﻯ ﺍﻓﺮﺍد ﺧﺎﻧﻮﺍﺩﻩ، ﺍﻧﻌﻄﺎﻑ ﭘﺬﻳﺮﻯ ﻭ ﺍﻧﻄﺒﺎﻕ ﭘﺬﻳﺮﻯ،

ﭘﺎﻳﺒﻨﺪﻯ ﺍﻋﻀﺎﻯ ﺧﺎﻧﻮﺍﺩﻩ به یکدیگر، قوانین و سنت‌هاي خانوادگی، ﻭﻗﺖ ﮔﺬﺍﺷﺘﻦ ﺑﺎ ﻫﻢ ﭼﻪ ﺍﺯ ﻧﻈﺮ ﻛﻤﻰ ﻭ ﭼﻪ ﺍﺯ ﻧﻈﺮ ﻛﻴﻔﻰ، رعایت ﺍﻟﮕﻮﻫﺎﻯ ﺍﺭﺗﺒﺎﻃﻰ مؤثر، ﺟﻬﺖ ﮔﻴﺮﻯ ﻣﺬﻫﺒﻰ ـ ﻣﻌﻨﻮﻯ ﺑﻪ ﺯﻧﺪﮔﻰ، ﺑﺮﺧﻮﺭﺩ ﺑﺎ بحران‌ها ﺑﻪ شیوه‌اي ﻣﺜﺒﺖ ﻭ مؤثر، نقش‌هاي ﺭﻭﺷﻦ هر یک از اعضای خانواده ﻭ ﺗﺮﻏﻴﺐ اعضا به ایفای نقش خود و در نهایت وجود ﺳﺎﺧتار ﻭ ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﻣﻨﺎﺳﺐ در خانواده.

پیش گفتار
اعتیاد یک مریضی مزمن، پیشرونده و عود کننده جسمی، روانی و اجتماعی هست و خانواده بعنوان مهمترین ساختار اجتماعی نقش بسیار مهمی در شکل گیری، تثبیت و درمان آن داشته و پیشگیری و درمان اعتیاد بدون همکاری و مداخله خانواده هرگز امکان پذیر نخواهد بود.

تجربیات ما حکایت از آن دارد که خانواده‌ها شیوع مصرف مواد و مشکلات ناشی از آن را کمتر از میزان حقیقی آن تخمین میزنند.این باور غلط که فرزند ما تنها بدلیل تعلق خانوادگی که به ما دارد از ابتلا به اعتیاد مصون هست، در اغلب خانواده‌ها وجود دارد.

ﺧﺎﻧﻮﺍﺩﻩ ﻭ ﺍﻋﺘﻴﺎﺩ
ﺑﻴﺸﺘﺮ نظریه‌هاي ﺍﻋﺘﻴﺎﺩ ﺑﺮ تأثیر ﺧﺎﻧﻮﺍﺩﻩ ﺩﺭ ﺷﻜﻞ‌ﮔﻴﺮﻯ این مریضی ﺗﺎﻛﻴﺪ ﺩﺍشته ﻭ حتی ﺑﺮﺧﻰ از ﻧﻈﺮﻳﻪ ﭘﺮﺩﺍﺯﺍﻥ ﻋﺎﻣﻞ ﺍﺻﻠﻰ ﺍﻋﺘﻴﺎﺩ ﺭﺍ ﺧﺎﻧﻮﺍﺩﻩ ﻋﻨﻮﺍﻥ کرده‌اند.ﺍﻟﮕﻮﻫﺎﻯ ﻓﻜﺮﻯ، ﺍﺭﺗﺒﺎﻃﻰ ﻭ ﺳﺎﺯﺷﻰ ﻫﺮ ﻓﺮﺩ متأثر ﺍﺯ ﺍﻟﮕﻮﻫﺎﻯ ﺧﺎﻧﻮﺍﺩﻩ ﺍﻭ هست ﻭ چه بسا که فرزند معتاد ﻣﺤﺼﻮﻝ چرخه‌ي ﺭﻭﺍﺑﻂ ﻧﺎﺳﺎﻟﻢ ﻭ ﺑﺪﻛﺎﺭﻛﺮﺩ خانوادگی باشد.

ﺩﺭ ﺧﺎﻧﻮﺍﺩﻩ درگیر اعتیاد، ﺭﻓﺘﺎﺭﻫﺎﻯ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺤﺴﻴﻦ ﺍﻓﺖ ﻗﺎﺑﻞ ملاحظه‌اي ﭘﻴــﺪﺍ کرده ﻭ ﻗﺪﺭﺩﺍﻧﻰ ﺟﺎﻯ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺳﺮﺯﻧﺶ ﻭ ﺗﺤﻘﻴﺮ می‌ دهد و بــﻪ ﺩﻟﻴﻞ ﻛﺎﻫﺶ ﺭﻓﺘﺎﺭ ﻭ ﮔﻔﺘﺎﺭ ﺻﺎﺩﻗﺎﻧﻪ، ﺗﻌﻬﺪ ﺍﻋﻀﺎ ﻛﺎﻫﺶ می‌یابد.ﺭﻓﺘﺎﺭﻫﺎﻯ ﭘﺮﻧﻮﺳــﺎﻥ، ﻏﻴﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﭘﻴﺶ ﺑﻴﻨﻰ ﻭ ﻏﻴﺮ ﻃﺒﻴﻌﻰ ﻓﺮﺩ مصرف کننده مواد، تمایل ﺑﺮﺍﻯ ﺗﻌﺎﻣﻞ ﻭ ﺯﻣﺎﻥ ﮔﺬﺍﺷﺘﻦ ﺑﺮﺍﻯ ﻭﻯ ﺭﺍ ﻛﺎﻫﺶ میدهد ﻭ اساس‌ي ﺍﺧتلاﻝ ﺩﺭ ﺍﺭﺗﺒﺎﻁ آن‌ها ﺭﺍ ﺍﻳﺠﺎﺩ میکند.

ﻓﺮﺩ مصرف کننده مواد ﺑﺮ مواد و ﺍﺷﻴﺎی مرتبط با آن ﺗﻤﺮﻛﺰ داشته و ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺍﻃﺮﺍﻓﻴﺎﻥ خود ﺑﻰ ﺗﻔﺎﻭﺕ شده ﻭ ﺯﻣﺎﻥ ﻛﻤﻰ ﺭﺍ ﺑﺎ خانواده‌ي ﺧﻮﺩ ﺳﭙﺮﻯ می کند.مصرف کننده مواد ﮔﺎﻫﻰ ﺑﺮ ﺍﺛﺮ ﻣﺼﺮﻑ مواد گفتار و یا رفتارهای نا مناسبی از خود بروز می‌ دهد که ﺑﻪ ﭘﺮﻫﻴﺰ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺧﺎﻧﻮﺍﺩﻩ ﺍﺯ ﻭﻯ ﻣﻨﺠﺮ می‌ گردد.

خانواده و پیشگیری از اعتیاد
خانواده‌ها باید آگاه باشند که صرف نظر از تحصیلات، موقعیت کاری، اقتصادی و اجتماعی خانوار؛ خطر اعتیاد همه ي وقت در کمین فرزندان انها نشسته هست.لذا لازم هست که از این مریضی و معضل اجتماعی آگاهی کامل داشته و در اساس پیشگیری از آن اقدام نمایند.

این آگاهی از طریق کتاب، مطبوعات، اینترنت و شرکت در جلسات و کارگاه‌هاي آموزشی و یا مراجعه به مراکز مشاوره، پیشگیری و درمان اعتیاد و آسیب‌هاي اجتماعی امکان پذیر هست.اقداماتی که خانواده‌ها باید در جهت پیشگیری از اعتیاد فرزندان خود انجام دهند عبارتند از؛ آموختن اطلاعات لازم درمورد مواد شامل اشکال مواد،

لوازم و نحوه بهره گیری و اثرات هر یک از انها؛ آموزش مهارت‌هاي ارتباطی لازم در رابطه با رفتار با فرزندان و سایر اعضای خانواده، بویژه افراد دارای مشکلاتی همچون اعتیاد.این مهارت‌ها عبارتند از ارتباط صمیمانه با فرزندان، اجتناب از مجادله با انها و احترام متقابل، پرهیز از برخورد قهری اعم از لفظی و یا فیزیکی، افزایش اعتماد به نفس در فرزندان و اجتناب از سرزنش و توبیخ انها و مهمتر از همۀ نظام‌مند نمودن ساختار روابط خانوادگی و جایگاه هر یک از اعضای خانواده.

سایر اقدامات لازم جهت پیشگیری از اعتیاد فرزندان عبارتند از؛ ارائه الگوی عملی و اجتناب از پند و نصیحت‌هاي غیر کاربردی و جایگزین نمودن آموزش اخلاق به شیوه الگوی عملی.تدوین مقررات واضح در خانواده و رعایت کامل آن و زیر پا نگذاشتن آن ها توسط تمامی اعضاء همچون ساعت صرف غذا، خواب و بیداری و تماشای تلویزیون در خانه.

برقراری یک سنت خانوادگی و پایبندی به آن مثل رفتن به پارک، سینما، مسافرت و دیدار آشنایان بویژه مسافرت خانوادگی.اهمیت دادن به ورزش و هنر بعنوان جایگزین‌هاي سالم و لذتبخش که از یک سو لذت انها با مواد برابری کرده و از سوی دیگر در تقابل با آن هست و در نهایت برخورد قاطع و در عین حال دوستانه با فرزندان خود.

همین طور مراجعه به کارشناسان و متخصصین مربوطه و تعامل و مشاوره مداوم با انها، آموزش ارزش‌هاي معنوی و اجتماعی به فرزندان؛ آگاهی خانواده‌ها از ویژگی‌هاي دوران کودکی، نوجوانی و بلوغ و بزرگسالی و برخورد مناسب با سن و موقعیت آن ها و آگاهی والدین از ویژگی‌هاي جنسیتی فرزندان غیر هم جنس و ارائه متناسب با ویژگی‌هاي جنسیتی انها.

ارتقاء سطح فرهنگ خانواده و تثبیت فرهنگ مطالعه در خانواده یکی دیگر از عوامل مؤثر در این اساس بوده و مهم‌ ترین عامل در پیشگیری از اعتیاد فرزندان احترام متقابل و حفظ حریم خصوصی فرزندان هست.

خانواده و درمان اعتیاد
درمان خود مرحله مهمی از پیشگیری بوده و بعنوان سطح دوم پیشگیری شناخته میشود.با درمان به موقع و صحیح فرزندانی که دچار اعتیاد شده‌اند، نه تنها از بازگشت آن ها به این پدیده شوم پیشگیری میشود بلکه از آلوده شدن سایر فرزندان و یا دوستان و اقوام هم سن و سال فرد آلوده شده نیز پیشگیری خواهد شد.

بررسی‌هاي ﺟﺪﻳﺪ ﻧﺸﺎﻧﮕﺮ ﺍﺛﺮﺑﺨﺸﻰ ﭼﺸﻤﮕﻴﺮ ﻣﺸﺎﺭﻛﺖ ﺧﺎﻧﻮﺍﺩﻩ ﺩﺭ ﺩﺭﻣﺎﻥ اعتیاد بوده و آشکار نموده‌اند که خانواده یکی از مهمترین عوامل در درمان اعتیاد هست. باید دانست که ﺗﻨﻬﺎ فرزند معتاد ما ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﻧﻴﺎﺯمند به تغییر هست، ﺑﻠﻜﻪ ﻛﻞ ﺧﺎﻧﻮﺍﺩﻩ ﺑﺎﻳﺪ ﺩﺭﮔﻴﺮ تغییر و روند ﺩﺭﻣﺎﻥ ﺷﻮﺩ.از سوی دیگر فرد مصرف کننده مواد نیز برای تغییر نیازمند به حمایت خانواده هست. مشخص گردیده که ﻣﺸــﺎﺭﻛﺖ ﺗﻤﺎﻡ ﺍﻋﻀﺎی خانواده، ﺍﺣﺘﻤﺎﻝ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ ﺩﺭﻣﺎﻥ ﺭﺍ ﺍﻓﺰﺍﻳﺶ می‌ دهد.

ﺑﺮﺧﻰ از جوانان و یا نوجوانان گرفتار شده در دام اعتیاد ﻫﻨﻮﺯ ﺑﻪ ﺩﺭﻙ ﻣﺸﻜل ﺯﺍ ﺑﻮﺩﻥ ﺍﻋﺘﻴﺎﺩ نرسیده‌اند ﻭ ﻫﻤﭽﻨﺎﻥ ﺩﺭ ﺍﻧﻜﺎﺭ ﺑﻪ ﺳﺮ میبرند، ﺍﻋﻀﺎﻯ ﺧﺎﻧﻮﺍﺩﻩ ﺑﺎ ﺭﺍﻫﻨﻤﺎﻳﻰ ﺩﺭﻣﺎﻧﮕﺮ میتوانند ﺑﻪ شیوه مناسب ﺑﺎﺯﺧﻮﺭﺩﻫﺎﻯ ﻻﺯﻡ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺑﻴﻤﺎﺭ ارائه داده ﻭ ﺷﺮﺍﻳﻂ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﻯ ﭘﺬﻳﺮﺵ ﻣﺸﻜﻼﺕ ﺍﺯ ﺳﻮﻯ فرزندان ﻓﺮﺍﻫﻢ آورند.

بعضی دیگر به مشکل خود پی برده اما تمایلی به تغییر ندارند، خانواده می‌ تواند با راهنمایی درمانگر تمایل به درمان و تغییر را در آن ها ایجاد کند. گروهی دیگر تمایل به تغییر دارند اما ﺍﺣﺴﺎﺱ ﺗﻨﻬﺎﻳﻰ ﻭ ﺑﻰ ﻳﺎﻭﺭﻯ ﺩﺭ ﺭﻭﻧﺪ ﺩﺭﻣﺎﻥ ﻭ ﺗﺮﺱ ﺍﺯ ﺗﻐﻴﻴﺮ مانع از آغاز درمان در این افراد هست؛ این فرزندان اگر بدانند ﻛﻪ ﺧﺎﻧﻮﺍﺩﻩ ﺩﺭ ﺩﺭﻣﺎﻥ،

آن‌ها ﺭﺍ ﻫﻤﺮﺍﻫﻰ میکند ﻭ میتوانند ﺍﺯ ﺣﻤﺎﻳﺖ خانواده ﺩﺭ ﺩﺭﻣﺎﻥ ﺑﻬﺮﻩ‌ﻣﻨﺪ ﺷــﻮند، ﻣﺪﻳﺮﻳــﺖ ﺑﻬﺘﺮﻯ ﺑﺮ ﻫﻴﺠﺎﻧــﺎﺕ ﻭ ﺍﻓﻜﺎﺭ ﺧﻮﺩ ﺩﺍﺷــته ﻭ ﺗﺼﻤﻴﻤﺎﺕ منطقی‌تری ﺧﻮﺍﻫند ﮔﺮﻓﺖ.

جمع بندی
 به گزارش پارس ناز والدین و خانواده‌ها باید ازبیماری ﺍﻋﺘﻴﺎﺩ، ﺳــﻴﺮ آن و عوامل ایجاد کننده آن آگاهی کامل داشته باشند. خانواده‌ها باید از درمان اعتیاد و روند آن و ﻧﻘﺶ و تأثیر ﺧﺎﻧﻮﺍﺩﻩ ﺩﺭ ﺑﻬﺒﻮﺩﻯ بیمار نیز آگاه بود؛ ﺍﻧﻮﺍﻉ ﻣﻮﺍﺩ ﻣﺨﺪﺭ، ﻣﺤﺮﻙ ﻭ توهمزا را شناخته و از ﺍﺛﺮﺍﺕ ﺳﻮء ﻣﺼﺮﻑ ﻫﺮ ﻳﻚ از آن ها مطلع باشند. والدین باید ﺑﺮﺍﻧﮕﻴﺰﺍﻧﻨﺪﻩ ﻫﺎی مصرف مواد، ﻭﺳﻮﺳﻪ، ﻟﻐﺰﺵ، ﻋﻮﺩ را شناخته ﻭ شیوه‌ي ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ آن‌ها را بدانند.

باید که ﺑﺎ ﺍﻓﺮﺍﺩ ﺑﻬﺒﻮﺩ ﻳﺎﻓﺘﻪ ﻭ خانواده‌ي آن‌ها ﺩﺭ ﻳﻚ ﻣﺤﻴﻂ کاملاً امن و سالم ارتباط برقرار کنند و لازم هست که خانواده‌ها مهارت‌هاي ﺍﺭﺗﺒﺎﻃﻰ، ﺣﻞ ﻣﺴﺎﻟﻪ ﻭ دیگر مهارت‌هاي زندگی را بیامورند.باید بدﺍنیم که ﻣﺴﺎﻟﻪ ﺍﺻﻠﻰ ﻣﺼﺮﻑ ﻣﻮﺍﺩ ﻧﻴﺴﺖ، ﺑﻠﻜﻪ ﻋﻮﺍﺭﺽ ﺭﻭﺍﻧﻰ ﻭ ﺭﻓﺘﺎﺭﻯ ناشی از آن ﺍﺳﺖ و از همۀ مهم‌تر این که ﺩﻧﺒﺎﻝ ﻣﻘﺼﺮ ﻧﮔﺮﺩﻳﻢ، چرا که سودی در ﺩﺭﻣﺎﻥ ﻧﺪﺍﺭﺩ و تنها وقت و انرژی ما را به هدر خواهد داد.