چند دهه پیش، اكثر خانمهایی كه چندقلو حامله بودند تا زمان زایمان از این مطلب اطلاع پیدا نمی كردند. اما امروزه دیگر چنین غافلگیری هایی به ندرت پیش می آیند. این خانمها به طور معمول در آزمایش سونوگرافی كه اغلب در سه ماهه اول حاملگی انجام می شود، از اینكه دو یا چندقلو حامله هستند، مطلع می شوند.

در صورتی كه اندازه شكم شما بیش از حد معمول بزرگ شده باشد، پزشك به شما توصیه می كند كه یك آزمایش سونوگرافی در سه ماهه اول حاملگی بدهید. البته به احتمال زیاد، شما یا پزشكتان در تعیین تاریخ دقیق آبستن شدن، اشتباه كرده اید. آزمایش سونوگرافی مشخص خواهد كرد كه چقدر از زمان آبستنی شما می گذرد و آیا بزرگی اندازه شكم شما بواسطه چندقلو حامله بودن است یا خیر.

اگر شما با استفاده از روشهای درمان ناباروری مانند استفاده از داروی كلومید (clomid)، گنادوتروپین، یا باروری آزمایشگاهی (IVF) حامله شده اید، احتمالا در هشت هفته اول از آزمایش سونوگرافی استفاده خواهید كرد تا مشخص شود كه چند جنین در رحم شما كاشته شده اند. آزمایش سونوگرافی (خصوصا پس از هفته های ششم تا هشتم)، تقریبا به صورت قطعی می تواند مشخص كند كه آیا بیشتر از یك جنین در رحم شما در حال رشد است یا خیر. با این حال، هر چه تعداد جنینها بیشتر باشد، احتمال اینكه یكی از آنها در آزمایش سونوگرافی مخفی بماند افزایش می یابد.
دوقلوها چگونه همسان یا غیر همسان می شوند؟

دوقلوهای غیر همسان در اثر آزاد شدن دو تخمك و بارور شدن همزمان آنها ایجاد می شوند. این دوقلوها را به عنوان دو تخمكی یا دی زیگوتیك (DZ) نیز می شناسند. دوقلوهای همسان از یك تخمك كه بارور شده و سپس تقسیم می شود پدید می آیند و به همین دلیل به عنوان یك تخمكی یا مونوزیگوتیك (MZ) نیز شناخته می شوند.

به هر حال، از آنجا كه دوقلوهای همسان از یك تخمك به بار می آیند، DNA یكسانی دارند؛ اما با این كه به آنها دوقلوهای همسان گفته می شود، دقیقا مشابه با یكدیگر نیستند. هرچند ژنهای آنها یكسان هستند، اما ممكن است برخی ویژگیهای آنها نیز متفاوت باشد كه در نتیجه والدین می توانند بین آنها تمایز گذاشته و آنها را از یكدیگر تشخیص دهند. این تفاوتها ممكن است بواسطه اثرات محیطی، یا در درون رحم و یا در خارج از رحم باشد. همچنین، برخی ژنهای خاص ممكن است نهایتا به شكلهای متفاوتی در این دوقلوها بروز پیدا كنند.
چه زمانی و چگونه می توانم بفهمم كه آیا دوقلوهای من همسان یا غیر همسان هستند ؟

از لحاظ تئوریك، آزمایشهای دوران حاملگی مانند CVS و آمنیوسنتز می توانند این مورد را به صورت دقیق مشخص نمایند. اما انجام این آزمایشها در چندقلوها می تواند پر دردسر بوده یا نتایج چندان دقیقی به دست ندهد و شما ممكن است نتوانید از DNA همه جنینها نمونه برداری كنید.

اگر شما نتوانید یا نخواهید از این آزمایشها استفاده كنید، آزمایش سونوگرافی در اغلب موارد (بر حسب اینكه آیا آنها از یك جفت استفاده می كنند یا دو جفت؛ و اینكه آیا همجنس هستند یا غیر همجنس) می تواند مشخص كند كه آیا نوزادان شما همسان هستند یا غیر همسان.

اگر یك متخصص حرفه ای، سونوگرافی واژینال را بین هفته های 9 تا 14 انجام دهد، می تواند تقریبا 100% مشخص نماید كه آیا نوزادان شما از یك جفت به صورت مشترك استفاده می كنند یا خیر. اگر این آزمایش در سه ماهه دوم انجام شود، میزان دقت آن به 90% افت می كند، زیرا محیط داخل رحم تنگ تر شده و تشخیص جفت نیز دشوارتر می شود.

در صورتی كه نوزدان شما از یك جفت به صورت مشترك استفاده كنند، همسان هستند. در صورتی كه آنها از دو جفت استفاده كنند، ممكن است همسان یا غیر همسان باشند. همه دوقلوهای غیر همسان و 20 تا 30 درصد از دوقلوهای همسان ، از جفت های مجزا استفاده می كنند.

در 18 تا 20 هفتگی، در صورتی كه هر دو جنین به صورتی در رحم قرار گرفته باشند كه تكنیسین بتواند اندامهای جنسی آنها را از طریق سونوگرافی ببیند، می توان جنسیت هر دو كودك را مشخص نمود. در صورتی كه آزمایش سونوگرافی به وضوح نشان دهد كه شما یك پسر و یك دختر دارید، در این حالت كودكان شما غیر همسان هستند. دوقلوهای همسان تقریبا در همه موارد، جنسیت مشابه دارند.

در صورتی كه در آزمایش سونوگرافی مشخص شود كه دو جفت وجود دارد و كودكان از یك جنس هستند، یا اینكه اگر نتیجه سونوگرافی واضح و دقیق نباشد، شما احتمالا باید تا زمان تولد بچه ها برای پاسخ این سوال منتظر بمانید. پس از تولد، پزشك مشخص می كند كه آیا دوقلوها از یك جفت به صورت مشترك استفاده می كرده اند یا خیر. از آنجا كه جفت های مجزا نیز در برخی موارد به هم چسبیده و به شكل یك جفت ظاهر می شوند، ممكن است برای تعیین تعداد دقیق جفتها به آزمایش در آزمایشگاه مجهز نیاز باشد.

اگر بررسی و آزمایش جفتها نیز جواب سوال را مشخص نكند، شما می توانید از آزمایش DNA استفاده كنید؛ اما باید یك تا دو هفته برای مشخص شدن نتیجه، منتظر بمانید. همانگونه كه در بالا ذكر شد، دوقلوهای همسان تقریبا در همه موارد DNA یكسانی دارند، اما در دوقلوهای غیر همسان فقط 50% از DNA بین دو نوزاد مشابه و مشترك است.

هنگامی كه نوزادها بیشتر رشد كنند، احتمالا با نگاه كردن به آنها نیز به آسانی می توان مشخص كرد كه آنها چه نوع دوقلویی هستند. اگر آنها آنقدر به هم شبیه باشند كه افراد دیگر نتوانند آنها را از هم تشخیص دهند، می توان گفت كه مسلما همسان هستند. اگر رنگ مو، رنگ چشم یا خصوصیات صورت آنها با هم تفاوت مشخصی داشته باشد، بدین معناست كه آنها غیر همسان هستند.
دانستن اینكه دوقلوها همسان یا غیر همسان هستند، چه اهمیتی دارد؟

این موضوع صرفا برای ارضای حس كنجكاوی نیست. دانستن این نكته، ممكن است به خاطر برخی دلایل پزشكی نیز اهمیت داشته باشد.

یك مورد آن است كه دوقلوهای همسان كه از یك جفت به صورت مشترك استفاده می كنند، ممكن است در طول دوران حاملگی با یك خطر خاص در زمینه سلامتی خود مواجه باشند. حدود 15 درصد از این دوقلوها به سندرم انتقال خون بین دوقلوها در رحم (TTTS) مبتلا می شوند؛ حالت خطرناكی كه در آن، یكی از دوقلوها بخشی از مایعات خود را به دیگری می دهد. دوقلویی كه مایع را دریافت می كند، احتمالا سریعتر از دوقلوی دهنده، رشد خواهد كرد.

در صورتی كه این عارضه درمان نشود، معمولا برای هر دو جنین كشنده است. در صورتی كه دوقلوهای شما از یك جفت به صورت مشترك استفاده می كنند، پزشك شما، میزان وزن اضافه كردن دو جنین را تحت نظر قرار داده و سایر نشانه های احتمالی TTTS را نیز بررسی می كند. در صورتی كه پزشك به بروز این عارضه مشكوك شود، درمان فوری ممكن است جلوی عوارض احتمالی را گرفته و كودكان شما را سلامت نگه دارد.

حتی پس از اینكه كودكان شما رشد كردند، دانستن اینكه آیا همسان هستند یا غیر همسان ، باز هم اهمیت دارد. به عنوان مثال، اگر دوقلوها همسان بوده و مشخص شود كه یكی از دوقلوها از یك بیماری ژنتیكی رنج می برد، دوقلوی دیگر نیز قطعا به همین بیماری مبتلاست. اما در مورد دوقلوهای غیر همسان ، ممكن است یكی از آنها به یك بیماری ژنتیكی مبتلا باشد ولی دیگری از این لحاظ سالم باشد.

یك دلیل دیگر هم برای دانستن همسان یا غیر همسان بودن دوقلوها وجود دارد: همه در این باره از شما سوال خواهند پرسید (از دوستان و آشنایان، تا غریبه هایی كه در خیابان می بینید). دوقلوها برای مردم جذاب هستند، پس بهتر است در طول حاملگی و تا چندین سال بعد، برای پاسخ دادن به سوالات مكرر آنها آماده باشید.