پارس ناز پورتال

آشنایی با فوائد بیشمار روزه

مجموعه : مذهبی
آشنایی با فوائد بیشمار روزه
 

مهم‏ترین اثر روزه بعد تربیتی آن اسـت. روزه روح آدمی را لطیف و اراده انسان را «قوی» و غرائز او را «تعدیل» می‏کند.

از مرتاضان، کـه از خودداری‏هاي مخصوص بـه تطهیر روح می‏پردازند، گرفته تا صوفیان، کـه چله‏نشینند و امساک از اصول آن ها اسـت، و عارفان کـه می‏گویند: «اندرون از طعام خالی‏دار تا در او نور معرفت بینی.» همگی نقش محوری روزه در خودسازی و تهذیب نفس را باور دارند؛ زیرا روزه، تمرین مقاومت و آمادگی روحی در خودسازی اسـت.

 

اخلاق و تهذیب نفس بر دو پایه استوار اسـت:

الف» تخلیه؛ یعنی پاک‌سازی و تصفیه روح از عادات ناپسند و آلودگی‏هاي مادی کـه مقدمه آن شناخت صفات پسندیده و ناپسند اسـت.

ب» تحلیه؛ یعنی آراستن نفس بـه صفات پسندیده و مطلوب انسانی، مانند تقوا کـه از حکمت‏هاي روزه اسـت «لعلکم تتقون.»«1»

روزه بستر مناسبی را برای ایجاد تقوا فراهم می‏سازد. افرادی کـه سالیانه، یک دوره یک ماهه‏اي را برای مبارزه با خواسته‏ هاي درونی می‏گذرانند، از آمادگی رزمی و دفاعی بیشتری برخوردارند. پیامبر اکرم«ص» شکم‏چرانی و شهوت جنسی را از جمله سه امری برشمرد کـه پس از خویش، برای امتش نسبت بـه انها بیمناک بود.

و نیز از کلام گوهربار آن حضرت اسـت کـه فرمود: «نخستین چیزهایی کـه موجب گرفتاری انسان در آتش جهنم اسـت، دهان «ابزار گناهان فراوان»، و فرج «ابزار شهوت جنسی» اسـت.»

روزه‏ دار باید در حال روزه باوجود گرسنگی و تشنگی از غذا و آب، از بعضی لذات هم چشم بپوشد و عملاً ثابت کند کـه هم چون حیوان، در بند اصطبل و علف نیست. او می‏تواند بازرسی امور نفس یاغی رابه دست بگیرد و با تمرین‏هاي پیگیر و خستگی‏ناپذیر از وسوسه‏هاي دشوار شکم و شهوت بگذرد و بر هوس‏ها و شهوات خود مسلط گردد.

در حقیقت بزرگ ترین فلسفه روزه همین اثر تربیتی و معنوی آن اسـت. انسانی کـه انواع غذاها و نوشابه‏ها را در اختیار دارد و هر لحظه کـه تشنه و گرسنه شد بـه سراغ آن می‏رود، مانند درختانی اسـت کـه در پناه دیوارهای باغ بر لب نهرها می‏رویند، این درختان نازپرورده، بسیار کم مقاومت و کم‏دوامند. اگرچند روزی آب از پای آن ها قطع شود، پژمرده شده و خشک می‏شوند ؛ اما درختانی کـه در لابه‏لای صخره‏ها در دل کوه‏ها و بیابان‏ها می‏رویند ودر همان اوان رشد، همواره با طوفان‏هاي سخت، آفتاب سوزان، سرمای زمستان و با انواع محرومیت‏ها دست و پنجه نرم می‏کنند، بسیار محکم و بادوام هستند.

روزه، آدمی را از عالم حیوانات جدا کرده و بـه جهان فرشتگان می‏برد.

اگر پیامبر اسلام«ص» می‏فرمایند: «الصوم جنة مـن النار؛ روزه سپری اسـت در برابر آتش دوزخ.»«2» اشاره بهمین موضوع اسـت.

یعنی روزه موجب غفران و آمرزش گناهان و معاصی انسان اسـت، کـه بـه وسیله روزه نجات از آتش جهنم و عقوبت پروردگار حاصل می‏شود.

در روایت آمده کـه امام علی«ع» از پیامبر اکرم«ص» پرسیدند: چـه کنیم کـه شیطان از مـا دور شود؟ حضرت فرمود: «الصوم یسود وجهه و الصدقة تکسر ظهره و الحب فی‏اللّه‏ و المواظبة علی العمل الصالح یقطع دابره و الاستغفار یقطع و تینه؛ روزه روی شیطان را سیاه می‏کند و انفاق در راه خدا پشت او را می‏شکند و دوست داشتن بخاطر خدا و مواظبت بر عمل نیک، دنباله او را قطع می‏کند و استغفار رگ قلبش را قطع می‏کند.»«3»

روزه‏ دار روحیه تقوا را در خود زنده می‏کند و این مراقبت ثمربخش در ماه مبارک رمضان ودر حال روزه بسیار راحت‏تر اسـت چرا کـه گرسنگی و تشنگی و دیگر محدودیت‏هاي روزه شعله‏هاي یاغی غرایز حیوانی و هوس‏ها را تا حد چشمگیری خاموش می‏سازد و حتی اگر موقت هم باشد گریبان عقل و جان را از چنگال شهوت رها می‏سازد و برای روزه‏دار زمینه آمادگی برای تمرین تقوا و پرهیزگاری فراهم می‏شود و با مراقبت و تمرین پیاپی دریک ماه نیروی بازدارنده از گناه در او بـه وجود می‏آید و خصلت خودداری در او ریشه می‏گیرد و رشد می‏کند و او با گذراندن این برنامه یک ماهه توفیق می‏یابد کـه پس از ماه روزه نیز پرهیزگار باقی بماند. بدین ترتیب بهروزه‏دار باید در حال روزه باوجود گرسنگی و تشنگی از غذا و آب، از بعضی لذات هم چشم بپوشد و عملاً ثابت کند کـه هم چون حیوان، در بند اصطبل و علف نیست. او می‏تواند نظارت امور نفس یاغی رابه دست بگیرد و با تمرین‏هاي پیگیر و خستگی‏ناپذیر از وسوسه‏هاي دشوار شکم و شهوت بگذرد و بر هوس‏ها و شهوات خود مسلط گردد.

روزه‏دار روحیه تقوا را در خود زنده می‏کند و این مراقبت ثمربخش در ماه مبارک رمضان ودر حال روزه بسیار راحت‏تر اسـت چرا کـه گرسنگی و تشنگی و دیگر محدودیت‏هاي روزه شعله‏هاي یاغی غرایز حیوانی و هوس‏ها را تا حد چشمگیری خاموش می‏سازد و حتی اگر موقت هم باشد گریبان عقل و جان را از چنگال شهوت رها می‏سازد و برای روزه‏دار زمینه آمادگی برای تمرین تقوا و پرهیزگاری فراهم می‏شود و با مراقبت و تمرین پیاپی دریک ماه نیروی بازدارنده از گناه در او بـه وجود می‏آید و خصلت خودداری در او ریشه می‏گیرد و رشد می‏کند و او با گذراندن این برنامه یک ماهه توفیق می‏یابد کـه پس از ماه روزه نیز پرهیزگار باقی بماند. بدین ترتیب بـه مقام پر ارج تقوا کـه بـه تعبیر قرآن و فرموده پیشوایان معصوم مـا کرامت انسان بدان وابسته اسـت برای همیشه نائل آید.

مقام پر ارج تقوا کـه بـه تعبیر قرآن و فرموده پیشوایان معصوم مـا کرامت انسان بدان وابسته اسـت برای همیشه نائل آید.

نقش روزه در تقویت اراده

انسان با روزه‏داری کـه، امساک در خوردن و آشامیدن و خودداری از برخی چیزهای دیگر اسـت در واقع با خواهش‏هاي خویش می‏جنگد ودر برابر غرایز خود مقاومت می‏کند، تمرین این عمل، اراده و تصمیم را در انسان قدرتمند می‏سازد و جان را از قید حکومت و سلطه هوس‏ها و خواهش‏ها می‏رهاند. پیشوایان اسلام فرموده‏اند: «افضل الناس مـن جاهد هواه و اقوی الناس مـن غلب هواه؛ بهترین مردم کسی اسـت کـه با هوای نفس مبارزه کند و نیرومندترین آنان کسی اسـت کـه بر آن پیروز شود.»«4» پس روزه‏داران بهترین مردمند چرا کـه با خواسته‏هاي نفسانی مبارزه می‏کنند و اگر با مراقبت و کوشش از روزه خویش بتوانند بر نفس خود مسلط شوند، از نیرومندترین مردم نیز خواهند بود.

ماه رمضان زمان مخصوصی اسـت کـه بهترین فصل برای تربیت و تقویت ایمان و اراده می‏باشد حضرت زهرا«س» درضمن خطبه‏اي کـه در مسجد پیامبر«ص» ایراد نمود، فرمود:

«و الصیام تثبیتا للاخلاص؛ «علل الشرایع، ص 236»

و روزه را خداوند قرار داد برای ثبات و استواری در اخلاص.»

شخص روزه‏دار، در درجه اول با مقاومت در برابر نیرومندترین خواسته‏هاي طبیعی و غریزی خود از خوردن و آشامیدن و غیره، اراده خودرا محکم و تقویت می‏نماید و مهم‏ترین عادت‏هاي خویش را ترک و بر شهوات نفس خود مستقلاً حکومت می‏کند. روزه روح و باطن انسان را از خواهش‏هاي ناشایسته پاک می‏گرداند و صیقل می‏دهد و صفای باطن می‏آورد زیرا وقتی شکم انسان از غذاها خالی شد. پرهیزگاری، امانت‏داری، صداقت و خلاصه انسانیت او تقویت‏شده و نور ایمان در قلب او تجلی می‏کند.

حضرت عیسی بن‏ مریم«ع» فرمود:

«یا معشر الحواریین جوعوا بطونکم لعل قلوبکم تری ربکم؛ «سفینة النجات، ج 1، ص 180»

اي حواریین خالی نگه دارید شکم‏هاي خودرا شاید پروردگار خودرا از راه دل ببینید.»

روزه و صبر

«صبر» از خصائلی اسـت کـه در اخلاق اسلام بر آن بسیار تأکید شده اسـت، انسان مسلمان در زندگی فردی و اجتماعی خویش در راه هدف‏هایي مبارزه می‏کند و با مشکلاتی نیز روبه‏رو اسـت. بدون خصلت صبر، پیروزی بر مشکلات و رسیدن بـه هدف‏ها راحت نیست. صبر و مقاومت بر نیروی پایداری انسان می‏افزاید و اراده را توانا می‏سازد. هیچ جامعه‏اي اگر تحمل ناگواری‏ها را نداشته باشد، بر مشکلات مختلف و بر دشمنان خویش نمی‏تواند پیروز گردد. با صبر و مقاومت اسـت کـه می‏توان بـه پیکار ستمگران رفت و دست استعمارگران را کوتاه نمود و روزه – بـه ویژه در روزهای گرم و طولانی تابستان کـه فشار تشنگی طاقت‏فرسا می‏شود، بطور چشمگیری بـه انسان صبر و مقاومت می‏بخشد و تحمل رنج و سختی را بر آدمی راحت می‏سازد.

قرآن کریم با توجه بهمین اثر، از روزه بـه صبر تعبیر کرده اسـت: و استعینوا بالصبر و الصلوة… از صبر «روزه» … و از نماز کمک بگیرید … .

امامان معصوم مـا «ع» «صبر» را دراین آیه بـه روزه تفسیر کرده‏اند و پیامبر گرامی«ص» نیز ماه رمضان را ماه صبر نامیده‏اند: «شهر الصبر و ان الصبر ثوابه الجنة؛ «رمضان ماه صبر اسـت و پاداش صبر بهشت اسـت.»«5»

روزه و قناعت

اسلام برخلاف مکاتب مادی شرق و غرب، دنیا و نعمت‏هاي مادی آنرا وسیله‏اي برای تکامل معنوی و رسیدن بـه سعادت جاوید می‏داند و بهمین دلیل فرهنگ اسلام فرهنگ لذت‏جویی و مصرف نیست بلکه فرهنگ قناعت و ایثار اسـت. در روش‏هاي مادی تن آدمی و خور و خواب آن اصالت دارد و حرص و آز برای برخورداری بیشتر گریبانگیر افراد اسـت ودر اسلام اصالت با معنویت انسان اسـت و قناعت و ایثار و فداکاری از راههای وصول بـه مراتب بلند انسانیت محسوب می‏شود.

روزه روح و باطن انسان را

از خواهش‏هاي ناشایسته پاک می‏گرداند و صیقل می‏دهد

و صفای باطن می‏آورد

زیرا وقتی شکم انسان

از غذاها خالی شد.

پرهیزگاری، امانت‏داری، صداقت و خلاصه انسانیت او تقویت‏شده و نور ایمان

در قلب او تجلی می‏کند.

روزه، فریضه‏اي اسـت کـه مسلمانان را از غرقه شدن در مادی‏گرایی و حرص و آز برای لذت‏هاي مادی و مسابقه برای مصرف و تن‏پروری می‏رهاند و بـه او می‏آموزد کـه بـه فکر دیگران باشد و بر خواهش‏هاي جسمانی خویش مسلط گردد و بـه مصرف بـه مقدار نیاز قناعت ورزد و از ريخت و پاش و تبذیر بپرهیزد. روزه بـه مسلمانان می‏آموزد کـه با کم هم می‏توان زیست و حرص و طمع فقط غرق شدن در مادیات و انحراف از معنویات اسـت و برای زیستن لازم نیست کـه با همه ی وجود بـه تن و لذت‏هاي آن پرداخت.

روزه، فریضه‏اي اسـت کـه مسلمانان را از غرقه شدن در مادی‏گرایی و حرص و آز برای لذت‏هاي مادی و مسابقه برای مصرف و تن‏پروری می‏رهاند و بـه او می‏آموزد کـه بـه فکر دیگران باشد و بر خواهش‏هاي جسمانی خویش مسلط گردد و بـه مصرف بـه مقدار نیاز قناعت ورزد و از ريخت و پاش و تبذیر بپرهیزد. روزه بـه مسلمانان می‏آموزد کـه با کم هم می‏توان زیست و حرص و طمع فقط غرق شدن در مادیات و انحراف از معنویات اسـت و برای زیستن لازم نیست کـه با همه ی وجود بـه تن و لذت‏هاي آن پرداخت.

آثار اجتماعی اخلاقی روزه

نظام طبقاتی و فاصله زیاد میان تهیدستان و مرفهین، یکی از عوامل نارضایتی در نظام و اجتماع اسـت. بـه هر میزان فاصله طبقاتی، عمیق‏تر گردد، نابهنجاری‏هاي اجتماعی و مفاسد اخلاقی بیشتر می‏شوند و گروه تهیدست بـه واسطه‏هاي فشارهای اقتصادی و محرومیت‏هاي اجتماعی نسبت بـه توانگران، دچار حس حسد و کینه می‏شوند تا آنجا کـه کار بـه خشونت‏هاي اجتماعی می‏رسد.

شریعت حیات‏بخش اسلام با تکیه بر اصل «عدالت اجتماعی»، نهایت تلاش و کوشش را در تنظیم روابط جامعه بکار برده و از آنجا کـه طبیعت بشر بـه واسطه استعدادها و توانمندی‏هاي فردی، مختلف اسـت، همواره در حال تلاش بوده تا با جعل احکام و دستور هـای گوناگون، آن اختلاف طبیعی را نیز بـه حداقل برساند، از جمله این احکام، «روزه» اسـت. کـه شرایطی را پدید می‏آورد تا ثروتمندان با درک موقعیت محرومان، فشارهای اقتصادی و رنج‏هاي اجتماعی آنان را درک کنند و کاهش دهند و با این اقدام، جامعه را از پریشانی و نارضایتی، پاک می‏سازد و روحیه برادری و همگرایی را در آنان بـه وجود می‏آورد. هنگامیکه «هشام بن‏حکم» از امام صادق«ع» فلسفه روزه را می‏پرسد، حضرت می‏فرماید:

«بـه راستی خداوند روزه را واجب کرد، تا بـه وسیله آن بین تهیدستان و ثروتمندان برابری ایجاد کند و ثروتمندان هرگز درد گرسنگی و فقر را احساسس نکرده‏اند و هرگاه «خوردنی و آشامیدنی» را اراده نموده‏اند برایشان میسر بوده اسـت، پس خداوند متعال «روزه را واجب نمود» تا بین بندگانش از فقیر و غنی، مساوات و برابری بـه وجود آورد «هردو گروه رنج گرسنگی و تشنگی را بکشند» سرمایه‏داران مسلمان گرسنگی و درد فقیران را لمس نمایند تا بر آنان شفقت ورزند و ترحم کنند.»«6»

پیشوایان گرامی دین، در روایات و ادعیه اسلامی ماه رمضان را ماه مواسات نامیده‏اند. از نتایج بارز روزه برانگیختن حس همدردی نسبت بـه مستمندان و همنوعان تنگدست اسـت، آنان کـه زندگی آسوده‏اي دارند و رنج فقر و طعم گرسنگی را نچشیده‏اند، ممکن اسـت از حال مستمندان غافل بمانند و روزه وسیله‏اي اسـت کـه آنان را از غفلت می‏رهاند و رنج مستمندان رابه یاد آنان می‏آورد تا بـه دستگیری فقیران همت گمارند و بـه درد دل آنان برسند.

یکی از آثار و برکات اخلاقی و معنوی روزه این اسـت کـه انسان با گرسنگی و تشنگی، بـه یاد گرسنگی و عطش روز قیامت می‏افتد و تصمیم می‏گیرد برای روز قیامت توشه‏اي آماده کند روز قیامت گرمای طاقت‏فرسا دارد. و همگی در آن روز از شدت گرما عرق‏ریزان و تشنه می‏شوند.

پیامبر اکرم«ص» در «خطبه شعبانیه» می‏فرماید: «با گرسنگی و تشنگی خویش در روزه رمضان بـه یاد گرسنگی و تشنگی روز قیامت باشید.»«7»

کسیکه روزه می‏گیرد و تمامی روز را باوجود این کـه بـه انواع خوردنی‏ها و آشامیدنی‏ها دسترسی دارد، در عین حال امساک می‏کند، جز اخلاص بـه پیشگاه حق تعالی غرضی دیگر ندارد و کسیکه بـه پیشگاه خداوند متعال اخلاص ورزد، مورد قبول درگاه خدا می‏شود.

آثار بهداشتی و درمانی روزه

روزه، افزون بر فوائد تربیتی و اجتماعی فوائد بهداشتی نیز دارد. روزه تمام دستگاه‏هاي بدن را از خستگی مدام رها می‏سازد، عمر را طولانی می‏کند، بـه جسم نشاط تازه‏اي می‏بخشد و آدمی را از کسالت و سستی در می‏آورد، از بیماری و دردها آزاد می‏سازد و چاقی زیاد را از بین می‏برد.

روزه سبب می‏شود کـه ذخایر مخصوص گلیکوژن یا چربی بدن از نقاط مختلف برداشته شوند و بـه مصرف سوخت و ساز داخلی برسند و مسلم اسـت کـه بدن در حال روزه ابتدا چربی‏هاي زیر جلدی رابه مصرف رسانده و بتدریج نوبت بـه چربی‏هاي احشا می‏رسد.

پزشک «الکسیس کارل» در کتاب «انسان، موجود ناشناخته» می‏نویسد: «با روزه‏داری، قندخون در کبد می‏ریزد و چربی‏هایي کـه در زیر پوست ذخیره شده‏اند و پروتئین‏هاي عضلات و غدد و سلول‏هاي کبدی آزاد می‏شوند و بـه مصرف تغذیه می‏رسند.»

وی می‏گوید: «لزوم روزه‏داری در تمام ادیان تأکید شده اسـت. در روزه، ابتدا گرسنگی و گاهی نوعی تحریک عصبی و بعد ضعفی احساس می‏شود، ولی در عین حال، کیفیات پوشیده‏اي کـه اهمیت زیادی دارند، بـه فعالیت می‏افتند و بالأخره تمام اعضا، مواد خاص خودرا برای نگه‌داری و تعادل محیط داخلی و قلب، قربانی می‏کنند و بـه این ترتیب روزه تمام بافت‏هاي بدنی را می‏شوید «خانه تکانی می‏کند» و انها را تازه می‏کند.»

پزشک «ژان فرموزان» روش معالجه با روزه را، بـه شستشوی اعضای بدن تعبیر می‏کند، کـه در آغاز روزه‏داری، زبان باردار اسـت، عرق بدن زیاد اسـت، دهان بدبو اسـت و گاه آب از بینی راه می‏افتد، کـه همه ی این ها علامت شروع شست‏وشوی کامل بدن اسـت. پس از سه چهار روز بو برطرف می‏شود، اسیداوریک ادرار کاهش می‏یابد و شخص احساس سبکی و خوشی خارق‏العاده‏اي می‏کند. دراین حال اعضا هم استراحتی کافی دارند.

پیشوایان گرامی دین، در روایات و ادعیه اسلامی ماه رمضان را ماه مواسات نامیده‏اند. از نتایج بارز روزه برانگیختن حس همدردی نسبت بـه مستمندان و همنوعان تنگدست اسـت، آنان کـه زندگی آسوده‏اي دارند و رنج فقر و طعم گرسنگی را نچشیده‏اند، ممکن اسـت از حال مستمندان غافل بمانند و روزه وسیله‏اي اسـت کـه آنان را از غفلت می‏رهاند و رنج مستمندان رابه یاد آنان می‏آورد تا بـه دستگیری فقیران همت گمارند و بـه درد دل آنان برسند.

پزشک «تومانیاس» درباره فوائد بهداشتی روزه‏داری می‏نویسد: «فایده بزرگ کم خوردن و پرهیز نمودن از غذاها در مدت کوتاه، آن اسـت کـه چون معده در طول مدت یازده ماه مرتب پر از غذا بوده، در مدت یک ماه روزه‏داری مواد غذایی خودرا دفع می‏کند و همین‏طور کبد کـه برای هضم غذا وادار اسـت دائما صفرای خودرا مصرف کند، در مدت سی روز ترشحات صفراوی را صرف حل کردن باقی مانده غذای جمع‏شده خواهد کرد. دستگاه هاضمه در نتیجه کم خوردن غذا، اندکی فراغت حاصل نموده و رفع خستگی می‏نماید. روزه، یعنی کم خوردن و کم آشامیدن در مدت معینی از سال و این بهترین راه معالجه و حفظ تندرستی اسـت، کـه طب قدیم و جدید را از این جهت متوجه خود ساخته اسـت. بـه ویژه امراضی کـه بر دستگاه هاضمه، بخصوص کلیه و کبد عارض می‏شود و توسط دارو نمی‏تواند انها را درمان کرد، روزه بـه خوبی معالجه می‏نماید. چنانچه بهترین دارو برای برطرف ساختن سوءهاضمه نیز روزه گرفتن اسـت. بیماری مخصوص کبد نیز کـه موجب یرقان می‏گردد، بهترین طریق درمانش همانا روزه گرفتن اسـت؛ زیرا ایجاد این امراض اغلب اوقات بـه واسطه خستگی کبد اسـت کـه در هنگام زیادی عمل و فعالیت نمی‏تواند صفرا را از خود بگیرد.»

پزشک «گوئل پا» فرانسوی می‏گوید: «چهار پنجم بیماری‏ها از تخمیر غذا در روده‏ها ناشی می‏شود کـه همه ی با روزه اصلاح می‏گردد.»

پزشک «آلکسی سوفورین» می‏نویسد: «جسم بـه هنگام روزه بجای غذا از مواد باقی مانده در بدن استفاده کرده و آن ها را مصرف می‏کند و بدین گونه مواد کثیف و عفونی‏اي کـه در جسم اسـت و ریشه و خمیره بیماری‏ها از آنهاست، از بین می‏رود، روزه سبب بهبودی همه ی بیماری‏ها اسـت. بنابر این، شایسته اسـت کـه جسم خود رابه وسیله روزه، نظیف و پاکیزه کنید.»

بیماری‏هایي راکه این دانشمندان توانسته‏اند بـه وسیله روزه معالجه نمایند بـه قرار ذیل اسـت: «نوراستنی، التهاب معده، التهاب حنجره، سفلیس، سل، درد چشم، زکام مزمن، درد سینه، نفخ و ورم ریه‏ها، بیماری‏هاي عصبی، لرزش اندام، استسقاء، فلج، کم‏خونی، اضطراب روحی، ضعف عمومی بدن، بیماری کبد، مالاریا و بالأخره تضعیف غده‏هاي سرطانی و ترک اعتیاد.»

پزشک «کاریو» آمریکایی می‏نویسد: «هر شخص بیمار باید درسال مدتی از غذا پرهیز کند؛ زیرا مادامی کـه غذا بـه تن می‏رسد، میکروب‏ها در حال رشدند، ولی هنگامیکه از غذا پرهیز شود، میکروب‏ها رو بـه ضعف می‏روند.»

وی هم چنین می‏افزاید: «روزه‏اي کـه اسلام واجب کرده اسـت، بزرگ ترین ضامن سلامتی تن اسـت.»

روزه کمک شایانی بـه التیام عوارض برخی بیماری‏ها اسـت، نظیر:

1. هنگامیکه نارسایی‏هاي معده و روده، بیمار را دچار دل دردهای شدید می‏کند.

2. زمانی کـه براثر پرخوری و کم حرکتی، وزن بدن زیاد می‏شود.

3. در بیماران مبتلا بـه فشارخون.

4. در بیماری قند.

از مطالب یادشده درباره فایده بهداشتی درمانی روزه درمی‏یابیم کـه امروزه در علم دکتری بـه اثبات رسیده کـه عامل تعداد زیادی از بیماری‏ها زیاده‏روی در خوردن و آشامیدن و عدم رعایت بهداشت تغذیه اسـت.

پیام‏آور بزرگ اسلام، پیامبر اکرم«ص» قرن‏ها پیش، این مطلب را در کلامی ژرف چنین فرمود: معده، خانه تمام دردهاست و پرهیز و امساک بالاترین داروهاست.

هم چنین ایشان فرموده‏اند: «روزه بگیرید تا سالم بمانید.»«8» و نیز در روایات بسیاری پیشوایان گرامی اسلام فرموده‏اند: «معده آدمی خانه بیماری‏هاي اوست و پرهیز از غذا درمان آن اسـت.»

با روزه و امساک می‏توان بیماری‏ها را التیام بخشید و معالجه کرد. البته در صورتی کـه با اعتدال و بـه دور از هر گونه زیاده‏روی باشد ودر هنگام سحر و افطار در خوردن و آشامیدن افراط نشود.

متأسفانه برخی افراد شکم‏پرست کـه از روزه گرفتن دوری می‏کنند، با استدلال‏هاي غلط بـه دنبال مضر دانستن روزه هستند. انها معتقدند کـه: «روزه موجب زخم معده می‏شود.» کـه البته این باور اشتباهی اسـت زیرا روزه باعث استراحت معده اسـت ودر حال روزه اسید معده بجای غذا بـه وسیله صفرا خنثی می‏شود و هیچگونه مجروح ایجاد نمی‏گردد.

آثار عرفانی الهی روزه

در حدیث قدسی آمده: کـه خدای تعالی فرمود: از میان اعمال و عبادات فرزندان آدم، فقط «روزه» برای مـن اسـت و مـن پاداش روزه‏ام.«9»

این روایت را شیعه و سنی البته با اندکی اختلاف نقل کرده‏اند و وجه این کـه روزه برای خدای متعال اسـت، این اسـت کـه تنها عبادتی اسـت کـه از امور عدمی تشکیل می‏شود، بـه خلاف عبادات دیگر، از قبیل نماز، و حج و امثال آن، کـه از امور وجودی ترکیب می‏یابد، و یا حداقل امور وجودی هم در آن ها دخالت دارند، و روشن اسـت کـه فعل وجودی نمی‏تواند محض و خالص در اظهار عبودیت عبد و ربوبیت خدای متعال باشد؛ زیرا خالی از نقایص مادی و آفت محدودیت و اثبات انانیت نیست، و ممکن اسـت در انجام آن قصد غیرخدا؛ «ریا» نیز بـه میان آید، و سهمی ازآن را برای غیر خدا انجام دهد، چنان کـه در موارد ریا و سمعه و سجده برای غیر خدا این آفات مشاهده می‏شود، بـه خلاف عملی کـه همه ی آن نفی اسـت، یعنی روزه کـه عبارت اسـت از نخوردن، ننوشیدن،

و ترک تعداد زیادی از مشتهیات دیگر کـه صاحبش خودرا بالاتر از اسارت در برابر مادیات می‏بیند، و با خویشتن‏داری خودرا از لوث شهوات نفس پاک نگه می‏دارد، و این امور عدمی چیزی نیست کـه غیرخدا هم سهمی ازآن داشته باشد؛ زیرا امری اسـت تنها میان بنده و پروردگارش «پنهان از چشم دیگران اسـت» و طبعا کسی جز خدا ازآن باخبر نمی‏شود.

و این کـه فرمود: «و انا اجزی بـه» اگر واژه «اجزی بـه» رابه صیغه معلوم بخوانیم، یعنی مـن جزای آنرا می‏دهم، آن وقت دلالت می‏کند بر این کـه در دادن اجر بـه بنده، کسی میان او و خدا فاصله و واسطه نمی‏شود، همان‏طور کـه بنده هم در بندگی و پرستش خدا بـه وسیله روزه کسی را دخیل قرار نداد، و نگذاشت کسی از روزه‏داریش باخبر شود، چنان کـه درباره صدقه آمده اسـت: صدقه را تنها خدا می‏گیرد، و بین صدقه‏دهنده و خدا کسی واسطه نیست، ودر قرآن کریم نیز آمده: «و یاخذ الصدقات؛ و فقط خداوند می‏گیرد صدقات را.»«10»

روزه، افزون بر فوائد تربیتی و اجتماعی فوائد بهداشتی نیز دارد. روزه تمام دستگاه‏هاي بدن را از خستگی مدام رها می‏سازد، عمر را طولانی می‏کند، بـه جسم نشاط تازه‏اي می‏بخشد و آدمی را از کسالت و سستی در می‏آورد، از بیماری و دردها آزاد می‏سازد و چاقی زیاد را از بین می‏برد.

و اما اگر «اُجزی بـه» رابه صیغه مجهول بخوانیم، معنایش این می‏شود: خود مـن «خدا» جزای روزه قرار می‏گیرم.

علامه طباطبایی«ره» درباره این حدیث می‏نویسد: دراین صورت کنایه از نزدیکی روزه‏دار بـه خدای تعالی اسـت. بر سالکان حق اهل تحقیق پوشیده نیست کـه این حدیث شریف دارای معنای بلندی اسـت کـه سزاوار بود دانشمند بزرگواری چون علامه طباطبایی درباره آن سخن می‏گفت. ولی بـه هرحال درک معنای این حدیث بسیار مشکل اسـت؛ زیرا تساوی میان کالا و بهای آن از بدیهیات عقلایی اسـت و درباره پاداش اعمال بندگان، هرچه خداوند عطا فرماید، تفضل اسـت و کسی از او حق مطالبه ندارد. از این رو، معقول اسـت حق تعالی، عدل جان انسان را، فردوس برین، قرار دهد، آنگونه کـه فرموده اسـت: «خداوند از مؤمنان جان‏ها و اموال‏شان را خریداری می‏کند کـه «در برابرش» بهشت برای آنان باشد …» یا درباره روزه‏داران آمده اسـت، کـه باب مخصوصی در بهشت دارند، «ان للجنه بابا یدعی الریان لایدخل منه الا الصائمون».

بـه هرحال معنای این کـه خداوند متعال پاداش روزه‏دار اسـت، «مـن پاداش روزه‏ام این اسـت کـه مـن خود رابه روزه‏دار می‏دهم؛ خودم رابه او می‏دهم، یعنی او را خدایی می‏کنم و این، همان اسـت کـه در روایت آمده اسـت کـه اخلاق‏تان را خدایی کنید. «تخلقوا باخلاق‏اللّه‏» یعنی انسان «خداگونه» شود. چنانکه در حدیث قدسی آمده اسـت: «… وقتی کـه بنده‏ام در اثر پرستش و کارهای شایسته بـه مـن نزدیک شود، او را دوست خواهم داشت ودر نتیجه آن، مـن چشم او می‏شوم کـه بـه توسط مـن می‏بیند و زبان و دست او هستم، بـه طوریکه او بـه توسط مـن می‏گوید و می‏گیرد.»

شایان ذکر اسـت کـه روزه‏اي این پاداش را دارد کـه تمام اعضا و بدن و قلب آدمی صائم «روزه‏دار» باشد. دراین صورت شخص بـه گونه‏اي از مادیات فاصله می‏گیرد و با عالم عقل کـه نزدیکترین موجود بـه خداست نزدیک می‏شود، تا جاییکه فانی در اراده خدا می‏گردد و بـه مبدأ مطلق اتصال می‏یابد و بـه مقام صائمین واقعی «خواص الخواص» می‏رسد.

امیرمؤمنان علی«ع» نیز بهمین مرتبه اشاره می‏فرماید: «صیام القلب عن الفکر فی الاثام افضل مـن صیام البطن عن الطعام؛ روزه دل از اندیشه گناهان برتر از روزه شکم ازخوردن و آشامیدن اسـت.»«11» و البته این بدان معنا نیست کـه ظاهر روزه و امساک از خوردن و آشامیدن را رها کنیم بلکه لازم اسـت بـه آن اکتفا ننماییم و همراه با آن بکوشیم کـه بـه نتایج معنوی روزه نیز برسیم.